مؤسس نخستین سمن ایرانی در سازمان ملل متحد(ژنو) گفت: انتقال آب از دریاچه وان ترکیه به دریاچه ارومیه مورد تأیید چهار دانشگاه بین المللی قرار گرفته است و هیچ مشکل زیست محیطی ندارد./ دریاچه گریت‌سالت در غرب آمریکا و دریاچه ارومیه در غرب ایران تشابهات زیادی با هم دارند، هر دو در تهدید جدی به دلیل برداشت آب کشاورزی و آلودگی ناشی از شهرهای نزدیک هستند.

به گزارش زیست آنلاین، فرهاد افشار در جلسه بررسی انتقال آب به دریاچه ارومیه با بیان اینکه این طرح به دلیل مطالعه نشدن دقیق از سوی هیأت دولت رد شده بود، بیان کرد: هم اکنون طرح مطالعاتی آن آماده است و استاندار آذربایجان غربی نیز پس از مطالعه آن قول مساعد داد تا برای اجرای آن با رئیس جمهوری وارد مذاکره شود.

وی با بیان اینکه طرف ترکیه ای و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از طرح انتقال آب از وان به دریاچه ارومیه استقبال کرده‌اند، اظهار داشت: در شرایط کنونی تعلل در اجرای این طرح بی معنی است.

وی در رابطه با شرایط ترکیه برای انتقال آب به دریاچه ارومیه گفت: طرف ترکیه ای نیز خواستار احداث یک نیروگاه برق آبی در مسیر این خط انتقال است تا انرژی حاصل از آن به ترکیه منتقل شود.

وی با اعلام اینکه برای اجرای این طرح حتی به یک ریال بودجه دولتی نیاز نیست، بیان کرد: ترکیه در قبال انرژی تولیدی، تمامی اقدامات اجرایی این خط انتقال را انجام می‌دهد.

وی افزود: طبق برنامه ریزی انجام شده، طرح خط انتقال آب از وان به دریاچه ارومیه طی یک سال می‌تواند به بهره برداری برسد و در مدت سه سال منجر به احیای کامل نگین آبی آذربایجان شود.

افشار با اشاره به اینکه ترکیه به پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه در منطقه واقف است، اظهار داشت: خشک شدن این دریاچه می‌تواند پیامدهای زیست محیطی ناگواری برای ترکیه، ایران و عراق در پی داشته باشد.

پیش تر برخی کارشناسان مدعی شده بودند که انتقال آب وان به دریاچه ارومیه به دلیل وجود برخی املاح در آب دریاچه وان می‌تواند پیامدهای ناگوار زیست محیطی داشته باشد.

نخستین سمن ایرانی در سازمان ملل متحد (ژنو) با هدف حمایت از توسعه طرح‌های اقتصادی و اجتماعی در ایران در سطح بین المللی تشکیل شده است.

دریاچه گریت سالت خواهرخوانده دریاچه ارومیهدریاچه گریت‌سالت در غرب آمریکا و دریاچه ارومیه در غرب ایران تشابهات زیادی با هم دارند، هر دو در تهدید جدی به دلیل برداشت آب کشاورزی و آلودگی ناشی از شهرهای نزدیک هستند. اگرچه اندازه هر دو دریاچه تحت تأثیر دوره‌های اقلیمی و انحرافات آبی در نوسان است، مساحت نرمال آنها بسیار نزدیک به هم است (دریاچه گریت سالت با مساحت ۴۳۰۰ کیلومتر مربع و دریاچه ارومیه با مساحت ۵۱۰۰ کیلومتر مربع) و هر دو در ارتفاع مشابهی قرار گرفته‌اند (دریاچه گریت سالت در ۱۲۸۰ متری و دریاچه ارومیه در ۱۲۷۵ متری). حوضه هر دو دریاچه از سه ایالت یا استان می‌گذرد بنابراین با مسائل مدیریت آب پیچیده‌ای روبه‌رو هستند. همچنین اقلیم هر دو دریاچه مشابه و دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است.

عمق میانگین و حداکثر گریت‌سالت (بر اساس اطلاعات سال ۲۰۱۲) به ترتیب حدود ۴.۴ متر و ۱۴ متر است. هر دو دریاچه با میان‌گذری به دو قسمت تقسیم شده‌اند؛ دریاچه گریت‌سالت با میان‌گذر راه‌آهن و دریاچه ارومیه با میان‌گذر جاده‌ای؛ بخش جنوبی و شمالی گریت‌سالت تنها در مسیری به طول ۸۲ متر در قسمت کم‌عمق و دو کالورت با عرض ۵ متر با هم در ارتباط هستند. لذا عدم تبادل گسترده آب به تفاوت‌های قابل توجه در شوری آب حوضه‌های شمالی و جنوبی این دریاچه منجر شده که رشد زیستی متمایز در شمال و جنوب آن را در پی داشته است.

این در حالی است که در میان‌گذر دریاچه ارومیه یک گپ بزرگ‌تر ۱۵۰۰ متری وجود دارد که اجازه اختلاط کافی بین دو حوضه جنوبی و شمالی را می‌دهد. بنابراین در دریاچه ارومیه تفاوت قابل توجه شوری در شمال و جنوب مشاهده نمی‌شود. اما در مجموع هر دو دریاچه فوق شور هستند. قبل از دستکاری انسان، شوری دریاچه گریت‌سالت حدود ۶۰ تا ۳۳۰ گرم در لیتر و غالباً کمتر از ۲۰۰ گرم بر لیتر بود. در حال حاضر شوری این دریاچه در شمال میان‌گذر در حالت اشباع (۳۳۰ گرم بر لیتر) و در جنوب میان‌گذر بین ۵۰ تا ۱۸۰ گرم بر لیتر است. اگرچه روند تغییرات شوری دریاچه ارومیه به طور منظم پایش نشده اما در سال ۱۹۹۵ میلادی شوری آن ۱۷۷ گرم بر لیتر اندازه‌گیری شده است. از طرفی افت تراز این دریاچه از سال ۲۰۰۰ میلادی به افزایش قابل توجه شوری منجر شده است که در حال حاضر بالای ۳۰۰ گرم بر لیتر را تجربه می‌کند.

هر دو دریاچه دارای جمعیت زیاد میگوی آب شور (گونه‌های آرتمیا) و گونه‌های «اپیدرا» هستند که به مهاجرت جمعیت زیادی از پرندگان منجر می‌شود. دریاچه گریت سالت به عنوان زیستگاه پرندگان ساحلی نیمکره غربی و تالاب‌های دریاچه ارومیه به عنوان سایت رامسر (کنوانسیون تالاب‌های مهم بین‌المللی به خصوص به عنوان زیستگاه پرندگان آبی) شناخته شده‌اند. در سال‌های اخیر شوری دریاچه ارومیه افزایش قابل توجهی داشته که به از بین رفتن آرتمیای آب شور در آن منجر شده است. در دریاچه گریت‌سالت جمعیت آرتمیا در بخش جنوبی حفظ شده است در حالی که نمک‌های اشباع شمال دریاچه در بالای میان‌گذر اجازه باز تولید اندکی را در جمعیت آرتمیا می‌دهد و تراکم آرتمیا در این قسمت پایین آمده است.

هر دو دریاچه مراکز جمعیتی اصلی را در نزدیک ساحل دارند. کل جمعیت ساکن در حوضه دریاچه ارومیه ۴.۶ میلیون نفر و کل جمعیت ساکن در حوضه گریت سالت لیک حدود ۷.۲ میلیون نفر بوده است. با توجه به آب و هوای خشک هر دو منطقه، کشاورزی آنها بیشتر وابسته به آبیاری است که به افت جریان رودخانه‌ای در ورودی این دریاچه‌ها منجر شده است.

به رغم تشابهات قابل توجه بین دریاچه ارومیه و دریاچه گریت‌سالت، تفاوت‌های قابل توجهی نیز میان این دو مشاهده می‌شود. به طور خاص، ارتفاع و حجم آب دریاچه ارومیه از سال ۱۹۹۵ میلادی در پی توسعه آبی و خشکسالی حوضه شروع به افت قابل توجه کرده است حال آنکه افت تراز دریاچه گریت‌سالت به تدریج رخ داده است. هدف این نوشتار توصیف مشخصه‌های فیزیکی، اجتماعی و مدیریتی دریاچه گریت‌سالت است که در ادامه ارائه شده و می‌تواند به تصمیمات در راستای احیای دریاچه ارومیه کمک‌کننده باشد.

ارزش اقتصادی دریاچه گریت‌سالتدر تحلیلی اقتصادی در مورد دریاچه گریت‌سالت در سال ۲۰۱۲ برآورد شد که کل درآمد اقتصادی سالانه این دریاچه حدود ۳.۱ میلیارد دلار آمریکا برآورد شده است. حدود ۸۵ درصد از ارزش اقتصادی گریت‌سالت مربوط به تولید نمک و مواد معدنی از شورابه با تولیدات اساسی شامل پتاسیم سولفات (K۲SO۴)، منیزیم، تیتانیوم و نمک معمولی (NaCl) است. منیزیم کلرید به طور طبیعی در این دریاچه یافت و به کمک واکنش‌های شیمیایی منیزیم از کلر جدا می‌شود. بیشترین مصرف منیزیم برای تولید قوطی کنسرو آلومینیومی است. سایر مصارف آن شامل تولید فلزات هواپیما، خودروها، محل اتصال میل‌لنگ ۴، کامپیوترها، تلفن همرا، ابزارآلات و داروها است که ۱۰۰ درصد تولیدات اولیه ایالات متحده و ۱۴ درصد تولیدات جهانی را پوشش می‌دهد. همچنین پتاس یا سولفات پتاس نیز یکی از رایج‌ترین کودهای تجاری مصرفی است. سولفات پتاس عمدتاً به عنوان یک کود خاص برای افزایش عملکرد و کیفیت محصولات با ارزش بالا استفاده می‌شود. گریت‌سالت لیک بزرگ‌ترین تولیدکننده خورشیدی سولفات پتاس در جهان است.

شرکت‌های نمک دریاچه گریت‌سالت محصولات مختلفی از نمک شامل salt cake، فیلرهای مواد شوینده ۶ و محصولات نمک مورد استفاده در کاغذسازی و سرامیک، فرآیندهای شیمیایی، واینل ۷، پلاستیک‌ها، الیاف مصنوعی و نمک مخصوص برای نمک‌پاشی جاده‌ها را در پاییز تولید می‌کنند. این محصولات نمکی با کمک حوضچه‌های تبخیری ۸ استخراج می‌شوند. دریاچه گریت سالت بزرگ‌ترین سیستم تبخیر در ایالات متحده را دارد و محصولات آن بیشتر در خارج از یوتا به فروش می‌رسند.

تفریحاتی از جمله شکار پرندگان آبزی، پرنده‌نگری، شنا و قایق‌سواری نیز ۱۰ درصد ارزش اقتصادی دریاچه را شامل می‌شود که بخش قابل توجهی از آن ناشی از هزینه‌های پرداختی از سوی شکارچیان اردک و غاز است. برداشت تخم میگوی آب شور برای آبزی‌پروری نیز یک صنعت ۵۷ میلیون دلاری است و حدود ۴ درصد ارزش اقتصادی دریاچه را به خود اختصاص می‌دهد. برداشت تخم میگو از اواسط دهه ۱۹۸۰ شروع و به سرعت به یک اشتغال رقابتی تبدیل شد. با این حال، در سال ۲۰۰۶ بیشتر صنایع میگوی آب شور به هم ملحق شدند تا اتحادیه میگوی آب شور گریت‌سالت را شکل دهند. تولید تخم میگوی آب شور در بهار و تابستان تا اوایل پاییز ادامه دارد. بخش زیادی از این تخم‌ها روی سطح آب دریاچه قرار می‌گیرند که می‌توانند با قایق جمع‌آوری شوند.

سارا اسدی؛ کارشناس واحد مطالعات ستاد احیای دریاچه ارومیه

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

بحران‌ های زیست‌ محیطی و آلودگی های آب

مدیریت صحیح آب چالش بزرگ توسعه پایدار

راهکار کاهش تبخیر آب دریاچه ارومیه

با جان گرفتن دریاچه ارومیه آرتمیا احیا شد

معرفی صمغی برای رفع شوری خاک‌های اطراف دریاچه ارومیه

افزایش وسعت ۱۲۴۲ کیلومتری دریاچه ارومیه در سال آبی جاری

تحلیلی بر خشک شدن دریاچه ارومیه

تاخیر در احیای «دریاچه ارومیه»

رهاسازی آب در وضعیت آب دریاچه ارومیه موثر بوده است