بیابانزایی پیامد تغیرات اقلیمی به فروپاشی سرزمینها ختم می شود
26 خرداد 1398 ساعت 1:00
بیابان زایی، تخریب زمین‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک است که فروپاشی سرزمین را در پی دارد. این وضعیت عمدتاً به علت فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب‌وهوایی ایجاد می‌شود. فرار جمعیت از فلات مرکز کشور در صورت تشدید خشکسالی و تغییر اقلیم در دهه های آینده دور از انتظار نیست.
به گزارش زیست آنلاین، بیابانزایی نوعی تخریب زمین است که در پی آن منطقه به زمینی خشک و لم یزرع تبدیل می‌شود. معمولاً چنین منطقه‌ای آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خود را از دست می‌دهد. عوامل گوناگونی مانند تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی در این باره مؤثرهستند. بیابانی شدن یکی از مسائل قابل ملاحظه بوم‌شناسی و زیست‌محیطی در جهان است.
بیابانزایی به گسترش بیابان‌های موجود اشاره نمی‌کند بلکه به این دلیل رخ می‌دهد که اکوسیستم‌های خشک - که بیش از یک سوم مناطق زمین را پوشش می‌دهند - به شدت آسیب پذیر و نامناسب می‌شوند. تضعیف و بی‌ثباتی خاک، جنگل زدایی، رشد بیش از حد کشاورزی و روش‌های آبیاری نادرست، کارایی زمین را از بین می‌برد.
روز جهانی مبارزه با بیابانزایی و خشکسالی هر سال هفدهم ژوئن، به منظور ارتقای آگاهی عمومی از تلاش‌های بین‌المللی برای مبارزه با بیابانزایی برگزار می‌شود. امسال بیست و پنجمین سالگرد این روز است و شعار روز مبارزه با بیابان زدایی سال ۲۰۱۹ «بیایید با هم آینده را رشد دهیم» انتخاب شده است. مدیریت پایدار زمین برای همگان ضروری است. با هم می‌توانیم بهره‌وری بیش از ۲ میلیارد هکتار زمین‌های تخریب شده را بهبود و معیشت بیش از ۱.۳ میلیارد نفر در سراسر جهان را بهبود ببخشیم.
آمارها حاکی از این است که تا سال ۲۰۲۵، ۱.۸ میلیارد نفر کمبود آب مطلق را تجربه خواهند کرد و بخش‌های بسیاری در جهان تحت شرایط آب و هوایی سخت قرار می‌گیرند. تا سال ۲۰۴۵، حدود ۱۳۵ میلیون نفر ممکن است به علت بیابانزایی آواره شوند.
دستور کار ۲۰۳۰ توسعه پایدار اعلام می‌کند که «ما مصمم هستیم از نابودی سیاره از طریق تولید پایدار، مدیریت منابع طبیعی به‌طور مداوم و اقدام فوری برای تغییرات آب و هوایی به منظور حمایت از نیازهای کنونی و نسل‌های آینده جلوگیری کنیم.» از زمان تصویب آن در سال ۱۹۹۴، UNCCD به پیشرفت مدیریت پایدار زمین کمک کرده است. امروزه، ۱۹۷ تن از طرفین این کنوانسیون تحت اقدامات هماهنگ و نتایج محور با اهداف مشخص برای بازگرداندن زمین‌های تخریب شده فعالیت می‌کنند. هدف نهایی حفاظت از سرزمین ما پیشگیری از استفاده بیش از حد از زمین‌های موجود و کاهش خشکسالی است.
جهان به دنبال راهی برای مبارزه بیشتر با پدیده بیابانزایی است. رشد مجدد جنگل در مزارع سراسر جهان، یکی از مواردی است که در برزیل، اندونزی، چین و هند افزایش یافته است.
یافته‌ها نشان می‌دهد که رشد جمعیت و تغییر الگوهای مصرف، فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع طبیعی این سیاره وارد کرده است. آمارهای جهانی می‌گوید تقریباً ۱۷۰ کشور همچنان تحت تأثیر بیابانزایی، ویرانی زمین و یا خشکسالی قرار دارند. تهدیدات مکرر و رو به رشد آتش سوزی جنگل‌ها، موج گرما، مهاجرت‌ها، سیلاب، افزایش سطح دریا و عدم امنیت غذا و آب بیشتر مشهود است. بیش از ۷۵ درصد از زمین‌های موجود در حال حاضر تخریب شده‌اند و بیش از ۹۰ درصد آنها تا سال ۲۰۵۰ کاهش می‌یابند. در کل نیمی از حجم اتحادیه اروپا (۴.۱۸ میلیون کیلومتر مربع) سالانه تخریب می‌شود، بیشترین آسیب در آفریقا و آسیا رخ می‌دهد.
در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۸، نسخه جدیدی از اطلس جهانی بیابانزایی توسط (JRC) منتشر شد. مسئول مرکز تحقیقات مشترک (JRC)، می‌گوید: طی ۲۰ سال گذشته، از زمان انتشار آخرین نسخه اطلس جهانی بیابانزایی، فشار روی زمین به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. برای حفظ سیاره به‌شدت نیازمند تغییر در نحوه برخورد با این منابع گرانبها هستیم. این نسخه جدید و بسیار پیشرفته اطلس به سیاستگذاران سراسر جهان بینش جامع و قابل دسترسی در زمینه تخریب زمین، علل آن و راه‌حل‌های بالقوه برای مقابله با بیابان زایی و بازگرداندن زمین‌های تخریب شده ارائه می‌دهد."
هر ساله در جهان، ۱۲۰ هزار کیلومتر مربع زمین که معادل نیمی از حجم انگلستان است، به دلیل بیابان زایی نابارور می‌شود. هزینه اقتصادی تخریب خاک برای اتحادیه اروپا سالانه ده‌ها میلیارد یورو برآورد می‌شود. تخمین می‌شود که تغییرات آب و هوایی، میزان تولید جهانی محصولات کشاورزی را تا سال ۲۰۵۰ حدود ۱۰ درصد کاهش دهد. بیشتر این موارد در هند، چین و کشورهای جنوب صحرای آفریقا اتفاق می‌افتد، در حالی‌که تخریب زمین تولید محصول را به نصف کاهش می‌دهد.
به گزارش ایسنا، در حالی که تخریب زمین یک مشکل جهانی است، مهار آن به راهکارهای محلی نیاز دارد. تعهد و همکاری مؤثر در سطح محلی برای جلوگیری از تخریب زمین و از دست دادن تنوع زیستی ضروری است. گسترش کشاورزی، یکی از دلایل اصلی تخریب زمین است که باید برای آن چاره‌ای جدی اندیشید. بیابان زایی، فاجعه‌ای خاموش است که اثرات شدیدی بر طبیعت و انسانی دارد که در آن زندگی می‌کند.
جنگل‌های انبوه غرب ایران هم در حال بیابان شدن هستند‌مدیر گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی پردیس کشاورزی دانشگاه تهران گفت: با کمی تلاش و بهبود بیابان‌های ساحلی خلیج فارس و دریای عمان، این بیابان‌ها آماده کشاورزی می‌شوند اما متأسفانه میان مطالعه تا عمل فاصله وجود دارد و ما هنوز در کتابخانه‌ها در حال مطالعه‌ایم.
دکتر محمد جعفری در گفت و گو با خبرنگار ایسنا گفت: هر اکوسیستم و محیط، جایگاه و کاربرد ویژه خود را دارد، اما متأسفانه با اقداماتی غیر علمی و غیر تخصصی باعث تغییر کاربری اکوسیستم می‌شویم که در نهایت باعث آسیب به محیط می‌شود.
وی در ادامه بیابان را عنصری بی نظیر دانست و اظهار کرد: متأسفانه ما گاهی اوقات از برکات بیابان غافل می‌شویم، بیابان‌ها دارای معادن غنی و بعضاً نفت‌های با کیفیت هستند که اگر اصول و تکنیک‌های فنی را رعایت کنیم می‌توان بهره‌وری بالایی از آنها داشت.
جعفری در ادامه در خصوص مشکلات بیابان زایی گفت: در ایران به خاطر مشکلاتی چون شور شدن اراضی و ریزگردها مسئولین به فکر مقابله با بیابانزایی افتاده‌اند، اگر این مسائل نبود مسئولین به فکر بیابان هم نمی‌افتادند.
وی در ادامه برخی مشکلات را در سطح بین المللی دانست و اظهار کرد: برای حل مشکلات برخی استان‌های همسایه با عراق و نزدیک به عربستان باید در سطح بین‌المللی کار کرد و یک دولت در حل مسائل ناتوان می‌ماند.
جعفری در ادامه ۸۰ درصد کشور را دارای گستره طبیعی دانست و خاطرنشان کرد: ۸۰ درصد کشور را منابع طبیعی احاطه کرده است بنابراین باید با کاشت گونه‌های سازگار، از بیابانزایی جلوگیری کنیم در ضمن عدم کاربری صحیح در این مناطق حساس باعث بروز بیابانزایی می‌شود که با وجود کارشناسان و خبرگان این زمینه می‌توانیم در حفظ این مناطق قدمی برداریم.
جعفری ۴۰ درصد موارد بیابان زایی را مربوط به عدم وجود متخصص دانست و اظهار داشت: جنگل‌های انبوه غرب کشور در حال بیابان شدن است، ما برای پیشگیری و حل مشکل نیازمند افراد متخصص در سازمان محیط زیست کشور و اداره جنگل‌ها و مراتع هستیم چون ۴۰ درصد موارد بیابان زایی به دلیل عدم وجود متخصص و مشاور است.
وی با بیان اینکه منابع زمین مانند سپرده بانک نیست که فقط از آن برداشت کنیم بلکه منابع طبیعی نیازمند حفاظت و مراقبت است گفت: با کمی تلاش و بهبود بیابان‌های ساحلی خلیج فارس و دریای عمان، این بیابان‌ها آماده کشاورزی می‌شوند، اما متأسفانه میان مطالعه تا عمل فاصله وجود دارد و ما هنوز در کتابخانه‌ها در حال مطالعه‌ایم.
جعفری در ادامه پارک ملی کویر را نمونه خوبی از مناطق بکر معرفی کرد و افزود: پارک ملی کویر از مراکز معتبر زیست محیطی است که تا حدودی دست نخورده باقی مانده و در سطح جهانی شناخته شده است، این پارک بین چهار استان، تهران، قم، سمنان و اصفهان در مساحتی حدود ۶۰۰ هزار هکتار امتداد دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: کشور ما از گذشته در خصوص بیابان زدایی پیشگان بوده و اقدامات خوبی انجام داده است اما این نباید باعث شود تا ما نسبت به مسائل سیل امسال بی تفاوت باشیم باید از همین امروز به فکر باشیم چون با گذشت زمان این سیلاب‌ها خود منشأ ریزگرد شده و حتی با یک نسیم مشکل ساز می‌شوند.
تغییر اقلیم از جمعیت فلات مرکزی کشور می کاهددانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان در حوزه اقلیم شناسی گفت: فرار جمعیت از فلات مرکز کشور در صورت تشدید خشکسالی و تغییر اقلیم در دهه های آینده دور از انتظار نیست.
سعید کامیابی روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: تغییر اقلیم به عنوان یک چالش مهم و جدی کشور را فراگرفته که با اتخاذ راهبردهای علمی باید برای مهار این پدیده اقدام کرد.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان در حوزه اقلیم شناسی خاطر نشان کرد: اگر برای مهار تغییر اقلیم با رویکرد جهانی و ملی اقدام نشود، فرار جمعیت از مناطق کویری کشور در دهه‌های آینده محتمل است.
وی خاطر نشان کرد: خشکسالی به دلیل کاهش بارش‌ها و دست درازی انسان بر عرصه‌های طبیعی در مناطق مرکزی کشور روز به روز در حال افزایش است که رفع این چالش افزایش حجم پوشش گیاهی و اجرای طرح‌های آبخیزداری را می‌طلبد.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان در حوزه اقلیم شناسی تصریح کرد: انتقال آب از سایر حوزه‌ها به فلات مرکزی کشور از رویکردهای اصولی برای تثبیت جمعیت و عبور از خشکسالی در بخش کشاورزی و اقتصادی است.
کامیابی ادامه داد: حفر بی رویه چاه و افت آب‌های زیرزمینی از رویکردهای اشتباه در سال‌های گذشته در تشدید فرسایش بادی و فرونشست زمین در کشور بوده است.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان در حوزه اقلیم شناسی اضافه کرد: برنامه ریزی و اجرای طرح‌های مهم علمی و کارشناسی برای مهار بیابانزایی باید مدنظر مسئولان قرار گیرد و نخگبان دانشگاهی برای درمان تغییر اقلیم ایده ارائه کنند.
در دوره بلند مدت ۳۰ ساله میزان بارش‌های ملایم استان سمنان بیش از ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده که این امر باعث خشکی سفره‌های آب زیرزمینی و گسترش کانون‌های فرسایش بادی در فلات مرکزی کشور شده است.
تغییر اقلیم یا قهر طبیعت در چند سال گذشته باعث افزایش سیلاب‌ها و خسارت‌های مالی و جانی در منطقه‌های شهری و روستایی کشور شده است
گرمای جهانی، قاره آفریقا را با خشکسالی و سیلاب درگیر می‌کندکارشناسان محیط زیست هشدار دادند: گرمای جهانی با وقوع خشکسالی‌ها و سیلاب‌های بیشتر در قاره آفریقا همراه است.
به گزارش ایسنا، کارشناسان انگلیسی در بررسی‌های خود اظهار داشتند: گرمایش جهانی موجب می‌شود در آفریقا با موارد بیشتری از خشکسالی و سیلاب نسبت به آنچه در گذشته پیش‌بینی شده بود روبرو شویم.
در این بررسی جدید آمده است: طی۸۰ سال آینده این قاره با موارد شدیدتری از بارش باران روبه‌رو خواهد بود. در این شرایط احتمال وقوع سیلاب‌های فاجعه بار، طوفان و چالش‌های جدی در بخش کشاورزی بیشتر می‌شود. علاوه بر این، این شرایط جوی با خشکسالی‌های فاجعه‌بار در فصل رویش و کشت و کار محصولات همراه است که می‌تواند به محصولات و تولید مواد غذایی آسیب بزند.
به گفته کارشناسان این وضعیت آب و هوایی ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی است که موجب افزایش سطح کربن دی اکسید در اتمسفر شده و گرمای هوا را به دنبال دارد. ماه گذشته سطح کربن دی اکسید به ۴۱۵ بخش در میلیون رسید.
کارشناسان هشدار داده‌اند: این روند طی چندین دهه افزایشی خواهد بود که در نتیجه آن دمای جهانی به شکل خطرناکی افزایش پیدا می‌کند. آفریقا یکی از مناطق جهان است که بیشترین آسیب پذیری را در برابر تغییرات اقلیمی دارد.
به گزارش روزنامه گاردین، همچنین مطالعات انجام شده روی الگوهای بارشی نشان می‌دهد مشکلات جدی در موضوعات امنیت غذایی و مواجهه با خشکسالی پیش‌روی این قاره است.
جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:
پیامدهای زیست محیطی برداشت شن و ماسه
فرونشست تهدیدی برای نواحی خشک و نیمه خشک
نگذاریم تالاب هایمان به بیابان تبدیل شوند
رتبه ایران در فرسایش آبی و بادی خاک بالاتر رفت
کد مطلب: 81032