بر اساس اعلام وزارت نیرو و مدیرکل دفتر حقوقی شرکت مدیریت منابع آب ایران، تاکنون مطالعات حد بستر و حریم ۷۰ درصد رودخانه‌های دارای اولویت به‌طول ۵۳ هزار کیلومتر انجام شده و براساس اهداف برنامه ششم توسعه، مانده تعهدات تا پایان سال محقق خواهد شد.

 به گزارش زیست آنلاین و به نقل از پایگاه اطلاع ‌رسانی وزارت نیرو «غلامرضا مدنیان» افزود: براساس آخرین استعلام انجام شده در فروردین‌ماه امسال ۶۲ هزار و ۷۱۶ هکتار از اراضی بستر و ۲۹ هزار و ۲۲۰ هکتار از اراضی حریم رودخانه‌ها تصرف‌ شده است.

وی افزود: براساس بررسی از مجموع تصرف‌های شناسایی شده، ۸۰ درصد در مرحله شناسایی و تکمیل پرونده و حدود ۲۰ درصد از موارد دارای پرونده قضایی است و براساس آرای قضایی تعیین تکلیف خواهند شد.

مدنیان با بیان اینکه از این سهم ۲۸ درصد در مناطق شهری و ۳۲ درصد در مناطق روستایی واقع شده‌اند، گفت: از کل تصرف‌های شناسایی شده، ۲ درصد به تصرف ارگان‌های دولتی اختصاص دارد که انتظار می‌رود در قالب جلسه شورای حفظ حقوق بیت‌المال و شورای تامین هر استان حل و فصل شود.

مدیرکل دفتر حقوقی شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار داشت: برپایه نظام حقوقی کشور، مدیریت رودخانه به شکل عام با مشخصه‌های فنی و حقوقی توسط قانونگذار تعیین شده و وزارت نیرو مکلف است و طبق قانون، مدیریت حریم و بستر رودخانه‌ها شامل هرگونه نظارت بر تصرف‌های غیرمجاز، پاسخگویی به استعلام‌ها و بررسی وضعیت مالکیت افراد مجاور رودخانه‌ها را انجام دهد.

وی افزود: تفاهم‌نامه‌ای با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مبادله شده که از ثبت ساختمان‌های واقع در بستر رودخانه‌ها ممانعت شود و مجاوران رودخانه‌ها مکلف باشند نظر وزارت نیرو را قبل از تثبیت مالکیت اخذ کنند.

وی پیرامون جزئیات حقوقی مدیریت سیلاب گفت: با توجه به میزان آورد سیل که محتمل است با دوره‌های بازگشت متفاوت باشد، قانونگذار طبق قانون سال ۱۳۴۸ وزارت کشور را به‌عنوان دستگاه متولی معرفی کرده و هرگونه مدیریت سیلاب به‌منظور حفظ و حفاظت از منابع کشور به این وزارتخانه موکول شده است.

به گفته مدنیان، بخش مهندسی رودخانه و سواحل وزارت نیرو به‌عنوان متصدی اصلی حفاظت و بهره‌برداری از رودخانه‌ها، برنامه‌‌های بلندمدت خود را با چشم‌انداز اعمال حاکمیت و مدیریت یکپارچه بر رودخانه‌های کشور (بیش از پنج هزار و ۳۰۰ رشته با طولی بالغ‌بر ۱۴۶ هزار کیلومتر)، با نگرش احیا، بازیافت و نگهداری شرایط تعادل آنها در توسعه پایدار کشور به موجب ماده دو قانون توزیع عادلانه آب و تبصره‏‌های مربوط به آن ترسیم کرده است.

مدیرکل دفتر حقوقی شرکت مدیریت منابع آب ایران، &#۳۹;تعیین تکلیف تصرف‌های موجود&#۳۹;، &#۳۹;توقف هرگونه توسعه آتی در اراضی بستر و حریم رودخانه‌ها&#۳۹; و &#۳۹;جلب مشارکت و همکاری مردمی و حداکثری دستگاه‌های متولی&#۳۹; را راهبرد پیش‌روی وزارت نیرو در این زمینه ذکر کرد و افزود: براساس راهبردهای تعیین شده، برنامه‌های عملیاتی بخش حفاظت از رودخانه‏‌ها در ۲ بخش فعالیت‌های حاکمیتی و طرح‌های تملک دارایی در برنامه ششم توسعه و با برش استانی تدوین شده است.

این مقام مسئول در شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: از مجموع ۱۴۶ هزار کیلومتر رودخانه اصلی و فرعی شناسایی شده در کشور، حدود ۷۵ هزار کیلومتر این رودخانه‌ها از مراکز جمعیتی، شهری، روستایی و اراضی کشاورزی عبور کرده که به‌عنوان اولویت اول مطالعاتی وزارت نیرو در انجام مطالعات حد بستر و حریم تشخیص داده شده‌اند.

وی با اشاره به تبصره سه ماده دو قانون توزیع عادلانه آب و ماده ۱۳ آیین نامه مربوطه درخصوص ممنوعیت دخل و تصرف و ساخت و ساز در اراضی بستر رودخانه‌ها بدون اجازه وزارت نیرو گفت: وزارت نیرو در این ارتباط بالغ بر ۲ هزار و ۴۰۰ مورد سازه تقاطعی غیراصولی فاقد آب‌گذری مناسب را بعد از ارزیابی سیلاب‌های رخ‌داده شناسایی کرده و برای برنامه‌ریزی و پیگیری رفع انسداد به وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور اعلام کرده است که تعداد اندکی (حدود ۶۰ مورد) از این نقاط رفع انسداد شده است.

مدیرکل دفتر حقوقی شرکت مدیریت منابع آب ایران، برآورد اعتبار موردنیاز وزارت نیرو در بخش مهندسی رودخانه برای سه سال پیش‌رو را تا پایان برنامه ششم توسعه ۳۷ هزار میلیارد ریال اعلام و خاطرنشان کرد: با توجه به نقش وزارت کشور و شهرداری‌ها در حفظ جان و مال مردم در برابر سیلاب، انتظار می‌رود ایمن سازی مراکز جمعیتی برای سیلاب متناسب با سکونتگاه مد نظر در برنامه جدی وزارت کشور قرار گیرد و در این رابطه وزارت نیرو در خصوص انجام مطالعات و تصویب طرح‌ها آماده هرگونه همکاری است.

 افزایش غلظت مواد مغذی پس از سیلاب در مصب اروندرود و مُندرئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس بوشهر از نتایج تحقیقات میدانی وقوع سیلاب در محدوده مصبی رودخانه مُند و اروندرود ‏در فروردین ۹۸ خبر داد و گفت: نتایج نشان داد میزان غلظت مواد مغذی در این دو نقطه نسبت به قبل از سیلاب افزایش یافته است.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، مریم قائمی توضیح داد: در یک ایستگاه نزدیک دهانه مصب اروند، تغییرات ساعت‌به‌ساعت شوری سطحی و شوری نزدیک ‏بستر (توسط دستگاه ‏CTD‏) و همچنین تغییرات کشندی عمق ایستگاه اندازه‌گیری به مدت ۱۴ ساعت در زمان حضور سیلاب اندازه‌گیری شد.

وی افزود: نتایج نشان‌دهنده چیره شدن اثر سیلاب بر تغییرات کشندی شوری است، سیلاب موجب شد که آب سطحی همواره ‏در مدت ۱۴ ساعت، حتی در زمان مَد، شیرین باشد. همچنین، شوری آب نزدیک بستر فقط در زمان‌های نزدیک به نقطه مد (‏High ‎Water‏) کمی تحت اثر شوری خلیج‌فارس قرار گرفت و تا حدود ۲۳ بالا آمد. در بقیه زمان‌ها، به دلیل حضور سیلاب، از سطح تا بستر ‏آب کاملاً شیرین بود.‏

وی ادامه داد: نتایج بررسی‌های انجام‌شده در ایستگاه بالادست مصب رودخانه مُند (استان بوشهر) نیز نشان داد شوری در ‏زمان سیلاب منطقه‌ای نسبت به شرایط بدون سیلاب بیش از ۸ واحد کاهش و هم‌زمان تراز آب ۴۰ سانتیمتر افزایش داشته است.‏

وی با بیان این‌که مواد ﻣﻐﺬی و میزان آن از حیاتی‌ترین ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی زیست‌بوم سامانه‌های آﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ که در این پایش مورد ‏مطالعه قرار گرفت، اظهار داشت: مواد ﻣﻐﺬی به‌ویژه ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﻛﻴﻔﻲ آب در ﻣﺼﺐ‌ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، زﻳﺮا آن‌ها ‏اﺛﺮات ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ رﺷﺪ ﮔﻴﺎﻫﺎن، ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل، ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ آب و ﻧﺮخ رسوب‌گذاری دارﻨﺪ. اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻮاد ‏ﻣﻐﺬی در اکوسیستم‌های ساحلی باعث تغییرات قابل‌توجه اکولوژیکی می‌شود و تنوع زیستی در مصب‌ها و خلیج‌ها کاهش ‏می‌یابد. اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬی می‌تواند ﺑﻪ ﻳﻮﺗﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺟﻠﺒﻜﻲ مضر ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد. ‏

رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس بوشهر نتایج اندازه‌گیری مواد مغذی محلول (نیترات، نیتریت، آمونیوم و فسفات) را نشان ‏از افزایش قابل‌توجه تمام مواد مغذی پس از سیلاب نسبت به اندازه‌گیری‌های قبلی دانست و گفت: افزایش غلظت نیترات به ‏میزان ۶.۵ برابر پس از وقوع سیلاب منطقه‌ای نسبت به شرایط قبل از سیلاب (بهمن‌ماه ۹۷)، غلظت نیتریت به میزان ۲.۸ برابر، ‏آمونیوم به میزان ۱۷ برابر و فسفات ۱۵ برابر، گویای اثرات سیلاب فروردین‌ماه ۹۸ روی حوضه مصب رود مُند است.

وی گفت: این در حالی ‏است در مطالعه‌ای که در بهمن‌ماه ۹۲، توسط قائمی (۱۳۹۶) در همین ایستگاه انجام شد نسبت به اندازه‌گیری که در بهمن‌ماه ۹۷ (قبل از سیلاب و در یعنی فاصله زمانی ۵ سال) صورت گرفت، غلظت نیترات ۱.۵ برابر افزایش و غلظت نیتریت و فسفات ‏کاهش نشان داده بود. ‏

کمبود اعتبار مانع لایروبی رودخانه کارون استمدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان، کمبود اعتبار را مانع لایروبی رودخانه کارون دانست و گفت: اعتبار ساماندهی کارون بزرگ در امسال ۶۰ میلیارد ریال است که کفاف ساماندهی یک کیلومتر را هم نمی دهد.

سید ابراهیم حسینی در گفت وگو با ایرنا درباره تشدید رسوب گذاری در رودخانه کارون پس از سیلاب اخیر، بیان کرد: با توجه به فروکش کردن سیلاب، رسوبگذاری در رودخانه بیشتر شده اما برای بررسی میزان رسوب باید مقطع برداری مجدد انجام شود.

وی افزود: امسال برای ساماندهی کارون بزرگ حدود ۶۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته که شامل لایروبی و ساماندهی رودخانه است، این در حالیست که اعتبار مورد نیاز برای هر کیلومتر ۸۰ میلیارد ریال است، بنابراین این مبلغ حتی کفاف ساماندهی یک کیلومتر را نیز نمی دهد.

حسینی اضافه کرد: بر اساس آخرین مطالعات مربوط به اوایل دهه ۹۰، رسوب کارون در مقطع اهواز ۱۲ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که پیش بینی می شود بعد از سیل اکنون به ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده باشد.

وی با تاکید بر ضرورت لایروبی کارون برای زیباسازی و توزیع مناسب جریان در مقطع اهواز، گفت: رودخانه کارون در بالادست اهواز و دز ، شیب عمومی خوبی دارد که باعث می شود رسوبگذاری اتفاق نیفتد، اما در اهواز به دلیل وجود پل های متعدد و شیب کم رودخانه محلی برای رسوب گذاری است؛ از سوی دیگر پارک جزیره اهواز نیز به عنوان یک مانع این روند را تشدید می کند.

حسینی با بیان اینکه هزینه لایروبی سنگین است ادامه داد: لایروبی هر مترمکعب، ۴۰۰ هزار ریال هزینه در بردارد؛ تا سال ۹۳ در حدود یک میلیون مترمکعب لایروبی در کارون در مقطع اهواز انجام شد اما با اتمام اعتبار، این طرح متوقف شد.

به گفته وی بر اساس مطالعات اهواز به چهار بازه تقسیم شده که شامل پل هفتم تا پنجم، پل پنجم تا پل ششم (فولاد)، چنیبه و بالادست اهواز است.

حسینی با اشاره به تشکیل جلسه برای لایروبی اضطراری، بیان کرد: هزینه لایروبی بازه های مهم در رودخانه های کرخه، کارون و بهمنشیر در حدود ۱۵۰ میلیون دلار برآورد شده است.

در پی سیلابی شدن رودخانه کارون در بهار امسال، جریان این رودخانه در اهواز به بیش از سه هزار مترمکعب درثانیه رسید که در بیش از یک دهه گذشته بی سابقه بوده است. این در حالیست که متوسط جریان این رودخانه در اهواز در حدود ۲۰۰ مترمکعب درثانیه است.

رسوب گذاری، وجود جزایر متعدد و لایروبی نشدن کارون در مقطع اهواز همیشه یکی از گلایه های شهروندان به مسئولان بوده که با پرآب شدن این رودخانه در ۵۰ روز گذشته، پوشانده شده بود. اکنون با فروکش کردن سیلاب و کاهش دوباره جریان رودخانه، رسوب گذاری در مقطع شهری بیشتر شده و چهره رودخانه را مخدوش کرده است.

رودخانه کارون با ۹۵۰ کیلومتر طول روزگاری پرآب ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی کشور بوده است.

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

سیل پیامد ایجاد لایه‌های غیرقابل نفوذ در اثر خشکسالی است

فرسایش سالانه یک میلیارد تن خاک در ایران بیش از ده برابر حد مجاز است

بیشترین تخریب سیل به کانون‌های خشکسالی تحمیل شده است

تغییر ساختار رود دره‌های خطر سیلاب را افزایش می دهد

مسئولیت اشغال حریم رودخانه‌ها را کسی برعهده نمی‌گیرد

آبخیزداری راه نجات کشور از از خشکسالی‌های بلندمدت و جلوگیری از سیل