وجود بحران آب در ایران و تشدید آن در مناطق مرکزی چند سالی است که فکر انتقال آب را در ذهن مسؤولان آبی انداخته؛ اما طی این سال‌ها صادر نشدن مجوز از سوی سازمان محیط زیست موجب به تأخیر افتادن این طرح شده است. در این میان، سمنان یک از استان‌هایی است که با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند.

به گزارش زیست آنلاین، به گفته مسئولان همه راه‌ها برای رها کردن این استان از شر بی‌آبی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت سناریوی انتقال آب از خزر انتخاب شده است.

طرح انتقال آب خزر به سمنان، آذرماه سال گذشته با اعلام آمادگی دولت برای ارائه امکانات لازم به صورت رسمی سند خورد. طرحی که فارغ از سنگینی وزنه مخالفان یا موافقانش، هنوز در نیمه راه بوده و با سدی به نام تأمین منابع مالی مواجه است.

در این راستا، آذرماه سال گذشته رئیس جمهور کشورمان در سفر استانی به سمنان، حجت را در این زمینه تمام کرد و گفت: «از نظر دولت مشکلات انتقال آب از شمال ایران به استان سمنان بر طرف شده و کارهای مطالعاتی مربوط به آن نیز انجام شده است. اگر سرمایه‌داری بخواهد برای انتقال آب از شمال به مرکز کشور از جمله استان سمنان اقدام کند، دولت آمادگی را دارد تا امکانات لازم را در اختیار او قرار دهد.»

پس از آن عیسی کلانتری- رئیس سازمان حفاظت محیط زیست- اعلام کرد: «انتقال آب از دریا به داخل سرزمین برای برطرف کردن نیاز آبی مصرف‌کنندگان صنعتی، آب شرب و بهداشت مردم در صورت نیاز و با رعایت ضوابط زیست‌محیطی از نظر من بلامانع است و با توجه به این‌که انتقال آب برعهده وزارت نیرو است و محیط‌زیست وظیفه دارد بر نحوه انتقال آب نظارت داشته باشد که حداقل خسارت به محیط‌زیست وارد شود، تلاش خود را در این حوزه خواهیم کرد.»

به گفته او «دریای مازندران ۸۰ هزار میلیارد مترمکعب آب دارد؛ آبی که برای انتقال در نظر گرفته شده در حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب است یعنی یک هشتصد هزارم آب دریا. این‌که می‌گویند آب شور می‌شود، اشتباه است، چراکه مقدار شوری آن ۲ در ۱۰ هزار درصد است، یعنی در حدود صفر است، اما از این آب می‌توانیم آب شرب و صنعت را در استان سمنان تأمین کنیم. به افرادی که مدعی هستند که آب دریای مازندران به دلیل انتقال آب کم می‌شود، باید بگویم که ۱۰۰ میلیون مترمکعب در مقابل ۸۰ هزار میلیارد مترمکعب در حد صفر است.»

کارشناسان چه می‌گویند؟ این طرح از آن زمان تا کنون نظرات موافق و مخالف بسیاری را یدک می‌کشد. برخی کارشناسان بر این باورند که اجرای چنین پروژه‌ای باید با در نظر گرفتن تمام ابعاد محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی صورت گیرد که انجام چنین مطالعاتی نیز حداقل به شش سال زمان نیاز دارد. آن‌ها می‌گویند با توجه به این‌که با هر یک تن آب که انتقال می‌یابد، سه تن نمک از این طریق بازگردانده می‌شود، لازم است که تمام جنبه‌های محیط زیستی برای اجرای این طرح مورد توجه قرار گیرد.

آنان همچنین تاکید دارند که علاوه بر در نظر گرفتن تبعات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی این کار باید به آثار توزیع درآمدی نیز توجه کرد، چرا که وقتی ارزش‌گذاری صورت گیرد، می‌توان در چارچوب‌های منفعت هزینه، شاخص‌های اقتصاد مهندسی طرح را ارزیابی کرد و از این طریق نسبت منفعت به هزینه را مورد سنجش قرار داد. باید به این مساله نیز توجه کرد که انتقال آب موجب از بین رفتن حیات بخش و جنگل‌ها می‌شود، لذا باید به تمام ابعاد این مساله توجه کرد.

کارشناسان ضمن انتقاد از هدر رفت بسیار آب در سمنان می‌گویند در بسیاری از کشورها بیش از ۱۵ مرتبه بازچرخانی آب انجام می‌شود، لذا برای جلوگیری از هدر رفت آب می‌توان بازیافت آن و به حداقل رساندن استفاده از آب را پیشنهاد داد.



دولت تضمینی برای خرید نمی‌دهد با این وجود به نظر می‌رسد طرح انتقال آب خزر به سمنان روی ریل حرکت افتاده و مطالعات آن تقریباً به پایان رسیده است. در این راستا، چندی پیش تقی‌زاده خامسی - معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا- صراحتاً اعلام کرد: «اگر طرح قابل توجیحی در زمینه انتقال آب خزر، خلیج فارس و دریای عمان ارائه شود، وزارت نیرو از آن استقبال می‌کند، اما دولت نمی‌تواند تضمینی برای خرید آب بدهد.»

وی در مورد انتقال آب خزر به سمنان نیز توضیح داد: «این بحث هنوز به نتیجه نرسیده و نهایی نشده است. باید به این توجه کرد که اکثر آب شیرین کن‌ها وارداتی هستند و با توجه به قیمت ارز، قیمت تمام شده آب بسیار بالا می‌رود.»

جزئیات طرح طرح انتقال آب خزر به سمنان امسال با ایجاد ردیف مطالعه و اجرا مجدداً در دستور کار قرار گرفت. در این راستا قرار است حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر در مسافت ۱۶۰ کیلومتر به شهرهای فلات مرکزی در استان سمنان برای شرب و صنعت منتقل شود.

برای پروژه انتقال آب خزر به سمنان حدود ۹,۲۰۰ میلیارد تومان بر اساس قیمت‌های سال ۱۳۹۸ سرمایه نیاز است اما برآورد می‌شود از آنجا که اجرای این پروژه به چهار سال زمان نیاز دارد، احتمالاً هزینه مورد نیاز آن نیز بیش‌تر شود.

آخرین وضعیت طرح بر اساس این گزارش، بهروز مرادی - مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران - در آخرین نشست خبری خود درباره آخرین وضعیت طرح انتقال آب خزر به سمنان توضیح داد: «اجرای طرح مذکور در سه فصل در حال انجام است. فصل نخست مربوط به اکوسیستم دریایی و نحوه مدیریت پساب است. در واقع این موضوع در حال بررسی است که انتقال آب خزر چگونه اجرا شود که اکوسیستم دریا بهم نریزد. پایلوت تولید پساب خشک در دست اجراست و ۵۰ درصد پیشرفت دارد، در واقع این موضوع در حال بررسی است که چگونه پساب خشک در عمق بیشتر دریا و طبق استانداردهای بین‌المللی مدیریت شود.»

مرادی ادامه داد: «فصل دیگر جنگل و محیط زیست طبیعی است. مطالعاتی جامعی صورت گرفته که کمترین آسیب به جنگل وارد شود. در این راستا قرار است با موافقت شرکت نفت از خط انتقال نفت و گاز استفاده شود.»

مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان این‌که فصل دیگر بحث‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، توضیح داد: «در بحث‌های اجتماعی دو دانشگاه کاندید شده‌اند که این بحث‌ها را در مبدا و مقصد بررسی کنند. برای بحث‌های اقتصادی نیز با وزارت صنعت، معدن و تجارت جلساتی برگزار شده است و به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که اگر آب قرار است توسط صنایع مورد استفاده قرار بگیرد، صنایع مبدا باید هزینه را قبول کند.»

وی ادامه داد: «برای آب شرب وزارت نیرو تضمین خرید می‌دهد، اما هزینه آب مورد نیاز صنعت را صنایع مقصد باید برعهده بگیرند. همچنین مرادی با بیان این‌که هنوز استارت اجرایی طرح انتقال آب خزر به سمنان نخورده است، اظهار کرد: فقط مطالعات اکوسیستم دریایی، جنگلی و محیط زیست تکمیل شده است.»

مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تاکید کرد: «از آنجا که انتقال آب هزینه گزافی دارد، دولت نمی‌تواند تأمین مالی آن را برعهده بگیرد و منابع مالی آن ابتدا باید تکمیل و بعد وارد فاز اجرایی شود.»

به گزارش ایسنا،‌ مرادی با اشاره به جلسه‌ای که بین شرکت آب و نیرو و سازمان محیط زیست برگزار شده است، اظهار کرد: «محیط زیست باید این طرح را تأیید کند. بر اساس طرحی که مشاور ارائه کرده است، تصفیه باید در مبدا صورت بگیرد که البته برای مدیریت پساب هم دانشگاه بابل و هم مشاور طرحی را پیشنهاد دادند که باید این طرح‌ها بهم نزدیک شوند. پیشنهاد محیط زیست این است که پساب در عمق ۳۰۰ متری به صورت افقی مدیریت شود.»

درباره این موضوع بیشتر بخوانید:

مدیریت صحیح آب چالش بزرگ توسعه پایدار

راهکارهای نجات کشور از بحران کم آبی

 عدالت اجتماعی در آب

بحران آب در جهان

آب و محيط زيست در يک نظام اقتصادی محيط زيستی

آب مجازی و آنچه بایددر موردآن بدانید

اقتصاد ورشكسته آب نيازمند انقلاب آبي است

آب و رشد سبز

پایداری حوزه آبخیز در گرو توجه ویژه به شاخص های ترکیبی