زیست آنلاین: به‌ بهانه درخت‌کاری و ایجاد فضای سبز، آلودگی هوا تولید شود و تصور شود که با ایجاد درختان و فضای سبز می‌توان با آلودگی هوا مبارزه کرد. موثرترین راه برای کاهش آلودگی هوا، کاهش منابع آلاینده و کنترل آنهاست.

 در مطلبی با عنوان یک باور غلط در مورد درختان و گیاهان بیان شد که اکسیژن تولید‌شده از گیاهان و درختان در محیط شهری کمکی به کاهش آلودگی هوا نخواهد کرد.

یکی دیگر از دیدگاه‌ها در مورد درختان اینست که درختان و گیاهان یک راه‌حل موثر برای کاهش آلودگی هوا در محیط‌های شهری هستند که با جذب آلاینده‌ها سبب پاک‌شدن هوا می‌شوند.

در این مطلب می‌خواهیم صحت این موضوع را از طریق تحقیقات مختلف علمی بسنجیم. تحقیقاتی زیادی در این باره انجام شده‌است که در زیر به بخشی از آنها اشاره می‌شود:
 در آمریکا، نواک و همکاران (۲۰۰۶) نشان دادند که تاثیر پوشش گیاهی و درختی در کاهش آلودگی هوای برخی شهرهای آمریکا سالانه کمتر از ۱ درصد است. به‌ عنوان مثال کاهش هر آلاینده برای شهر پورتلند اورگان با پوشش درختی ۴۲  کمتر از ۱ درصد بوده‌است.

 در انادا، نواک و همکاران (۲۰۱۸) نشان دادند که پوشش جنگلی شهرهای عمده کانادا (مثلا هالیفاکس با پوشش ۵۱.۸٪ درخت و ۱۶.۸٪ گیاهی) کمتر از ۱ درصد در کاهش میانگین سالانه آلودگی هوا موثر بوده‌اند.

 درهِلسینکی فنلاند، یلی-پلکونن و همکاران (۲۰۱۷) نشان دادند که پوشش گیاهی در نزدیکی یک جاده شلوغ تاثیری در کاهش آلاینده‌های گازی (NO2، O3، و VOCs) نداشته ولی برای ذرات معلق، که با احتمالا بالا ذرات بزرگ بوده‌اند، می‌تواند موثر باشد.

 در گوتنبرگ سوئد، گراندستورم و پلیجل (۲۰۱۴) نشان دادند که پوشش درختی تاثیر کوچکی در کاهش آلاینده‌های NO2 (کاهش ۷٪) و O3 (کاهش ۲٪) در کنار یک جاده ترافیکی داشته‌است.

  پاتاکی و همکاران (۲۰۱۱) پیشنهاد دادند که در نقش پوشش گیاهی شهری در کاهش آلودگی هوا غلو شده و پشتوانه تجربی ضعیفی دارد.

 در استراسبوگ فرانسه، سلمی و همکاران (۲۰۱۶) نشان دادند که پوشش درختی سبب کاهش PM10 در حدود ۷ درصد شده ولی برای PM2.5، CO، NO2، O3، و SO2 تاثیر کم بوده‌است.

 در لندن انگلیس، تالیس و همکاران (۲۰۱۱) نشان دادند که حذف PM10 توسط پوشش درختان بین ۰.۷ تا ۱.۴ درصد بوده‌است.

 در شانگهای چین، یین و همکاران (۲۰۱۱) تخمین زدند که پارک‌های شهری قادر به حذف TSP (کل ذرات) به میزان ۹.۱ درصد، SO2 به‌میزان ۵.۳ درصد، و NO2 به‌میزان ۲.۶ درصد شدند.

 در گزارشی در سال ۲۰۱۸ با عنوان اثر پوشش گیاهی بر آلودگی هوای شهری که برای سازمان محیط‌زیست، غذا و امور روستایی دولت‌های اسکاتلند، ولز، وایرلند شمالی تهیه‌ شده‌است به صراحت بیان می‌کند که درختان و پوشش گیاهی برای کاهش آلودگی هوا سودمند هستند ولی یک راه‌حل برای کاهش آلودگی هوا در مقیاس شهری نیستند.

 نواک و همکاران در سال ۲۰۱۴ نشان دادند که حذف آلودگی هوا در محیط‌های روستایی توسط درختان و پوشش گیاهی به‌طور قابل توجهی بیشتر از محیط شهری بوده‌است.

منابع:
    نواک (Nowak) و همکاران، ۲۰۰۶  
    نواک و همکاران، ۲۰۱۸
    یلی-پلکونن (Yli-Pelkonen) و همکاران، ۲۰۱۷
    گراندستورم و پلیجل، ۲۰۱۴
    پاتاکی (Pataki) و همکارانی، ۲۰۱۱
    سلمی (Selmi) و همکاران، ۲۰۱۶
    یین (Yin) و همکاران، ۲۰۱۱
   اثر پوشش گیاهی بر آلودگی هوای شهری، ۲۰۱۸  
    نواک و همکاران، ۲۰۱۴

با ایجاد درختان و فضای سبز نمی‌توان با آلودگی هوا مبارزه کرد. همانطور که تحقیقات مختلف نشان داده‌اند، درختان و پوشش گیاهی در محیط شهری تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر کاهش آلودگی هوا ندارند. به‌طور کلی درختان و پوشش گیاهی راه‌حل موثر و اصلی کاهش آلودگی هوا در شهرها نیستند ولی می‌توانند تاحدی در کاهش آن، مخصوصا در کوتاه‌مدت، کمک کنند.

کاربرد و ارزش اصلی درختان و پوشش گیاهی از دیدگاه تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، جزایر گرمایی شهری، آلودگی صوتی، و زیبایی بصری است که بسیار تعیین‌کننده‌اند. درختان با ایجاد سایه سبب کاهش دمای هوای محیط شهری می‌شوند و از تشدید جزیره حرارتی جلوگیری می‌کنند که برای انطباق و کاهش تغییر اقلیم بسیار حیاتی است. همچنین عایق‌های صوتی هستند و شهرها را زیبا و هوا را تلطیف (بوی خوش) می‌کنند. در کنار این کاربردها، درختان می‌توانند تاحدی به کاهش آلودگی هوا کمک کنند و همین سهم کم می‌تواند هزینه‌های سلامت و تعداد مرگ‌ومیر را کاهش دهد.

نکته مهم اینست که به‌ بهانه درخت‌کاری و ایجاد فضای سبز، آلودگی هوا تولید شود و تصور شود که با ایجاد درختان و فضای سبز می‌توان با آلودگی هوا مبارزه کرد. موثرترین راه برای کاهش آلودگی هوا، کاهش منابع آلاینده و کنترل آنهاست.

نکته مهم دیگر اینست که در انتخاب نوع درختان در محیط شهری باید بسیار دقت شود که خود سبب افزایش آلودگی هوا نشود. به‌زودی به‌این مطلب خواهیم پرداخت.

نویسنده: محمودرضا مومنی، متخصص آلودگی هوا و تغییر اقلیم