مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به ارائه پیشنهاد تشکیل پرونده ثبت جهانی درختان دیرزیست ایران به محوریت سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوه، گفت: پیگیری تشکیل این پرونده وابسته به تایید میراث فرهنگی کشور و مکتوب شدن هزینه‌های آن است.

به گزارش زیست آنلاین، سیدمصطفی فاطمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، با اشاره به پیگیری ثبت سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوه، اظهار کرد: هر چند که در ابتدا پیگیری پرونده ثبت ابرکوه آغاز شد اما به سایر درختان کهنسال کشور رسید تا بتوان از این درختان دیرزیست محافظت کرد.

پرونده ثبت جهانی سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوهوی با بیان این که پیگیری پرونده ثبت جهانی در قالب ایده‌ای از سوی میراث فرهنگی یزد مطرح شد، ادامه داد: هر چند هنوز پیگیری پرونده ثبت جهانی سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوه به سرانجام نرسیده است اما پیشنهاد تشکیل پرونده ثبت جهانی درختان دیرزیست با محوریت ثبت جهانی سرو ابرکوه از سوی میراث فرهنگی یزد ارائه شد، به این شکل که پس از گردآوری یک بانک اطلاعاتی، این پرونده به یونسکو فرستاده و در نهایت معرفی شود.

این مسئول با بیان این که پیگیری تشکیل این پرونده را وابسته به تایید میراث فرهنگی کشور و مکتوب شدن هزینه‌های آن عنوان کرد و گفت: یزد از نظر درختان دیرزیست، استانی غنی است چرا که به وابسته اقلیم خشک یزد از دیرباز تاکنون، درختان آن مقاوم و دیرزیست شده‌اند و حدود ۲۶ درخت به ویژه درخت سرو ابرکوه، چم و دربید، درختان دیرزیست تفت و مهریز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند.

بیشتر بخوانید: ثبت ملی بیش از ۹۰ درخت کهنسال در کشور

وی در ادامه با اشاره به جایگاه درخت در زندگی ایرانیان، بیان کرد: اهمیت درخت در زندگی ایرانیان به ویژه در دوران هخامنشی به شکل گیری باغ‌های ایرانی با عناوین «پردیس» و «پارادایس» برای اولین بار در جهان منجر شد.

فاطمی، باغ‌ ایرانی پاسارگاد و باغ‌های معلق بابل در عراق امروزی را نمونه کاملی از باغ‌های ایرانی با تمام مولفه‌های یک باغ عنوان کرد و افزود: یزد نیز از نظر برخورداری از باغ‌های ایرانی با داشتن باغ‌های پهلوان‌پور، دولت آباد، صدری، ناجی، شجاع لشکر، نواب، مشیر و سایر باغ‌های متعدد از جایگاه قابل قبولی برخوردار است که این موضوع گویای پررنگ بودن مقوله توجه به درخت و سرسبزی در یزد کویری بوده که شامل انواع درختان بارور و سایه افکن است.

این مسئول با بیان این که وجود درخت در تمام نقوش باستانی و گاهی حضور آن به واسطه مقدس بودن آن در فرهنگ ایرانیان راوی اهمیت جایگاه درخت است، گفت: اهمیت و جایگاه و تقدس درخت، در سنگ نگاره‌های تخت جمشید و برگرفته از آیین‌های مهرپرستی و زرتشتی به وضوح وجود داشته است.



چرا درخت سرو بر دیواره‌های کاخ پرسپولیس حکاکی شده؟شاید «درخت» برای بسیاری از مردم معنی و مفهومی عام داشته باشد ولی برای برخی هم به ویژه آنهایی که در مناطق خشک و کویری همچون یزد زندگی می‌کنند، تعریفی متفاوت‌ و خاص‌ دارد به طوری که تقدس درخت برای یزدی‌ها به حدی است که در بسیاری از آداب و رسوم قدیمی تا کنون آنها رد پای درخت دیده می‌شود؛ از شکل و شمایل درخت سرو در نخل امام حسین(ع) تا مهریه کردن یک اصله درخت بارور به نوعروسان یزدی.

 «درخت» در فرهنگ ایرانیان نماد آزادی، زندگی و حیات است اما این جایگاه و اهمیت در شهر کم‌آب و خشک یزد همواره در مرتبه‌ی بسیار بالایی بوده و یکی از باارزش‌ترین هدایای مردمان کویر شناخته می‌شود.

درخت از دیرباز به عنوان یکی از نمادهای حیات در مقدسات و آیین‌های ادیان ایرانیان وجود داشته به طوری که به عنوان نمونه درخت سرو در دین زرتشت به عنوان نماد آزادگی شناخته می‌شود و یزدی‌ها نیز از همین نماد در ساخت نخل امام حسین(ع) که سازه‌ای چوبی به شکل سرو و نمادی از تابوت امام حسین(ع) است، استفاده کرده‌اند تا آزادگی سیدالشهداء (ع) را بیان کنند.

پژوهشگر اردکانی معتقد است که درختان یکی از بهترین هدایای خانواده‌ها برای فرزندانشان است.

«نادر پیری اردکانی» در این رابطه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: در گذشته مردم یزد برای تقدیم پاداش به فرزندان خود به ویژه برای مناسباتی مانند اولین روزه‌داری، به او درخت به ویژه درخت پسته هدیه می‌دادند تا به‌رغم ثمربخشی به او، مروج فرهنگ کار نیز باشد.

وی با اشاره به این که معمولاً پدر شوهران به عروس‌های خود یک درخت به عنوان مهریه می‌بخشیدند، تصریح می‌کند: این فرهنگ در اردکان بسیار پررنگ بوده است ولی در عین حال، خانواده‌ها به ویژه پدران همیشه به تمام فرزندان خود، یک درخت هدیه می‌دادند و آنها را در مقابل رشد و پرورش و باروری آن، مسئول می‌کردند تا تمام تلاش خود را برای حفظ حیات آن درخت به کار گیرند.

این پژوهشگر فرهنگی در ادامه درختکاری در یزد را بهانه‌ای برای دور هم بودن خانواده‌ها ذکر می‌کند و می‌گوید: تمام اعضای خانواده‌های یزدی ‌در ایام درختکاری مانند روز سیزده ‌به در(۱۳ فروردین) که به عنوان روز طبیعت نامگذاری شده، به طبیعت و باغات می‌رفتند تا در کاشت درخت سهیم باشند و به عنوان نوعی اردوی یک روزه در کنار درختکاری به تفریح و طبیعت‌گردی می‌پرداختند.

بیشتر بخوانید: تلاش برای ثبت جهانی کهنسالترین موجود زنده ایران

حکاکی درخت سرو بر دیواره‌های کاخ پرسپولیس«جمشید منوچهری» مدیر موزه مارکار یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به جایگاه درخت در پیشینه سرزمین ایران، اظهار می‌کند: حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد بر دیواره‌های کاخ پرسپولیس در شیراز، درخت سرو را حکاکی کرده‌اند چرا که این ﺩﺭﺧﺖ ﻗﺎﻣﺖ بلندی دارد و هیچ ﺑﺎﺭی نمی‌دهد، به همین دلیل درختی آزاد نامیده می‌شود، ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﺩ ﺁﺯﺍﺩﮔﻲ می‌دانند.

وی اضافه می‌کند: صفت آزادگی درخت سرو ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ بسیار ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ شده ﺍﺳﺖ و شاعران نیز در اشعار خود بارها برای توصیف‌هایشان، از عنوان «سرو» استفاده کرده‌اند که می‌توان شعر «مرا در خانه سروی هست کاندر سایه قدش/ فراغ از سرو بستانی و شمشاد و چمن دارم» را مثال زد.

وی با بیان این که ﺩﺭﺧﺖ سرو ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺧﺰﺍﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ، می‌گوید: شاید این سرسبزی ﻧﺸﺎﻥ دﻫنده ﺧﺮمی ﻭ ﺷﺎﺩ بودن ایرانی‌ها بوده ﺍﺳﺖ. البته این درخت ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺩﺍﺭﺩ.

وی با بیان این که مهمترین ویژگی درخت سرو مقاومت بالای ان در برابر توفان‌هاست، ادامه می‌دهد: ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻓﺎﻥ، ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺳﺮﻭ ﺗﺎ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻢ می‌شود و ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻤﺮﺵ ﻧﻤﻲﺷﻜﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻮﺭﺵ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﺧﻮﺑﻲ ﺍﺳﺖ و ﺍﺯ این‌ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺩﻳﺮﭘﺎﻳﻲ، ﻋﻤﺮ طولانی ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﺮﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻓﺎﺕ ﻫﻢ جالب توجه ﺍﺳﺖ.

منوچهری با بیان این که ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭﺧﺖ ﺳﺮﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺍﺑﺮﻛﻮﻩ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍهالی قرار دارد ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻴﺰ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ است، می‌گوید: ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ «ﺳﺮﻭ» ﻧﺸﺎﻥ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﻭ «ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ» ﻧﻤﺎﺩ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ ﺍﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺎﺷﺖ ﺩﺭﺧﺖ، ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ به نوعی ﺩﺍﻳﺮ ﻛﺮﺩﻥ ﭘﺮﺩﻳﺲ(ﻓﺮﺩﻭﺱ) ﻣﻘﺪﺱ روی زمین محسوب می‌شود.

وی تصریح می‌کند: روایت است آن نخلی هم که امروزه در بخش‌های مرکزی ایران به هنگام عزای امام حسین(ع) بلند می‌کنند، شکلی از سرو است که روایت‌های متفاوتی درباره آن وجود دارد.

مدیر موزه مارکار می‌گوید: ایرانیان باستان همه ساله در اولین روز فصل زمستان با خدای خود پیمان می‌بستند که تا سال دیگر یک سرو خواهند کاشت زیرا سرو نماد مقاومت در برابر سرما بود و بعدها درخت سرو خمیده در فرهنگ ایرانی به شکل و طرح پارچه‌های ‌ترمه استفاده شد.

وی یکی دیگر از درختان مقدس در ایران باستان را درخت کاج ذکر می‌کند و می‌گوید: درخت «کریسمس» هم پیشینه در مهرپرستی ایران دارد و به همین دلیل امروزه مسیحیان درخت کریسمس را تزیین می‌کنند.

منوچهری با بیان این که منابع مختلفی در مورد استفاده از درختان همیشه سبزی چون کاج، صنوبر و سرو به عنوان نماد کریسمس در کشورهای مختلف وجود دارد، در پایان خاطرنشان می‌کند: رومیان باستان نیز درخت کاج را نماد غلبه میترا یا مهر بر زمستان و سرما می‌دانستند و در آیین مهر یا میتراییسم، چه در ایران و چه در روم نیز نقوشی از بته جقه شبیه به درخت کاج یا سرو در کنار آناهیتا (در ایران) و میترا (در روم) دیده شده است.



سرو ابرکوه، کهنسال ترین موجود زنده.سرو ابرکوه یکی از کهنسال ترین موجودات زنده دنیا با قدمتی بیش از ۴۵۰۰ سال می باشد که شهرتی جهانی دارد و در میان هم سن و سالان خود رتبه دوم را به خود اختصاص داده استدرختی باشکوهی که بشر را شگفت زده می کند و نه تنها گردشگران بلکه دانشمندان و گیاه شناسان بسیاری از سراسر دنیا را برای دیدن و تحقیق و بررسی به دیدن این درخت می آیند .

آیا واقعا موجودی ۴۵۰۰ سال نفس می کشد؟ شاید پیر شده و دیگر توانی برای ماندن در میان درختان جوان اطراف خود را ندارد و یا شاید سروی مهربان و صبور است که گذر ایام او را بخشنده تر و استوارتر کرده است .

باید رفت و از نزدیک شاهد زندگی هزاران ساله این درخت بود.