اوایل دهه ۱۳۹۰ تصاویر بیابان زایی در حاشیه دریاچه ارومیه نظر بسیاری از مردم، مسوولان و حتی محققان حوزه بیابان را به خود جلب کرد؛ این تصاویر که در نگاه اول بسیار غیرواقعی به نظر می آمد و بیشتر به کویرهای مرکزی ایران یا حتی کویرهای بی آب و علف شباهت داشت، دغدغه بیابان زدایی در کمربند حاشیه دریاچه ارومیه را کلید زد. انتقال پساب به عنوان یک راهکار علمی و فاقد مشکلات زیست محیطی برای افزایش آب دریاچه ارومیه پس از تشکیل ستاد احیای این پهنه آبی در سال ۱۳۹۳، برای بهبود وضعیت دریاچه در دستور کار قرار گرفت

به گزارش زیست آنلاین، حاشیه نمکی دریاچه ارومیه که تا چند سال پیش به عنوان یکی از مناطق بحرانی در موضوع بیابان زایی مطرح بود، با اجرای طرح های اجرایی تمهید شده به الگویی کم نظیر در اجرای طرح های بیابان زدایی کشور تبدیل شده است.

جلوگیری از تداوم این روند با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید در دستور کار قرار گرفت و در کنار اجرای طرح های احیایی برای بازگرداندن حیات به دریاچه ارومیه، اجرای طرح های بیابان زدایی نیز عملیاتی شد.

حال پس از گذشت حدود پنج سال از اجرای طرح های خلاقانه بیابان زدایی در حاشیه نمکی دریاچه ارومیه، نتایج بسیار خوبی از آن حاصل شده که مجریان را به تداوم اجرای آنها در راستای کاهش حداکثری بیابان های اطراف این پهنه آبی ترغیب کرده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی که مسوولیت مستقیم اجرای طرح های بیابان زدایی در حاشیع دریاچه ارومیه را در سواحل غربی این پهنه آبی برعهده دارد، با بیان اینکه میزان گرد و غبار نمکی با منشاء دریاچه تا ۷۰ درصد مهار شده، گفت: بیابان زدایی در بیش از نیم میلیون هکتار از حاشیه دریاچه ارومیه یکی از موفق ترین پروژه های منابع طبیعی است.

میرصمد سیدموسوی افزود: طی چهار سال گذشته یکهزار و ۹۶۷ هکتار عملیات بوته و نهال کاری در حاشیه اطراف دریاچه ارومیه انجام شد که رقمی کم نظیر در این حوزه به شمار می رود.

وی اظهار داشت: در این راستا ۲۵۱ میلیارد ریال در چهار منطقه بحرانی واقع در شهرستان های ارومیه، سلماس و میاندوآب از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه هزینه شد.
وی بیان کرد: در این بازه زمانی ۱۱۲ کیلومتر بادشکن غیرزنده در راستای احیای بیولوژیکی دریاچه ارومیه در سایت «جبل‌کندی» احداث شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اضافه کرد: همچنین ساماندهی چرای دام در سطح ۵۰۰ هزار هکتار و مراقبت و نگهداری از گززارهای اطراف دریاچه در سطح حدود ۶۰۰هکتار انجام شد.

«موسوی» با اشاره به قرق مطلق در سطح ۲۵ هزار هکتار از مناطق حاشیه ای دریاچه ارومیه با هدف بیابان زدایی از طریق توزیع رایگان بسته‌های حمایتی، گفت: در این بازه زمانی توزیع رایگان جو به میزان ۵۱۸ تن، مدیریت هرز آب در سطح ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی ساحلی، آبیاری سنواتی، پژوهش در زمینه روش‌های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار، اقدامات ترویجی و فرهنگی در قالب مدل ترسیب کربن و نیز مطالعات اجرایی در هفت هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی منطقه «جبل کندی» و محدوده پارک ملی صورت گرفت.

وی افزود: طبق بررسی ها حداکثر ظرفیت انتقال تجمعی گرد و غبار در منطقه نصف شد و از ۲۹۸ کیلوگرم در سال ۱۳۹۶ به ۱۵۷ کیلوگرم در مترمربع طی سال گذشته رسید.
وی اضافه کرد: در این مدت همچنین تلفات خاک تجمعی از ۳۹ تن در هکتار در سال ۱۳۹۶ به ۱۲ تن در هکتار در سال گذشته کاهش یافت.

مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز در این خصوص گفت: در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ با کوچک‌ترین باد، توفان نمک به آذربایجان شرقی و اطراف دریاچه می‌رسید و تثبیت ریزگردها و جلوگیری از بروز بحران در این بخش در دستور کار قرار گرفت.

فرهاد سرخوش افزود: عملیات مقابله با ریزگرد در سال های اخیر یکی از موفق ترین اقدامات در حوضه دریاچه ارومیه به شمار می رود که حدود ۸۰ درصد آن به ثمر نشسته است.

وی اضافه کرد: علاوه بر اجرای طرح هایی نظیر بادشکن غیرزنده، بوته کاری و نهال کاری، ساماندهی چرای دام، مراقبت و نگهداری از گززارهای موجود و مدیریت هرزآب اقدامات قابل توجه دیگری نیز انجام شد که احداث ایستگاه های سنجش و پایش فرسایش بادی از جمله آنها به شمار می رود.

وی اجرای طرح های بیابان زدایی را عامل اجرای طرح های پژوهشی و تحقیقی در راستای جلوگیری از مشکلات در آینده دانست و بیان کرد: در این راستا طرح های پژوهشی در خصوص روش های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار انجام شد که نتایج آن می تواند در ارتقای شاخص های طبیعی موثر باشد.

مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با ابراز خرسندی از اقدامات انجام شده، اظهار امیدواری کرد که در آینده نیز با اختصاص اعتبار مناسب، این روند ادامه یابد.
کارشناس حوزه منابع طبیعی نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: اقدامات انجام شده در حوضه دریاچه ارومیه بسیار قابل توجه بوده و در صورتی که این اقدامات انجام نمی شد، شاهد بروز مشکلات اساسی در حوزه زیست محیطی بودیم.

هوشنگ داداش زاده افزود: اجرای طرح های کاشت نهال، بوته کاری و استفاده از بادشکن های غیرزنده که با شرایط دریاچه ارومیه نیز سازگاری داشته، توانسته است تا حدود زیادی از بروز مشکل در حاشیه این دریاچه به ویژه روستاهای اطراف بکاهد.

وی اضافه کرد: در صورت اجرایی نشدن طرح های منابع طبیعی در این حوضه، شاهد مهاجرت روستاییان و حاشیه نشینان دریاچه بودیم و با تمهیدات ویژه ای از سوی نهادهای مسوول جلوی این امر گرفته شد.

وی بیان کرد: این طرح ها باید با همراهی اعتباری دولت تداوم یابد تا زمینه ریشه کن شدن مشکل بیابان زایی در حاشیه دریاچه ارومیه فراهم شود.

ارتقای کیفیت زندگی در حاشیه دریاچه ارومیه و روستاهای اطراف این نگین فیروزه ای مورد توجه همه نهادهای مسوول می باشد ولی مردم نیز باید در این خصوص همراهی لازم را داشته باشند تا موفقیت طرح ها دوچندان شود.

تراز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۷۲ در حد فاصل یکهزار و ۲۷۴ متر تا یکهزار و ۲۷۸ متر متغییر بود اما از این تاریخ به بعد روند کاهشی تراز دریاچه آغاز شد و تا سال ۱۳۹۳ کاهش متوسط سالانه ۴۰ سانتی متر و در مجموع هشت متر از تراز دریاچه ارومیه به ثبت رسید.

دریاچه ارومیه یکی از مهمترین و ارزشمندترین زیست‌ بوم‌های آبی در شمالغرب ایران است که ۵۵۰ گونه گیاهی یک ‌ساله و چند ساله در ناحیه اکولوژیک آن شناسایی شده و پوشش گیاهی بیشتر این منطقه شامل گونه‌‌های شورپسند، خشکی ‌دوست و آبزی است.

این دریاچه به ‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های طبیعی و اکولوژیکی منحصر به فرد از سال ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و قویون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شد.

دریاچه ارومیه در سال ۱۳۵۴ به عنوان سایت رامسر( تالاب بین ‌المللی) ثبت و در سال ۱۳۵۶ از سوی یونسکو جزء مناطق حفاظت ‌شده نیز اعلام شد.
حوضه آبریز این دریاچه با مساحت ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومترمربع یکی از ۶ حوضه آبریز اصلی کشور است.

 سهم ۳۰۰ میلیون مترمکعبی پساب در احیای دریاچه ارومیهاستفاده از پساب از جمله ۲۷ راهکار مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه برای احیای این پهنه آبی با سهم آب آورد ۳۰۰ میلیون مترمکعبی در سال محسوب می شود که در چهار سال گذشته طرح های مهمی با سرمایه گذاری کلان برای تحقق آن، تعریف و اجرایی شده است.

انتقال پساب به عنوان یک راهکار علمی و فاقد مشکلات زیست محیطی برای افزایش آب دریاچه ارومیه پس از تشکیل ستاد احیای این پهنه آبی در سال ۱۳۹۳ و به عنوان یکی از طرح های ۲۷ گانه مصوب برای بهبود وضعیت دریاچه در دستور کار قرار گرفت و اکنون بخش مهمی از طرح های مربوط به آن در حال بهره برداری است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق و سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه با اطمینان بخشی نسبت به رعایت استانداردهای زیست محیطی در انتقال پساب به دریاچه ارومیه گفت: ۹۹.۹ درصد محتوای فاضلاب را آب تشکیل می دهد و تنها یک صدم (۰.۱) درصد آن مواد آلی است که اگر این میزان کم هم از آب جدا شود، همان آب باقی می ماند.

«مسعود تجریشی» با بیان اینکه مصرف فاضلاب‌ها موضوع بدی نیست، ولی رعایت استانداردهای زیست محیطی و بهداشتی در این امر ضروری به نظر می رسد، افزود: به همین خاطر تاکید داریم که فاضلاب تصفیه شده و منطبق با استانداردها وارد دریاچه شود.

وی افزود: قرار است ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب از استان های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی وارد دریاچه ارومیه شود که همه استانداردها در این خصوص رعایت خواهد شد.
وی اظهار داشت: انتقال فاضلاب تصفیه شده شهری به دریاچه ارومیه هیچ مانع زیست محیطی، فنی و بهداشتی ندارد و ستاد احیا همه مسائل فنی و تخصصی را رعایت می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری آذربایجان غربی به عنوان مجری این طرح نیز گفت: قرار است سالانه ۱۰۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده و فاقد تاثیرات منفی زیست محیطی به بستر دریاچه ارومیه هدایت شود.

رسول اکبری افزود: با در نظر گرفتن پساب تصفیه خانه نقده، مدول اول و دوم فاضلاب ارومیه، مهاباد، میاندوآب، سلماس و بوکان هم اکنون حدود ۶۰ میلیون مترمکعب پساب از طریق خطوط یا رودخانه ها به پیکره دریاچه هدایت می شود.

وی اضافه کرد: با تخصیص اعتبار سال ۱۳۹۷ به میزان ۴۶۸ میلیارد ریال، تصفیه خانه فاضلاب گلمان در ارومیه نیز طی ماه های اخیر به بهره برداری رسید و در صورت تخصیص ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار در سال جاری از محل اعتبارات احیای دریاچه ارومیه، مدول سوم تصفیه خانه فاضلاب ارومیه نیز تا پایان شهریور سال جاری افتتاح خواهد شد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری آذربایجان غربی با بیان اینکه چندی پیش فاز اول خط انتقال پساب تصفیه خانه فاضلاب ارومیه نیز به طول هفت کیلومتر به اتمام رسید، اظهار داشت: با در نظر گرفتن اعتبار سال گذشته و تخصیص اعتبار لازم به میزان ۱۵۰ میلیارد ریال در سال جاری، مابقی خط انتقال به طول چهار کیلومتر هم تا پایان شهریور تکمیل می شود.

اکبری بیان کرد: این شرکت در شهرستان های حوضه آبریز دریاچه ارومیه با اعتباری بالغ بر ۶ هزار و ۲۲۸ میلیارد ریال احداث شبکه جمع آوری فاضلاب فرعی و اصلی به طول هزار و ۱۰۰ کیلومتر، احداث تصفیه خانه های فاضلاب به ظرفیت ۱۱۵ هزار ۵۶۳ متر مکعب در شبانه روز و احداث ۳۰ ایستگاه پمپاژ را دستور کار قرار داده است.

وی اضافه کرد: یکهزار و ۹۰۰ میلیارد ریال از این میزان اعتبار دریافت و ۳۰۰ کیلومتر شبکه فرعی، اصلی و خط انتقال، ۶ واحد ایستگاه پمپاژ و افزایش ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب به میزان ۶ هزار و ۴۰۰متر مکعب در شبانه روز انجام شده است.

مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم در خصوص انتقال پساب از تصفیه خانه های این استان به دریاچه ارومیه گفت: در حال حاضر انتقال پساب فاضلاب شهرهای تبریز و عجب شیر در دستور کار این شرکت قرار دارد.
یوسف غفارزاده افزود: طول طرح انتقال پساب فاضلاب تبریز به دریاچه ارومیه ۵۲ کیلومتر است که قطعه اول به طول ۱۰ کیلومتر در دست اجرا بوده و تاکنون ۶.۵ کیلومتر آن اجرایی شده است.

وی اضافه کرد: طرح انتقال پساب شهرستان عجب شیر به دریاچه ارومیه نیز ۹ کیلومتر طول دارد که از این میزان، ۶ کیلومتر به اجرا درآمده است.
وی بیان کرد: با اجرای طرح های انتقال پساب خروجی تصفیه خانه های شهرهای استان به پیکره آبی دریاچه ارومیه، سالانه حدود ۱۲۳ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده از آذربایجان شرقی وارد این پهنه آبی می شود.

مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز گفت: پساب تصفیه شده فاضلاب ۱۲ شهر حوضه آبریز دریاچه ارومیه به این دریاچه سرازیر می شود که اقدامات اجرایی این پروژه ها در دستور کار قرار دارد.

فرهاد سرخوش بیان کرد: تکمیل و توسعه تاسیسات فاضلاب ارومیه، بوکان، سلماس، میاندوآب، نقده و ایجاد تاسیسات فاضلاب گلمان ارومیه، شاهین دژ و مطالعه و اجرای سامانه فاضلاب اشنویه، محمدیار و مطالعه فاضلاب قوشچی، نوشین شهر، تازه شهر، چهاربرج و احداث خط انتقال پساب فاضلاب گلمان ارومیه و پساب شهر ارومیه از جمله اقدامات در راستای احیای دریاچه ارومیه است.

وی اظهار داشت: همزمان با اجرای طرح های تصفیه فاضلاب در آذربایجان غربی، بررسی روند تصفیه اصولی و بهداشتی فاضلاب نیز صورت می گیرد تا مشکلی در این خصوص ایجاد نشود.
وی بیان کرد: استفاده از پساب تصفیه شده در راستای احیای دریاچه ارومیه، کمک شایانی به افزایش تراز آبی این دریاچه می کند و بسیار موثر است.

به گزارش ایرنا به عقیده بسیاری از کارشناسان، انتقال این پساب به دریاچه ارومیه با لحاظ ملاحظات زیست محیطی در افزایش آب این دریاچه اثر بسیاری دارد و در کنار انتقال پساب از شهرهای آذربایجان شرقی به ویژه تبریز می توان زمینه افزایش بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعبی آب دریاچه در سال را فراهم کرد که رقمی قابل توجه به نظر می رسد.
هرچند باید با اختصاص اعتبار مناسب و استفاده از ظرفیت های سرمایه گذاری، روند اجرای طرح های مربوط به تصفیه خانه های این حوضه آبریز تسریع شود.

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

هدایت سالانه ۱۲۵میلیون مترمکعب آب پایدار به دریاچه ارومیه و حال خوب سدهای کشور

معرفی صمغی برای رفع شوری خاک‌های اطراف دریاچه ارومیه

تحلیلی بر خشک شدن دریاچه ارومیه

رهاسازی آب در وضعیت آب دریاچه ارومیه موثر بوده است

با جان گرفتن دریاچه ارومیه آرتمیا احیا شد

ورود آفت جدید به تالابهای جنوبی ارومیه