در یک مطالعه میدانی در سوادکوه، از بین رفتن شمشادها که نقش مهمی در حفظ خاک دارند، موجب رانش و حرکت توده‌ای زمین شده و این امر ارتباط مستقیمی با پوشش گیاهی دارد. شمشادها به علت اینکه یک گونه همیشه سبز هستند در جذب آب نقش بسیار مهمی دارند و در مکان‌هایی که این گونه خشک شده و از بین رفته است رانش و فرسایش بیشتر بوده است.

به گزارش زیست آنلاین، سید احسان ساداتی، عضو هئیت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور گفت: با بیان اینکه محققان از سال‌ها پیش بر حفظ پوشش های گیاهی و توسعه پایداری آن تاکید داشتند، اظهار کرد:  شاید بسیاری از افراد به این هشدارهای محققان بی توجه بودند و نتیجه آن را دیدند.

وی تصریح کرد: پوشش گیاهی در عرصه های مختلف جنگلی و مرتعی موجب می شود که منابع طبیعی به عنوان بستر حیات در بخش‌های مختلف به ویژه کشاورزی و محیط زیست به صورت پایدار حفظ شود.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه در حاضر حاضر وضعیت نسبت به گذشته کمی بهتر شده است و مردم به این موضوع توجه می‌کنند، افزود: همه ما حافظ خاک و پوشش گیاهی هستیم اما وقتی خاک عریان می‌شود به طور قطع تحت تاثیر بارندگی شدید و حجم آب زیاد، فرسایش خاک به وقوع می‌پیوندد.

ساداتی ادامه داد: وقتی که باران شدید در مدتی کوتاه وارد منطقه شود، به طور قطع مکان‌های مستعد تخریب و فاقد پوشش گیاهی، به آسانی با فرسایش رو به رو می‌شود و خاک‌های حاصلخیزی که به مدت ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال زمان برای تشکیل یک سانتی‌متر آن نیاز است، به راحتی از بین می رود و مشکلاتی را به وجود آورد. همچنین از سویی دیگر زمانی که اکوسیستم جنگلی کمترین پوشش را دارا باشد نفوذ پذیری آب در دل خاک هم به حداقل می رسد.

جنگل‌تراشی و نقش آن در جذب آب بارانوی با اشاره به پدیده زشت جنگل تراشی و تاثیر آن در جذب آب باران نیز، اظهار کرد: در اکوسیستم  پدیده‌ای به نام باران‌ربایی وجود دارد که در این فرایند پوشش های گیاهی، درختی و درختچه ای باران را جذب و به آرامی به دل خاک هدایت و از جاری شدن آب در خاک جلوگیری می کنند و یا به حداقل می رسانند. از سوی دیگر بارش ها به گونه‌ای است که اگر حجم زیاد آن در یک مدت کوتاه، به خوبی هدایت نشود، موجب جاری شدن آب سطحی و بروز مشکلاتی می‌شود.

عضو هئیت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تجاوز به حریم رودخانه ها را یکی از مهم ترین علل وقوع سیلاب دانست و با ابراز تاسف از اینکه دیگر حریمی در بستر رودخانه ها و آبراهه ها باقی نمانده است، خاطرنشان کرد: به بستر رودخانه ها برای ساخت و ساز و ایجاد اراضی زراعی و باغی تجاوز صورت گرفته و در مسیر حرکت آب ساختمان و اراضی شالیزاری ایجاد شده است در صورتی که حریم رودخانه و آبراهه باید حفظ شود.

ساداتی با بیان اینکه در برخی نقاط، طغیان دوره های آبی هر ۱۰ تا ۲۰ سال روی می دهد و کسی به آن توجه نمی کند، تاکید کرد: تا زمانی که شرایط جوی حالت اعتدالی دارد می گویند مشکلی نیست و شخص داخل رودخانه یا بستر اصلی آبراه تاسیساتی را ایجاد می کند و پس از یک طغیان بزرگ، و حرکت آب در مسیر خود، مشکلات زیادی به وجود می‌آید.

بیشتر بخوانید: روند فرسایش خاک در ایران رو به افزایش استنابودی شمشادهای سوادکوه دلیلی برای رانش زمینوی با بیان اینکه زمان بارش بسیار مهم است و در ابتدای بهار به دلیل آغاز نشدن برگ‌زایی درختان، عدم پوشش گیاهی موجب کمترین جذب آب پس از باران می‌شود، گفت: در یک مطالعه میدانی در سوادکوه، از بین رفتن شمشادها که نقش مهمی در حفظ خاک دارند، موجب رانش و حرکت توده‌ای زمین شده و این امر ارتباط مستقیمی با پوشش گیاهی دارد.

ساداتی افزود: شمشاد به علت اینکه گونه همیشه سبز هستند در جذب آب بسیار نقش مهمی  دارند و در مکان‌هایی که این گونه خشک شده و از بین رفته است رانش و فرسایش بیشتر بوده است.

وی گفت: در پایین دست و دشت، در عمق یک متری از خاک لایه ای وجود دارد که نفوذ پذیری آب در طی ۳۰ ساله حالت بتنی مانند پیدا می کند و نفوذ پذیری خاک از بین می رود، زمانی که حجم بارش زیاد باشد این آب باران ناچار است حرکت و فرسایش ایجاد کند.

لزوم توسعه عملیات آبخیزداری برای حفظ پوشش گیاهی بستر رودخانهعضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور با تاکید بر اجرای عملیات آبخیزداری و نقش تعیین کننده آن در حفظ پوشش های گیاهی اظهار کرد: برای اینکه سفره های آب زیر زمینی افزایش یابد و آب نیز هدایت شود عملیات آبخیزداری انجام می‌شود که یک بخشی از آن عملیات بیولوژیک است، به این صورت که این امر موجب حفظ پوشش گیاهی در کنار بستر رودخانه ها به عنوان مکانی مناسب برای رویش گیاهی می شود.

ساداتی  خاطر نشان کرد: زمانی که پوشش درختی از بین می‌رود و افراد آن را به زمین شالی تبدیل می‌کنند دیگر دلیلی برای حفظ خاک باقی نمی‌ماند، خاک بی‌حفاظ می‌شود و عملیات آبخیزداری در این زمینه موجب توسعه این پوشش‌های گیاهی می‌شود.

وی با بیان اینکه اگر بارندگی به صورت تدریجی و پیوسته باشد و طغیان صورت نگیرد به طور قطع خسارت کمتری وارد می‌شود، افزود: متاسفانه بسیاری از افراد در ارتفاعات و اراضی شیب دار به سمت کشاورزی و باغداری رفته‌اند اما غافل از اینکه با شخم اشتباه و در مسیر شیب خاک را برای فرسایش آماده می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تخریب محیط زیست در اثر ناپایداری توسعه ایجاد شده است پیش بینی ادامه‌دار شدن سیل در مازندرانعضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با ابراز گلایه از مسئولان مازندران گفت: سیل مازندران نتیجه خاک خوردن بسیاری از پروژه‌هایی است که پس از تحقیق و مطالعه مشکلات در گوشه کتابخانه‌ها و داخل سازمان‌ها خاک می‌خورند و اجرایی نمی‌شود و آنهایی هم که اجرا می‌شوند ممکن است کامل و صحیح نباشد.

محمدعلی بهمنیار در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه سیل مازندران با چنین روند برخورد با طبیعت، دور از انتظار نبود، اظهار کرد: ادامه‌دار شدن سیل در آینده با شدت بیشتر نیز دور از انتظار نیست.

وی با بیان اینکه بارش ها در برخی مناطق دامنه سیل بیش ازحد انتظار بود، تصریح کرد: نبود بسترهای علمی و مطلوب در طول سال های مختلف با توجه به کارکردهای متفاوت باعث شد تا خسارت جبران ناپذیری به وقوع بپیوندد و اگر نسبت به این امر، توجه بهتری صورت می‌گرفت، میزان آسیب به مراتب کمتر بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، حذف پوشش گیاهی و قطع درختان را یکی از مهم‌ترین مسائلی دانست که باید در مازندران بیشتر مورد مطالعه و توجه قرار بگیرد، خاطرنشان کرد: ساخت سازه‌های ناسازگار و پل های کوچک داخل جنگل برای عبور و مرور، ساختن آبراه ها و کوچکتر کردن آن در برخی مناطق شهری از عواملی است که قدرت تخریب را بیش از حد تصور می‌کند.

بهمنیار با اشاره به طبیعت وسیع و تپه ماهورهای زیاد فلات ایران اظهار کرد: وجود پستی و بلندی‌ها در کشور مدیریت خاص خود را می طلبد که از نگهداری، اصلاح و احیا در کنار هم به صورت کارشناسی باید مطالعه و عمل شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه در مرحله نخست باید شناسایی درست و دقیقی از مشکلات ایجاد شده از سیل و داشته‌هایمان برای مقابله با آن صورت گیرد، تصریح کرد: بسیاری از مشکلات در پروژه های مطالعاتی شناسایی شده است اما در گوشه کتابخانه‌ها و داخل سازمان‌ها خاک می‌خورند و اجرایی نمی‌شود و آنهایی هم که اجرا می شوند ممکن است کامل و صحیح نباشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بسیاری از مطالعات در حوزه آبخیز به ویژه در مناطق شیب دار متاسفانه وارد فاز اجرایی نشده است، ادامه داد: می‌توان جلوی سرعت آب را با بسیاری از سازه‌های کوچک که هزینه چندانی ندارد از منابع محلی و تاسیساتی مانند سنگ چین، گابیون و مواردی مشابه گرفت. اگر نگاهی به مکان هایی که حوزه آبخیزداری این عملیات را انجام داده بیندازیم نشان می‌دهد که در آن محل خطرات و آسیب‌های سیل بسیار کمتر شده است.

وی خاطرنشان کرد: قطع نشدن پوشش گیاهی به دلیل برداشت چوب یا تبدیل آن به زمین های کشاورزی، حفظ اکوسیستم بر اساس مطالعات علمی و پژوهشی و همچنین تعهد در اجرای صحیح کار، ساخت سازه های مورد نیاز در آبخیز داری، بهره وری یا کاربری های متناسب از اراضی، جلوگیری چرای بیش از حد دام ها از مواردی است که می‌تواند موجب کاهش خطرات ناشی از وقوع سیلاب شود به شرطی که به نتایج تحقیقات و مطالعات علمی انجام شده پایبند بوده و آن را اجرا کنند.

بهمنیار با بیان اینکه ایران در اقلیمی واقع شده میزان بارندگی از متوسط جهانی کمتر است، گفت: به طور قطع در سال‌های آینده اثرات از بین رفتن و تخریب پوشش گیاهی و ساخت و سازهای بی‌رویه، بیشتر خواهد بود و اگر مدیریت از لحاظ اجرا و نظارت در حوزه های مختلف صورت نگیرد شاهد خسارت جبران ناپذیر بیشتری خواهیم بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بیان کرد: هرچند بارش باران شدید در مازندران خصوصا در ارتفاعات که به صورت نزولات برفی بوده می تواند باعث تقویت و افزایش ذخیره های آب در مخازن زیرزمینی شود و بعضی ازآب بندان ها و منابع را پرآب کرده باشد اما اگر در کنار خسارتی که به مردم وارد شده قرارگیرد اثرات مثبت زیادی را بر جای نگذاشته است.