تالاب میقان واقع در هشت کیلومتری شمال شرق اراک با وسعت ۲۵ هزار هکتار در زمره ۱۰ تالاب مهم کشور و از ظرفیت‌های مهم و ارزشمند زیست محیطی استان مرکزی است که نقش محوری در حوزه اکولوژیکی کلان شهر اراک دارد و کوچک‌ترین دخالت انسانی بدون رعایت ضوابط محیط زیست می‌تواند برای حیات تالاب کویری و کلان شهر اراک که در جوار آن قرار گرفته آسیب زا باشد اما نباید از کار ویژه‌های آن در عرصه رونق اقتصادی و صنعت گردشگری در سایه مدیریت هدفمند و اصولی غافل بود.

 
به گزارش زیست آنلاین، تالاب ها ظرفیتی طبیعی هستند که علاوه بر کارکردهای زیست محیطی و اقلیمی در سایه نگاه علمی و نظارت اصولی می توانند به عنوان سرمایه ای بکر برای صنعت گردشگری و تولید ثروت و بهبود معیشت جوامع محلی مطرح شوند.

این تالاب کویری با سبقه ۲ هزار ساله صاحب دریاچه فصلی با سطح آبگیر ۱۰ تا ۱۲ هکتار است که آن را به یکی از زیستگاه‌های مهم بین المللی پرندگان تبدیل کرده و سالانه بیش از ۱۴۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی به صورت دائم و یا مقطعی در این زیستگاه اوقات می‌گذرانند اما در سال‌های گذشته هیچ برنامه بلند مدت و اثربخشی برای توسعه صنعت گردشگری با محوریت پرنده نگری در آن نبوده است.

چند سالی است که ۱۵ آبان ماه به عنوان روز پرنده نگری استان مرکزی تعیین شده و در سطحی محدود گروه‌های مردمی و علاقه مندان زیست محیطی در این روز به تالاب می‌روند اما، ظرفیت پرنده نگری این زیستگاه نباید منحصر به یک روز شده و می‌طلبد که در سایه اقداما ت حساب شده ارزش‌های زیستی آن در مناسبات درآمدزایی منطقه نیز دیده شود.



تنوع زیستی در این تالاب بالا و پرتعداد است و تنها در گونه‌های پرندگان کنگر، خودکا، اردک نوک پهن، فلامینگو، غاز خاکستری، هوبره، تنچه، حواصیل، اردک سبز از جمله میهمانان این زیستگاه است و درنای خاکستری نیز از گونه‌های خاص و مهم تحت حمایت بین المللی است که تالاب میقان هر سال با آغاز فصل سرما میزبان کوچ موقت این گونه ارزشمند است.

تالاب میقان اراک به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت حمایت و مدیریت محیط زیست است و در مجموع ۱۵۴ گونه از چهار رده جانوران در آن گزارش شده و ۱۶ درصد از پرندگان کشور و ۵۲ گونه گیاهی و تنوع زیستی در این تالاب کویری شناسایی شده است.

این ظرفیت به جز گنجینه غنی گونه‌های وحوش این منطقه است که جاذبه‌های خود را دارد و در سال‌های اخیر با برنامه‌های احیای حوزه کویری و کشت گیاهان قره داغ و آتریپلکس حیات جانوری در این منطقه جلوه‌های دیدنی به خود گرفته است به طوری که گونه‌هایی چون گرگ، مار، روباه، خانواده جوندگان و عقاب سانان در جای جای تپه‌های شنی کویر و توده‌های عظیم الجثه گیاهی ایجاد شده و عرصه دلنشینی را برای شیفتگان طبیعت دارد و باید از این ظرفیت به درستی استفاده شود.

وجود جلبک‌های آب شور و گونه آبزی آرتیمیا در دریاچه تالاب کویری میقان با رنگ قرمز آن جلوه‌های دیدنی و جذابی را ایجاد کرده که باید از این ظرفیت‌ها آگاهانه و مؤثر بهره برد و داشته‌های طبیعی تالاب میقان را قربانی نگاه‌های بخشی و بی برنامگی نکرد.

پرواز پرندگان مهاجر بر فراز میقان بزرگترین ذخیره گاه معدنی سولفات سدیم در خاورمیانه غنای خاک کویر میقان اراک از ماده ارزشمند سولفات سدیم این ناحیه به عنوان بزرگترین ذخیره گاه معدنی سولفات سدیم در خاورمیانه تبدیل کرده هرچند که در سال‌های قبل بهره برداری از تالاب برای این ماده معدنی اصولی نبوده و ایجاد جاده دسترسی و روند استخراج سولفات سدیم آسیب‌هایی را به دنبال داشته اما مسئله گردشگری صنعتی از راهبردهای حفاظتی جداست و ضمن نگاه جدی در حراست از این زیستگاه می‌توان با تورهای معدنی درآمدزایی ایجاد کرد و از منابع درآمدی آن روند ترمیم جراحات تالاب را سرعت بخشید.
منظره دل انگیز طلوع خورشید در فصول مختلف و رقص نور بر موج‌های دریاچه کویری میقان در حالی که پرندگان بر فراز آن پرواز می‌کنند جلوه‌ای خاص را می‌آفریند و این فرصت‌های بکر در خود گنجی دارند که به خاطر غفلت برنامه ریزی گردشگری ناشناخته مانده است.

عرصه کویری تالاب میقان در سال‌های قبل به عنوان تهدید جدی برای جوامع محلی بود چرا که با کمترین وزش باد شن‌های روان به روستاهای جوار کویر منتقل شده و زندگی را برای ساکنان این مناطق مختل می‌کردند اما، برنامه‌های احیا و اصلاح منابع طبیعی در کشت گیاهان قره داغ و آتریپلکس انقلابی در این منطقه ایجاد کرد و ضمن تثبیت شن‌های روان اکنون محیطی سرسبز و گردشگر پسند ایجاد کرده که کمتر از قابلیت آن بهره گرفته شده است.

حوزه کویری تالاب میقان از سال ۹۳ میزبان برج ۲ منظوره پرنده نگری و دیده بانی به ارتفاع ۳۴ متر بوده که با هدف حفاظت و پایش تالاب و تمرکز بر فعالیت‌های دیده بانی ایجاد شد اما، این سازه مهم در ارزیابی کیفیتی شورای فنی استان مرکزی ناایمن عنوان شده و تصمیم مراجع استانی ممنوعیت استفاده از آن است در حالی که اصلاح و ایمن سازی آن می‌تواند به عنوان ظرفیتی مهم در حوزه گردشگری تالاب مطرح باشد و با خود سطح قابل ملاحظه‌ای از تولید ثروت را بیاورد.
این قابلیت‌ها به جز مقوله امکان راه اندازی آفرود سواری در بخش‌های قابل تأیید تالاب میقان است که مغفول مانده و می‌توان با بخشی از درآمدهای حاصل آن برنامه جامع مدیریتی این زیستگاه را با قوت بیشتر و کیفیت بالاتری دنبال کرد.

تالاب کویری میقان اراک همچنین با آسمان زیبا فرصت گردشگری شب‌های کویری را نیز دارد و می‌توان در سایه تعاملات بین بخشی با حفظ موازین زیست محیطی در زون قابل واگذاری به سرمایه گذاران از این موهیت تولید ثروت کرد و با ایجاد تأسیسات سیار و سازگار با محیط طبیعی و تکمیل بسته خدمتی گردشگری منطقه اشتغالزایی قابل توجهی را برای ساکنان جوامع محلی ایجاد کرد و در معیشت و زندگی آنان اثرگذاری داشت.
بر اساس اعلام مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تنها سال گذشته ۲ میلیون گردشگر از جاذبه‌های استان مرکزی بازدید کردند که حدود ۲۰۰ هزار نفر آنان در تالاب کویری میقان اراک حضور یافتند و ۹۷ درصد بازدید کنندگان این زیستگاه طبیعی به انگیزه پرنده نگری و شرایط گیاهان کویری به این خطه سفر داشتند.

بر اساس شاخص‌های برنامه ششم توسعه درآمد حاصل از هر گردشگر خارجی یک هزار و ۵۰۰ دلار و گردشگر داخلی سه میلیون ریال در هر شبانه روز است و در یک محاسبه ساده تالاب کویری میقان اراک در صورت تقویت زیرساخت‌های اقامتی و تفریحی و شرایط مطلوب حضور گردشگر می‌تواند سالانه ۳۰۰ میلیارد ریال درآمد ایجاد کند که پیامدهای آن در اشتغالزایی، منابع مالی حفاظت زیستی برای منطقه و رونق اقتصاد جوامع محلی تحول آفرین است.

این درحالی است که تالاب میقان اراک در طرح اکوکمپ ۱۴ معصوم سازمان میراث فرهنگی کشور ایجاد ۱۴ تشکیلات کمپ را در تالاب‌های کشوری مصوب کرده که میقان اراک نیز در زمره آن است اما تاکنون فعالیتی در این راستا صورت نگرفته است و مسئولان ذیربط عنوان می‌کنند که نگاه‌های بخشی و کم توجهی به صنعت گردشگری موجب تأخیر در تبدیل این زیستگاه به قطب گردشگری شده است.



مستندات موجود در حوزه گردشگری استان مرکزی حاکی از آن است که هفت سرمایه گذار برای حضور در راهبردهای گردشگری تالاب میقان اراک متقاضی هستند که تمامی آنها آورده مطلوبی دارند و خواستار استفاده از تسهیلات نیز نمی‌باشند و طرح‌های ارائه شده آنان نیز همخوان با شرایط محیطی و سازه متحرک است اما روال رسیدگی به تقاضای این افراد توسط نهادهای مسئول کند و بی نتیجه مانده است.

برنامه مدیریت جامع تالاب میقان اراک سال ۹۵ در شورای برنامه ریزی و توسعه استان مرکزی به تصویب رسید و گردشگری اکو توریسم از محورهای اصلی آن است که باید با جذب سرمایه گذار و رعایت ملاحظات زیست محیطی محقق می‌شد.

تغییر رویکرد میران استان مرکزی به تالاب می‌تواند این زیستگاه را به قطب گردشگری مطرح کشور تبدیل کند و در کنار آن برنامه‌های حفاظتی نیز با بهترین شکل دنبال شود.

اراک از نظر مراکز تفریحی و گردشگری فقیر است و تبدیل تالاب کویری میقان به منطقه پذیرای گردشگر می‌تواند در عرصه نشاط اجتماعی و اوقات فراغت ساکنان محلی در کنار گردشگران اثرگذار باشد.

طرح مدیریت جامع تالاب با هدف مدیریت یکپارچه و مشارکت حداکثری و تعریف شده ذی نفعان و جوامع محلی تهیه شده و اکنون ۶۰ صفحه کتاب ۲ زبانه به همراه نقشه زون بندی امکانات قابل واگذاری به سرمایه گذاران در استقرار تأسیسات گردشگری فراهم است که می‌طلبد در کارگروه‌های مربوطه این مسائل با حساسیت بیشتر دنبال شود و با تسریع در تحقق آنها غفلت‌های گذشته جبران شود.

دریاچه تالاب کویری میقان اراک در زون حفاظتی تعریف شده و محدودیت‌هایی در حوزه راه اندازی قایق رانی در آن وجود دارد اما سایر خدمات در این زون بندی سهم بندی خود را دارد و حلقه مدیریتی استان با نگاهی همگرا می‌توانند سرمایه گذاران را برای بهره مندی از آن کمک کنند.

امید است که در آینده نزدیک این تالاب کویری همچون سایر کویرهای ایران پذیرای کاروان‌های گردشگری از اقصی نقاط کشور باشد و جایگاه آن متناسب با ظرفیت‌های موجود آن رشد کند.

گزارش: مژگان حیدری

درباره این موضوع بیشتر بخوانید:

تلاش کارشناسان ایرانی و ژاپنی در اجرای طرح اکولوژیک تالاب انزلی

مصائب یک تالاب: میخ آخر بر تابوت انزلی

پروژه میلیاردی برای آلوده ‌کردن تالاب انزلی

زیباترین و مهم ترین تالاب های بین المللی ایران

آیا ماده مصرف شده در طرح بایوجمی تالاب انزلی سرطان زا است؟

وزارت نیرو حقابه تالاب‌ بختگان را تامین نکرده است