منشأ اصلی گرد و غبار واردشده به کشور، کویرها و باتلاق‌های در حال خشک شدن عراق است و جریان‌های بادی غالب کشور طوری است که ریزگردهای ایجاد شده از کانون‌های بین‌النهرین و عراق و بخشی از جنوب ایلام و غرب اهواز، کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به گزارش زیست آنلاین، وزارت نیرو در راستای انجام وظایف خود و با اعتقاد به نهادینه‌ نمودن توسعه پایدار در کشور و ایجاد زیرساخت‌های آن،‌ همواره سعی داشته پایداری اکوسیستم‌های آبی را در کنار اجرای طرح‌های توسعه منابع آب مدنظر قرار دهد. با توجه به لزوم حفاظت از محیط‌های طبیعی به‌ویژه اکوسیستم‌های آبی با‌ارزش و جلوگیری از برهم خوردن تعادل طبیعی آنها، در فرآیند تخصیص منابع آب سطحی، تأمین نیاز زیست‌محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها با اطمینان‌پذیری استاندارد مورد توجه بوده و پس از تأمین نیاز شرب و بهداشت، نسبت به سایر مصارف در اولویت بالاتری قرار دارد.

در راستای تعیین نیاز زیست‌محیطی، از سال 1387 کارگروه محیط‌زیست با حضور نمایندگان سازمان حفاظت محیط‌زیست، کارشناسان خبره بخش آب کشور و اساتید دانشگاه‌ها به‌منظور بکارگیری روشی واحد جهت تعیین نیاز زیست‌محیطی رودخانه‌ها در پایین‌دست طرح‌های توسعه منابع آب و نیاز آبی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، تشکیل شده و جلسات بسیاری جهت تعیین نیاز زیست‌محیطی رودخانه‌ها و چگونگی لحاظ آن در مدل شبیه‌سازی حوضه‌های آبریز برگزار نموده است. هرچند باتوجه به عدم ارائه این نیازها از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست (وفق وظیفه قانونی آن سازمان)، نیازهای برآورد شده توسط وزارت نیرو در برنامه‌ریزی منابع آب حوضه‌های آبریز لحاظ شده است. در این زمینه نتیجه اقدامات انجام‌شده در قالب حجم منابع آب سطحی برنامه‌ریزی شده برای نیازهای زیست‌محیطی و پایداری جریان در حوضه‌های آبریز درجه 2 کشور طی نامه شماره 100/31/23009/94 مورخ 22/04/1394 (تصویر پیوست) به سازمان حفاظت محیط‌زیست منعکس شده است. از طرفی در فرآیند بهره‌برداری از طرح‌های توسعه منابع آب نیز هرساله باتوجه به میزان حجم آب موجود در مخازن سدها و نیز پیش‌بینی وضعیت بارش و آورد ورودی به آنها، برنامه منابع و مصارف سدها تدوین می‌گردد که در این فرآیند نیز رهاسازی نیاز زیست‌محیطی مطابق با تخصیص آب، لحاظ می‌شود.

باتوجه به آنکه مطالب ارائه شده توسط نماینده ناظر بر تالاب‌های مهم استان خوزستان می‌باشد، اقدامات انجام شده در رابطه با تالاب‌های مذکور به شرح زیر ارائه می‌شود:

تالاب هورالعظیم در حوضه آبریز کرخه: بر اساس مطالعات انجام شده، نیاز زیست‌محیطی تالاب یاد شده حدود 1283 میلیون مترمکعب در شرایط آبی نرمال بوده که در دوره اخیر با توجه به کاهش بارش، آبدهی و پتانسیل منابع آب تجدید‌پذیر حوضه، نیاز زیست‌محیطی تالاب هورالعظیم به میزان 736 میلیون مترمکعب تعیین شده است. در همین راستا منابع آب ورودی به تالاب هورالعظیم طی سال‌های آبی 92-1391 تا پایان سه‌ماهه سوم سال آبی جاری (تا پایان خرداد ماه سال جاری) در جدول شماره 1 ارائه شده است. همان‌گونه که ملاحظه می‌شود در اغلب سال‌ها، نیاز زیست‌محیطی تالاب یاد شده و حتی بیش از آن تأمین شده است.



تالاب شادگان در حوضه آبریز مارون- جراحی: مطابق با مطالعات صورت گرفته حداقل حجم بخش شیرین تالاب مذکور معادل 700 میلیون مترمکعب بوده که منابع تأمین آب آن شامل منابع آب ورودی از رودخانه‌های جراحی و کوپال و نیز زهاب واحدهای کشت و صنعت نیشکر می‌باشد. باتوجه به کاهش منابع آب تجدیدپذیر حوضه آبریز مارون- جراحی، برای حفظ بخش شیرین تالاب شادگان، لازم است به میزان 681.2 میلیون مترمکعب در سال از رودخانه‌های جراحی و کوپال وارد تالاب گردد. ذکر این نکته ضروری است که اطمینان‌پذیری حجمی و زمانی منابع آب ورودی به تالاب به طور کامل به ساماندهی برداشت‌های سطحی و زیرزمینی در استان خوزستان وابسته است. منابع آب ورودی به تالاب شادگان طی سال‌های آبی 92-1391 تا پایان سه‌ماهه سوم سال آبی جاری (تا پایان خرداد ماه سال جاری) در جدول شماره 2 ارائه شده است.



لازم به ذکر است در پی بارندگی‌های فروردین ماه سال جاری، حجم مخزن تالاب‌های هورالعظیم و شادگان بیش از 90 درصد پر شده‌اند.

درخصوص وقوع پدیده گرد و غبار نیز شایان ذکر است که براساس مطالعات انجام شده، منشأ اصلی گرد و غبار واردشده به کشور، کویرها و باتلاق‌های در حال خشک شدن عراق می‌باشد. جریان‌های بادی غالب کشور طوری است، که غبار و ریزگردهای ایجاد شده از کانون‌های بین‌النهرین و عراق و بخشی از جنوب استان ایلام و غرب اهواز، کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این در حالی است که آب ورودی از رودخانه‌های دجله و فرات به کشور عراق، به‌واسطه سدسازی‌های کشور ترکیه (پروژه گاپ) کم شده و دشت بین‌النهرین رطوبت خود را از دست داده و به منبعی برای تولید گرد و غبار تبدیل شده‌ است. در واقع بهره‌کشی بی‌رویه از منابع طبیعی و مدیریت نامناسب و یکسونگر بر این منابع در حوضه‌های آبریز دجله و فرات باعث شده، کشور ایران درگیر معضلاتی چون گرد و غبار باشد. بنابراین بحران ریزگردهای خوزستان یک بحران زیست‌محیطی است و سهم قابل توجهی از آن نیز منشأ خارجی دارد. بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که تنها 8% کانون‌های گرد و غبار در کشور ما واقع شده‌اند و لذا همان‌گونه که قبلاً‌ نیز عنوان شد، عمده گرد و غبارهای استان خوزستان منشأ خارجی دارند.

به گزارش فارس، با توجه به مطالب پیش‌گفته، قابل ذکر است که وزارت نیرو همواره تأمین نیازهای زیست‌محیطی را در اولویت تخصیص منابع آب قرار داده و تلاش نموده تا تسهیم آب حوضه‌های آبریز بین استان‌های ذینفع به‌گونه‌ای صورت پذیرد که خللی به تأمین این نیازهای حیاتی وارد نشود. البته نباید از نظر دور داشت که با توجه به فاصله بین طرح‌های توسعه منابع آب و تالاب‌هایی که عمدتاً در انتهای حوضه آبریز واقع شده‌اند، تأمین نیاز زیست‌محیطی و صرفاً رهاسازی از سدها، نمی‌تواند تضمینی برای تأمین آب تالاب‌ها باشد. بلکه تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌ها و احیای آنها، یک امر فراسازمانی بوده و مشارکت و همکاری کلیه دستگاه‌ها و سازمان‌های ذیربط از جمله مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه، سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت جهادکشاورزی، استانداری‌ها، مشارکت‌های مردمی و سایر نهادها را می‌طلبد. در همین راستا نیز ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور با ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شده (وفق مصوبه شماره 157408/ت55096ﻫ مورخ 27/11/1397) که امید است با برگزاری جلسات این ستاد، هماهنگی لازم برای تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌ها محقق گردد.