زیست آنلاین: درختان در محیط‌های شهری می‌توانند سبب افزایش و یا تشدید آلودگی هوا شوند. تحقیقاتی بسیاری در این زمینه انجام شده‌است و نشان داده‌اند که به سه دلیل عمده درختان سبب افزایش آلودگی هوا می‌شوند

به گزارش زیست آنلاین، درختان در محیط‌های شهری می‌توانند سبب افزایش و یا تشدید آلودگی هوا شوند. تحقیقاتی بسیاری در این زمینه انجام شده‌است و نشان داده‌اند که به سه دلیل عمده درختان سبب افزایش آلودگی هوا می‌شوند:

  کمک به تشکیل ازن: درختان از خود موادی ساتع می‌کنند که به‌‌نام مواد آلی فرار بیوژنیک (Biogenic VOCs) شناخته می‌شوند. این مواد، که بخش عمده آنها ایزوپرین‌ها (Isoprene) و مونوتِرپنزها (Monoterpens) هستند، در حضور اکسیدکننده‌ها (O2، OH، و NO) و نور خورشید به ازن (که آلاینده‌ ثانویه است) تبدیل می‌شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند (گیونتر و همکاران؛ وانگ و شالکروس؛ دانشگاه دوک).

  کمک به تشکیل ذرات معلق ریز آلی ثانویه: در یک فرآینده شیمیایی، ایزوپرین‌ها (Isoprene) با اکسیدشدن و با حضور  مواد دیگر (مانند اسیدها، آب اکسیژنه، دی‌اکسید گوگرد، و اکسیدهای ازت و سولفات آمونیوم) تبدیل به ذرات معلق ریز آلی ثانویه می‌شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند (جِس و همکاران؛ روبرت و همکاران).

ایجاد ذرات معلق زیستی (بیولوژیک): در فصل بهار، درختان از خود گرده‌افشانی می‌کنند که این گرده‌ها به‌عنوان ذرات معلق بیولوژیک شناخته می‌شوند که جز ذرات معلق اولیه محسوب می‌شوند و برای سلامت انسان بسیار مضر خواهند بود (هیلد و اسپراکلِن؛ دانشگاه دوک).

بُن و همکاران (۲۰۱۸) پیشنهاد دادن که قبل از استفاده از هر نوع گونه درخت در محیط شهری، از سود و مضر بودن آن گونه‌ها، از دیدگاه ازن و ذرات معلق، برای شهروندان اطمینان حاصل شود.   

منابع:
    گیونتر(Guenther)  و همکاران، ۲۰۰۶
    وانگ و شالکروس، ۲۰۰۰
    دانشگاه دوک (Duke University)
    جِس (Jesse) و همکاران، ۲۰۰۶
    روبرت (Robert) و همکاران،‌۱۹۹۹
    هیلد و اسپراکلِن ، ۲۰۱۵
    بُن و همکاران، ۲۰۱۵  

درانتخاب نوع درختان باید بسیار دقت شود

شاید این یک موضوع عجیب و شوکه‌ کننده باشد. زیرا همیشه باور بر این بوده‌است که درختان در محیط‌ های شهری باعث کاهش آلودگی هوا می‌شوند و به‌عنوان یک راه‌کار معرفی شده‌است. ولی حالا می‌توان دید که درختان خود می‌توانند موجب آلودگی هوا شوند و باید آگاهانه و بدون هیچ‌گونه تعصب به‌این موضوع نگاه کرد. اهمیت درختان در محیط شهری به‌دلیل مقابله با تغییرات اقلیمی است و بسیار تعیین‌کننده هستند. زیرا درختان سبب کاهش دمای محیط‌های شهری به‌دلیل تولید سایه و تبخیرتعرق می‌شوند و این یک موضوع حیاتی مخصوصا در محیط‌های شهری و برای کاهش اثرات جزایر گرمایی هست. از طرف دیگر، درختان به‌عنوان یک عایق صوتی می‌توانند عمل‌ کنند. همچنین در زیبایی بصری در محیط‌های شهری نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.

حال این سوال به‌وجود می‌آید که آیا باید از درختان و پوشش گیاهی در محیط شهری استفاده شود؟ با توجه به همه جوانب می‌توان گفت که قطعا باید از درختان در فضاهای شهری استفاده شود چون از دیدگاه تغییر اقلیم و کاهش دما و جزایر گرمایی تاثیر به‌سزایی دارند و این مزیت‌ غیرقابل انکار هستند.

درست است که به‌طور کل درختان و پوشش سبز یک راه‌حل موثر برای کاهش آلودگی هوا در محیط‌های شهری نیستند ولی در کنار مزیت‌های اقلیمی می‌توانند تاحدی در کاهش آلودگی هوا، مخصوصا در کوتاه‌مدت، مفید باشند.

باید توجه شود راه موثر کاهش آلودگی هوا کاهش انتشار از منابع آلاینده هست. هر چند باید به این نکته توجه شود که در محیط‌های شهری در انتخاب نوع درختان باید بسیار دقت شود که میزان تولید آیزوپرین و مونوترپنز کمتری (آلاینده‌های فرار) تولید کند.

نویسنده: محمودرضا مومنی، متخصص آلودگی هوا و تغییر اقلیم