استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: رودخانه‌ها نقش مهمی در مهار سیلاب‌ها دارند، از این رو حفظ حریم و پاکسازی آنها بسیار الزامی است. رودخانه ها باید به نسبت پیری و جوانی از انواع گیاهان، نیزارهای مزاحم، شن ها، رسوبات و زباله های ریخته شده پاکسازی و لایروبی شوند.

به گزارش زیست آنلاین، مهدی زارع به مدیریت مسیر رودخانه‌ها اشاره کرد و افزود: البته مدیریت مسیر به معنای محدود کردن و سنگ فرش کردن رودخانه‌ها نیست، رودخانه‌ها باید با در نظر گرفتن مراحل پیری و جوانی شأن مدیریت شوند، مثلاً پس از ایجاد حالت مئاندری که نشانه پیر شدن رودخانه است، باید با محاسبه درست از انواع گیاهان، نیزارهای مزاحم، شن‌ها و زباله‌های ریخته شده پاکسازی و لایروبی شوند.

بیشتر رودخانه‌ها در طول مسیر خود دارای پیچ و خم‌های فراوانی هستند. اگر چه این پیچ و خم‌ها منظم نیستند اما ممکن است حالت قرینه‌ای در آنها دیده شود که به آن مئاندر می‌گویند.

عضو وابسته فرهنگستان علوم گفت: این کار در مورد رودخانه‌های مهمی مانند کارون، کرخه و دز، همچنین خرم آباد، کشکان و سیمره، اترک، فاضل آباد و گرگانرود، تاکنون به صورت جدی اجرا نشده است که امیدواریم بعد از رخداد سیل ۹۸ چنین مدیریتی اعمال شود.

زارع، به حفظ حریم رودخانه‌ها در مهار سیلاب نیز اشاره کرد و گفت: رعایت و حفظ حریم رودخانه‌ها بسیار حائز اهمیت است، بر این اساس معمولاً حریم رودخانه‌ها از یک تا ۲۰ متر و گاهاً تا ۱۵۰ متر تعیین می‌شود.

وی تاکید کرد: البته باید توجه کرد که برای رودخانه‌ها، نهرها و برکه‌های تأمین کننده آب شرب شهرها حتماً باید حریم ۱۵۰ متری در نظر گرفته شود مانند رودخانه جاجرود که آب تهران را تأمین می‌کند.

عضو وابسته فرهنگستان علوم گفت: متأسفانه در چند سال اخیر شاهد ساخت و ساز زیادی در حریم و حتی بستر رودخانه‌ها در کشور بوده ایم که قطعاً برای حفظ حریم باید این ساخت و سازها هر چند قدیمی ساماندهی شوند، اما کار فوری‌تر این است که در ابتدای امر نباید اجازه دهیم بار جدیدی به این حریم‌ها اضافه شود.

زارع تاکید کرد: در سیل اخیر در کشور بیشتر خانه‌ها و اماکنی که تخریب شدند، در حریم و بستر رودخانه بودند. از این رو باید ساماندهی حریم رودخانه‌ها با سختگیری انجام شود و با جدیت اجازه هیچ گونه ساخت و سازی صادر نشود.

وی گفت: با تمام این اقدامات اگر به طور نسبی هم موفق شویم که آب را مدیریت کنیم جای امیدواری است چون از نظر جغرافیایی بارندگی‌ها در کشور پراکندگی نامنظمی دارند مثلاً کارون ۱۰ ماه از سال خشک است و در مدت دو ماه به اندازه سه سال آبی باران می بارد و نقاط دیگری از کشور خشک است، در واقع در توزیع آب یکنواختی در کشور نداریم بر این اساس باید در مدیریت رودخانه‌ها با هدف جلوگیری از سیل، تجدید نظر اساسی نیاز است.

زارع افزود: به عنوان یک زمین شناس تاکید می‌کنم تقریباً تمام برآوردهایی که از سیل انجام می‌دهیم عمدتاً بر پایه بارش‌ها و دبی رودخانه‌ها است واقعیت امر این است که اگر ما شرایط زمین شناسی حوضه آبریز یا نقشه زمین شناسی سیل نداشته باشیم ممکن است عملاً برآوردهای مرتبط با بارش و جریان هیدرولیکی کمکی به ما نکند.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: به عنوان مثال در خوزستان شرایط زمین شناسی نسبت به ۲۷ سال قبل تغییر کرده است، البته در این مدت به غیر از خشکسالی فعالیت‌های انسانی نیز نقش بسزایی داشته است، بنابراین اگر در شرایط واقعی امروز صرفاً بر اساس مستندات قدیمی کار کنیم احتمال اینکه برآوردهای پیش بینی‌های سیل با خطای زیاد مواجه باشد بسیار بالا است.

برای جبران خسارات، نیازمند ذهن برنامه‌ریز و نظام یافته هستیمعضو وابسته فرهنگستان علوم به خسارات سیل اخیر در کشور اشاره کرد و گفت: تعداد قابل ملاحظه‌ای از هموطنان به صورت مستقیم از سیل آسیب دیده اند. برآوردها نشان می‌دهد حدود ۲.۵ میلیون نفر را باید جزو آسیب دیدگان مستقیم سیل به حساب آورد، از جمعیت ۴.۱ میلیون نفری استان خوزستان، حدود ۷۰۰ هزار نفر از سیل آسیب دیده اند که اکثراً در جنوب شهرستان شوش تا شهرستان آبادان زندگی می‌کنند.

زارع افزود: از جمعیت ۱.۹ میلیون نفری استان گلستان نیز برآورد می‌شود حدود ۲۵۰ هزار نفر به طور مستقیم از سیل آسیب دیده اند، از جمعیت ۱.۷ میلیونی استان لرستان نیز به نظر می‌رسد که حدود ۳۰۰ هزار نفر آسیب دیدگان مستقیم سیل هستند.

وی تاکید کرد: تعداد جمعیت تحت تأثیر و تعداد جمعیت آسیب‌دیده از سیل قابل ملاحظه است، حال اگر بخواهید برای هر کدام از آنها یک بسته مالی در نظر بگیرید، این آسیب رقم قابل ملاحظه‌ای می‌شود. برآورد شده که حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان به سیل زدگان باید خسارت پرداخت شود تا آسیب‌های اولیه آنها برطرف شود.

زارع در گفتگو با ایرنا گفت: خسارت به زیر ساخت‌های شهری نیز حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است، بازگرداندن این ۳.۵ میلیون نفر به چرخه زندگی به برنامه ریزی و اجرایی واقع بینانه و علمی نیاز دارد و این کار نیازمند افرادی است که با ذهن برنامه‌ریز، مسلط و نظام یافته بتوانند کار را به سرانجام برسانند.

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

انجام مطالعات حد بستر و حریم ۷۰ درصد رودخانه‌های دارای اولویت

تغییر ساختار رود دره‌های خطر سیلاب را افزایش می دهد

مسئولیت اشغال حریم رودخانه‌ها را کسی برعهده نمی‌گیرد

آبخیزداری راه نجات کشور از از خشکسالی‌های بلندمدت و جلوگیری از سیل