طبق نتایج به دست آمده از یک پژوهش علمی که توسط پژوهشگران داخلی انجام شده، می توان خاک‌های شور اطراف دریاچه ارومیه را با استفاده از نوعی صمغ طبیعی موسوم به صمغ عربی اصلاح کرده و مورد استفاده قرار داد.

به گزارش زیست آنلاین، شوری خاک به‌عنوان یکی از تهدیدات جهانی و مهم در مناطق خشک و نیمه‌خشک، با اینکه اثر لحظه‌ای و سریع ندارد، از فاکتورهای بسیار مهم و مؤثر بر کیفیت خاک به‌حساب می‌آید. اگرچه بهبود تراکم پوشش گیاهی یک راه‌حل اساسی و اصلی برای حفاظت از خاک‌های متأثر از شوری به نظر می‌رسد اما این راهکار عملاً به دلیل کیفیت پایین خاک‌های شور محدود شده است. در کشاورزی کاربردی، مواد اصلاح‌کننده‌ای وجود دارند که با اضافه شدن در خاک، شرایط فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشند و بهبود دهنده‌های خاک نامیده می‌شوند. این مواد می‌توانند به‌صورت سنتز شده یا طبیعی، آلی یا غیرآلی باشند.

صمغ عربی یا صمغ اقاقیا، هیدروکلوئیدی است که در حضور آب خاصیت ژله‌کنندگی ایجاد می‌کند. حضور گروه‌های هیدروکسیل در صمغ و خاصیت آبدوستی آن، می‌تواند ویسکوزیته را متراکم کرده یا حالت ژل کنندگی یا ژل‌مانند در محیطی که وجود دارد را ایجاد کند. از این ماده گاهی به‌عنوان تهویه کننده خاک استفاده شده است. ظرفیت نگهداشت آب در خاک‌های تیمار شده با صمغ بیشتر از خاک‌های دیگر می‌شود، که نشان‌دهنده پاسخ مثبت آن‌ها به کاربرد صمغ است.

در این خصوص و با توجه به این‌که تابه‌حال گزارشی از کاربرد صمغ عربی در خاک‌های شور به‌منظور اصلاح آن‌ها وجود نداشته، محققانی از دانشگاه مراغه در فعالیتی علمی پژوهشی، این موضوع را در خاک‌های شور– سدیمی و غیرشور- سدیمی اطراف دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار داده‌اند.

دریاچه ارومیه، واقع در شمال غرب ایران یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های شور جهان است که طبق گزارش‌های موجود، کاهش در حجم آب آن‌که به دلایل مختلف رخ داده است منجر به تجمع نمک (عمدتاً سدیم کلراید) تا غلظت ۳۰۰ گرم بر لیتر یا بیشتر در بستر یا اطراف دریاچه و ایجاد بیابان‌های شور با مساحت ۴۰۰ کیلومترمربع شده است.

این مطالعه با استفاده از خاک‌های جمع‌آوری شده از روستای قره‌چپق که در حاشیه جنوب شرقی دریاچه ارومیه، در دشت بناب در آذربایجان‌شرقی و در پایین‌دست دامنه کاوه سهند و در جلگه حاصلخیز قرار دارد، انجام شده است.

محققان بعد از اینکه خاک‌ها را از هر کلاس شوری- سدیمی نمونه‌برداری کرده و به آزمایشگاه انتقال دادند، آن‌ها را با سطوح مختلف صمغ عربی شامل صفر، نیم و یک گرم بر کیلوگرم مخلوط کردند و سپس پارامترهای مختلف خاک‌های مورد بحث را بررسی و آنالیز کردند.

اثر صمغ عربی بر هدایت هیدرولیکی اشباع خاک و اسیدیته خاکنتایج این بررسی‌ها نشان داد که اثر اصلی صمغ عربی بر هدایت هیدرولیکی اشباع خاک معنی‌دار بوده و اسیدیته خاک نیز به دنبال کاربرد این صمغ، از تغییرات مطلوبی برخوردار می‌شود.

در این رابطه، مهدی رحمتی، پژوهشگر گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه و همکارانش می‌گویند: «اثرات متقابل شوری- سدیمی خاک و صمغ عربی بر روی پایداری خاکدانه‌های مرطوب نشان داد که کاربرد صمغ عربی در خاک غیرشور– سدیمی به‌طور معنی‌داری پایداری خاکدانه را از ۱۵ درصد در خاک تیمار نشده به ۶۰ درصد در خاک تیمار شده با بالاترین سطح (۱۰ گرم بر کیلوگرم) صمغ عربی افزایش داده است. همچنین بر اساس این نتایج، صمغ عربی به‌طور معنی‌داری تنفس خاک را در زمان‌های مختلف بعد از تیمار هم در خاک‌های شور– سدیمی و شدیداً شور– سدیمی و هم در خاک غیر شور– سدیمی افزایش می‌دهد و تهویه مناسبی را در خاک فراهم می‌آورد».

آن‌ها می‌افزایند: «نتایج همچنین نشان داد که تأثیر صمغ عربی بر ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، اسیدیته خاک، مقدار رطوبت وزنی و رطوبت حجمی خاک‌های مورد مطالعه، مؤثر بوده است».

رحمتی و همکارانش با تأکید بر این‌که خاک حاصل‌خیز یکی از بخش‌های مهم در بازدهی محصولات کشاورزی است و امروزه به دلیل استفاده از ماشین‌آلات سنگین خاک دچار تخریب می‌شود، اعتقاد دارند: «نتایج آزمایش ما نشان داد که پلیمرهای طبیعی بر روی خاک تأثیر می‌گذارند و باعث بهبود شرایط فیزیکی خاک می‌شوند. با این‌حال می‌بایست تحقیقات دیگری برای یافتن پلیمرها و اصلاح‌کننده‌های طبیعی دیگر انجام داد که در مقایسه با پلیمرهای سنتز شده و مصنوعی، هم ارزان‌تر هستند و هم ارزش غذایی بیشتری به خاک اضافه می‌کنند».

این یافته‌ها، به‌صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی در مجله "آب و خاک"، متعلق به دانشگاه فردوسی مشهد منتشر شده‌اند.

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

آبگیری ۶۳ درصد از عرصه پارک ملی دریاچه ارومیه ورود آفت جدید به تالابهای جنوبی ارومیه