نیاز کشاورزان به افزایش درآمد از محل کشت دوم محصولات زراعی گندم، جو، کلزا و برنج در کنار کشاورزی سنتی و دست و پا شکسته مکانیزه در مازندران، استانی که ۹۰ درصد از عرصه‌های آن جزء منابع طبیعی محسوب می‌شود سبب شد تا به آتش کشیدن عمدی و یا ناخواسته کاه و کلش محصولات کشاورزی علاوه بر تخریب خاک حاصلخیز و آلودگی محیط زیست، دامن طبیعت این خطه شمال کشور را نیز هر از چند گاهی بگیرد.

به گزارش زیست آنلاین، به آتش کشیدن کاه و کلش گندم، جو، کلزا و شالی از زمین های کشاورزی در مازندران بویژه در اراضی همجوار با عرصه های منابع طبیعی به مشکل دنباله داری تبدیل شده است که گویی راه حلی برای آن وجود ندارد و امسال با وجود پوشش گیاهی انبوه منابع طبیعی به خاطر بارندگی های بهاری، در صورت چاره نیندیشیدن می تواند به کابوس همگانی تبدیل شود.

آتش زدن کاه و کلش برای کشت دوم در مازندران بویژه شرق این استان موضوعی حیاتی برای تداوم کشاورزی است و شاید سابقه اش به ورود ماشین کشاورزی و مرسوم شدن کشت دوم بر می گردد ولی از آن زمان تاکنون تنها اقدامی که صورت گرفته موعظه کردن مسئولان و کارشناسان برای کشاورزانی است که دیگر در این سال ها احساس می کنند باید یک گوششان برای این موعظه ها در باشد و یکی دیگر دروازه تا بتوانند کار و زندگیشان را به نحو مطلوب خودشان ساماندهی کنند.

شاید باید حق را به کشاورزان داد؛ چون همه ساله مسئولان و کارشناسان بخش های مختلف و حتی چهره های دانشگاهی و زیست محیطی در فصل بهار و تابستان به کشاورزان در باره پیامدهای مختلف آتش زدن کاه و کلش هشدار می دهند ولی تاکنون راهکار عملیاتی برای جلوگیری از این اقدام که کشاورزان مازندرانی از آن به عنوان " کار ناچاری " یاد می کنند، اندیشیده نشده است.

کشاورزان می گویند با توجه به کمبود زمین و تکه تکه شدن اراضی طی سال ها از یک سو و مهیا شدن امکانات تکنولوژیکی و علمی، گسترش کشت دوم و حتی سوم نه تنها ضروری بلکه واجب است و اگر نادیده گرفته شود، دستکم نیمی از بهره برداران کنونی بخش کشاورزی باید با این کسب و کار خداحافظی کنند. برای کشت دوم و سوم نیز زمین باید در درجه اول با جمع آوری کاه و کلش باقی مانده از کشت قبلی آماده سازی شود و در حال حاضر تنها راه کم هزینه و بی دردسر در دسترس نیز آتش زدن کاه و کلش است.

گسست زنجیره کشاورزیبررسی‌ها هم نشان می‌دهد که آتش زدن کاه و کلش در یک دهه گذشته تشدید شده است، اگر چه کشاورزان همه تلاششان را انجام می دهند تا آتش به زمین‌های همجوار و منابع طبیعی سرایت نکند. شاید یک علت مهم زیاد شدن این مشکل به تغییر ساختار روستاها و کشاورزی در این مناطق بر می گردد. زندگی روستایی در مازندران در گذشته نه چندان وابسته به زنجیره‌ای از فعالیت های بخش کشاورزی بود و کشاورزان کمتر با مشکلی به نام جمع آوری بقایای محصولات کشاورزی مواجه بودند، اما امروزه با ورود ماشین آلات کشاورزی نیمه پیشرفته از یک سو و گسست زنجیره این بخش یعنی از بین رفتن دامداری خانگی و دیگر مشاغل از سوی دیگر، کاه و کلش به مشکل حادی تبدیل شده است که تنها راه خلاص شدن از آن نیز توسل به یک چوب کبریت ناقابل است.

اگرچه اکنون جهاد کشاورزی در حال تحقیق برای بهره برداری مثبت از کاه و کلش است و در واقع در مرحله آزمون و خطا قرار دارد، اما به دلیل دیگر مشکلات از جمله پائین بودن سرانه زمین، نداشتن شکل هندسی مناسب زمین و خرد وکوچک بودن زمین سبب شد تا کشاورزان از وجود ماشین آلات به ویژه ساقه خردکن نیز نتوانند استفاده کنند.
به گفته کشاورزان، بالا بودن قیمت ماشین آلات کشاورزی و پائین بودن قدرت خرید آنها سبب شد حتی به رغم آگاهی از مضرات آتش زدن کاه و کلش و خطر سرایت آن به عرصه‌های طبیعی، این عمل را برای رسیدن به منافع حیاتی خود انجام دهند.

یک کلزا کار از بخش بندپی غربی بابل به خبرنگار ایرنا گفت: کاملاً از مضرات آتش زدن ساقه و بقایای این محصول آگاهی دارم و چندین بار توسط کارشناسان کشاورزی به صورت حضوری و از طریق روزنامه و تلویزیون نیز در جریان قرار گرفتم، اما چاره‌ای ندارم.

امید درواری افزود: با آتش زدن ساقه کلزا، شالی، گندم و جو در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون هیچ هزینه‌ای زمین را برای شخم و شیار و کشت دوم آماده می‌کنیم، در حال که هم اکنون اگر بخواهیم آتش نزنیم، راهکار دیگری که در توانمان باشد در اختیار نداریم.

این کشاورز بابلی با بیان اینکه کارشناسان بر استفاده از دستگاه ساقه خرد کن تاکید می‌کنند، گفت: من یک کشاورز خرده پا هستم که کمتر از هفت دهم هکتار زمین دارم و طبیعی است که نمی‌توانم برای این سطح زمین، یک دستگاه ساقه خردکن با قیمت ۳۰ میلیون تومان خریداری کنم.

وی افزود: البته برای خرید این دستگاه با کشاورزان همجوار رایزنی کردم ولی آنها یا کشت دوم انجام نمی دهند و یا حاضر به مشارکت برای خرید دستگاه نیستند در نتیجه برای من در حال حاضر تنها راه همان آتش زدن کاه و کلش است.

این کشاورز با تاکید بر اینکه از خطر احتمال سرایت آتش به عرصه‌های طبیعی منطقه نیز آگاهی دارد، گفت: معمولاً شیاری را بین حریم زمین کشاورزی و عرصه‌های طبیعی ایجاد می‌کنم که آتش به منابع طبیعی سرایت نکند.

یکی شالیکار از شهرستان آمل هم گفت: جمع آ وری و تقاضای خرید کاه محصولات زراعی در گذشته توسط دامداری‌های کوچک و متعدد در داخل استان وجود داشت، ما در یک دهه اخیر بسیاری از فعالیت‌های دامداری کوچک در روستاها توسط کشاورزان از بین رفت.

خلیل زارعی از بین رفتن سنت نگهداری دام توسط کشاورزان و رونق کشت دوم برنج را مهم‌ترین دلیل تشدید آتش کشیدن کاه و کلش با وجود مخاطرات آن عنوان کرد و افزود: بیشتر کشاورزان مازندرانی تا یک دهه پیش در طویله‌های روستایی خود دستکم یکی تا ۲ راس دام نگهداری و کاه شالی را برای تعلیف دام‌هایشان جمع آوری و انبار می‌کردند ولی اکنون حتی نگهداری مرغ هم در روستاها در حال انقراض است.

این کشاورز با تاکید بر اینکه چاره ای جز آتش زدن کاه و کلش برای کشت دوم ندارد، گفت: اگر راه حل عاقلانه با توجه به منافع کشاورزان در این زمینه اندیشیده شود، اصلاً نیاز به این همه تبلیغ و هشدار و اطلاع رسانی نیست چون کشاورزان در خط مقدم حفظ محیط زیست و منابع طبیعی قرار دارند و بهتر از هر قشر دیگری دلسوز خاک زمین خود، عرصه منابع طبیعی همجوار و پاک بودن آب و هوای روستایشان هستند و اگر راهکارها مطبق با منافع زندگی و تامین کننده زندگی روزمره اشان باشد، خودشان استقبال می کنند.

پرواز شبح کابوس بر فراز طبیعتهوای مازندران این روزها رو به گرمی گذشته است. طبیعت استان، ماه اردیبهشت بسیار ویژه ای را امسال سپری کرده است. عرصه های طبیعی مازندران این روزها پوشیده از انبوهی از پوشش های گیاهی متنوع است که به خاطر بارندگی های بهاری حسابی قد کشیده اند؛ به گونه ای که انبوهی و رشدشان حتی باعث شگفتی بسیاری از مازنی های میانسال و کهنسال شده و آنها را به یاد کودکی هایشان انداخته است.

خرداد که از نیمه گذر کرد، تابش گرم آفتاب در مناطق جلگه ای و میانبند مازندران آب از تن گیاهان و درختان خارج کرده است و اندک اندک این پوشش گیاهی انبوه و بلند در حال خشک شدن است و در این وضعیت ضرورت هشداری‌های آتش سوزی منابع طبیعی و آلودگی محیط زیست در مازندران از آن جهت است که ۹۰ درصد از ۲ میلیون هکتار مساحت استان را منابع طبیعی تشکیل می‌دهد، نه تنها ضروری بلکه حیاتی است و هرگونه کوتاهی در این زمینه می تواند تا حد خیانت قابل تفسیر باشد.

طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران امسال حدود ۲۵ هزار هکتار از زمین‌های زراعی استان زیر کشت دانه روغنی کلزا و ۵۵ هزار هکتار نیز زیر کشت گندم رفته است که ۷۵ درصد آن به صورت دیم کشت شده است و بخش عمده‌ای از زمین‌ها در مجاورت و یا صفر مرزی با عرصه‌های طبیعی قرار دارد. با توجه به گرمای هوا و خشک شدن پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی، آتش زدن کاه و کلش زمین‌های زراعی که چسبیده به عرصه‌های طبیعی هستند خطری جدی به شمار می‌آید که جهاد کشاورزی شهرستان‌های مازندران هشدارهای لازم را از طریق کارشناسان مراکر خدمات کشاورزی، دهیاران و اعضای شورای روستاها صادر کرده است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ساری گفت: کارشناسان ما هشدارهای لازم را داده‌اند و در حال فعالیت در این زمینه هستند و تاکید ما این است که گندمکاران و کلزا کاران به هیچ عنوان حق آتش زدن کاه و کلش را ندارند چراکه خطر سرایت آتش به دامن طبیعت تهدید جدی علیه عرصه‌های منابع طبیعی است.

رضا پور فلاج تاکید کرد کشاورزان باید در این شرایط شیاری را برای جلوگیری از خطر احتمالی نفوذ و گسترش آتش به عرصه منابع طبیعی ایجاد کنند و یا موضوع را به سرجنگلبانان منطقه اطلاع بدهند.

وی با بیان اینکه برای حراست از محیط زیست و جلوگیری از هرگونه آلودگی هوا و حفظ مواد آلی خاک بایستی از آتش زدن کاه و کلش در مزارع به صورت جدی پرهیز شود، گفت: کارشناسان پهنه در مراکز جهاد کشاورزی دهستانها علاوه بر نظارت کامل در زمان برداشت محصول و پس از آن، ضروری است برای آگاهی بخشی از مضرات آتش زدن کاه و کلش در مزارع، کلاس‌های آموزشی و ترویجی برای کشاورزان برگزار کنند.

بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی؛ &#۳۹;هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیر مجاز دام استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می‌باشند و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد. &#۳۹;
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهاد کشاورزی مازندران هم گفت که کشاورزان به جای آتش زدن کاه و کلش می‌توانند از دستگاه ساقه خردکن که به اندازه کافی و مور نیاز در استان و کشور وجود دارد، استفاده کنند.

دستگاه ساقه خرد کن؛ شاید وقتی دیگرپرویز موسی نژاد، در عین حال به افزایش قیمت این دستگاه اشاره کرد و افزود: با توجه به قیمت حداقل ۳۰ میلیون تومانی این دستگاه، کشاورز قدرت خرید برای این منظور ندارد، چراکه سرانه زمین برای هر بهره بردار کم بوده و نمی‌تواند برای هریک از مراحل کشاورزی ماشین آلات مربوطه را خریداری کند و به همین دلیل کشاورز با یک چوب کبریت و با به آتش کشیدن کاه و کلش در کمترین زمان ممکن زمین را برای کشت دوم آماده می‌کند.

رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه کشاورز بدون در نظر گرفتن معایب این کار که به مواد آلی خاک صدمات جبران ناپذیری می‌زند، اقدام به آتش زدن کاه و کلش می‌کند، گفت: اگر کشاورزان بتوانند به صورت جمعی در قالب شرکت‌های تعاونی کشاورزی از ماشین آلات به ویژه ساقه خردکن استفاده کنند، علاوه بر حفظ خاک، استفاده از کودهای شیمیایی در کشت و کار به حداقل رسیده و عملکرد تولید نیزبه صورت قابل توجهی افزایش می‌یابد.

وی به اهمیت آموزش و اجرای خاک ورزی حفاظتی به عنوان یکی از برنامه‌های مهم جهاد کشاورزی مازندران اشاره کرد و توضیح داد: فرسایش خاک مهم‌ترین معضل زمین‌های کشاورزی مناطق شرق استان است که با برگرداندن بقایای محصولات از طریق دستگاه ساقه خرد کن، این مشکل از بین می‌رود.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری نیز بر لزوم مراقبت کشاورزان در مناطق نزدیک به عرصه‌های منابع طبیعی نیز تأکید کرد و گفت: در سال‌های اخیر مواردی از آتش سوزی عرصه‌های منابع طبیعی به دلیل بی توجهی کشاورزان در زمان سوزاندن کاه و کلش به جا مانده از کشت برنج و گندم را نیز شاهد بودیم.

سرهنگ حسینعلی خورشیدی به برداشت گندم و جو در مناطق کوهستانی مازندران اشاره کرد و افزود: از کشاورزان می‌خواهیم که هشدارها را جدی بگیرند و حتی الامکان از آتش زدن کاه و کلش خودداری کنند یا مراقب باشند که آتش به مراتع حاشیه زمین‌ها سرایت نکند.
وی یکی از ویژگی‌های آتش سوزی عرصه‌های منابع طبیعی در شرایط کنونی را سرعت بیشتر گسترش آتش و حجم بالای آن عنوان کرد و گفت: طبیعتاً وقتی ماده سوختنی بیشتری در یک محیط وجود داشته باشد، سرعت و حجم آتش هم بیشتر خواهد بود و از آنجایی که امسال پوشش گیاهی به عنوان ماده سوختنی در عرصه‌های منابع طبیعی بیشتر شده است توجه به این موارد ضروری است.

سرهنگ خورشیدی با بیان اینکه قانون جریمه‌هایی را بر حسب نوع گونه و سطح زمین عرصه‌های منابع طبیعی در نظر گرفته است، گفت: به طور کلی حداقل جریمه آتش سوزی عمدی عرصه‌های طبیعی یک میلیون تومان به علاوه حبس یک تا ۶ ماه است.

یک میلیون و ۶۵۰ هزار هکتار اراضی جنگلی و مرتعی در مازندران وجود دارد.

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

چند واقعیت جالب در مورد جنگل های بومی

بررسی آثار آتش سوزی جنگل ها

معرفی زیباترین جنگل های ایران

توسعه جنگل کاری در مناطق زاگرس نشین

ابلاغ سیاست‌های اجرایی مدیریت بوم‌سازگان جنگل‌های زاگرس

آغاز اجرای برنامه‌ پنج ساله احیای جنگل‌های زاگرس

نکاتی درباره آفات و بیماری‌های جنگل‌های کشور

ادامه قطع درختان و دست درازی به طبیعت

سرعت تخریب جنگل در کشور کاهش یافته است

افزایش ۱۰ درصدی تعداد حریق منابع طبیعی در سال جاری

ارزیابی آثار شیوه های دهه اخیر مدیریت بر جنگل های شمال کشور