زیست آنلاین: آخرین مستند مایکل مور و همکارش جف گیبس، که سعی در به چالش کشیدن تبلیغات درمورد انرژی‌های تجدیدپذیر داشته و با زیر سؤال بردن اغلب ادعاهای حامیان انرژی‌های تجدیدپذیر، تلویحاً آن‌ها را بزرگنمایی و تبلیغات جهان سرمایه‌داری معرفی می‌کند، موافقان و منتقدان بسیاری داشته است.

به گزارش زیست آنلاین، از جمله منتقدان این فیلم، دن جیراینو، خبرنگار باسابقه‌ی حوزه‌ی انرژی پایگاه خبری Inside Climate News است که با طرح چند سؤال، رویکرد و دستاویزهای آن را به نقد کشیده و از نظر وی فیلم بیش از طرح حقایق در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر، با استفاده از اطلاعات تاریخ گذشته سعی در القای تئوری توطئه‌ی سازندگانش را دارد.

جیراینو در این یادداشت اشاره می‌کند:« آنچه که نویسنده و کارگردان، جِف گیبس و مایکل مور به عنوان تهیه‌کننده‌ی اجرایی این مستند با هم ترکیب و ارائه کرده‌اند به شکل اسف‌باری تاریخ گذشته است؛ نوعی تفسیر که سال‌ها پیش رایج بود، زمانی که انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار گران‌تر بودند و کارایی بسیار کم‌تری داشتند و همچنین ما خیلی کمتر درمورد آن‌چه که ممکن است منابع انرژی تجدیدپذیر به نظر برسند درموردشان می‌دانستیم.»

 پرسش‌هایی که به گفته‌ی این خبرنگار، ابتدا خطاب به سازندگان فیلم «سیاره‌ی انسان‌ها» مطرح شده و بی‌پاسخ مانده است. در نتیجه جیراینو خود به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد:

 آیا پنل‌های خورشیدی فقط 10 سال کار می‌کنند؟ مستند «سیاره‌ی انسان‌ها»، مرد ناشناسی را که در کار تجارت پنل‌های خورشیدی است نشان می‌دهد که می‌گوید: «بعضی از پنل‌های خورشیدی تنها برای 10 سال ساخته شده‌اند، بنابراین این‌طور که شما آن را یک منبع سحرآمیز انرژی رایگان تصور کنید، نیست.»

فقط می‌توانم حدس بزنم که این نظر مربوط به سال‌ها پیش باشد، زمانی که پنل‌های خورشیدی دوام و کارایی کمتری نسبت به امروزه داشته‌اند. من اطلاع دارم که هیچ پنل خورشیدی با چنین عمر کوتاهی امروزه در بازار پیدا نمی‌شود.

 آزمایشگاه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر، تحقیقات گسترده‌ای برای تعیین نرخ اصطحلاک پنل‌های خورشیدی در طول زمان انجام داده‌اند. محقّقان در طی این تحقیقات، به نرخ متوسط 5/0 درصد در سال رسیدند، که یعنی یک پنل متوسط، پس از 20 سال همچنان با 90درصد ظرفیت خود می‌تواند انرژی تولید کند. اغلب سیستم‌های خورشیدی دارای ضمانت‌های حداقل 20 ساله هستند.

آلمان چقدر انرژی بادی و خورشیدی تولید می‌کند؟ راوی این فیلم، به این نکته اشاره می‌کند که هزینه‌های چشمگیر آلمان در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، تقریباً هیچ تأثیری نداشته است. این را در گزارشی که امروز درمورد انتقال انرژی آلمان منتشر کردم، موضوعی که من از نزدیک پیگیر آن بوده‌ام، می‌توانید ببینید، و من از همین‌جا متوجه شدم که چیزهایی در این فیلم درست نیست.

به نظر می‌رسد که سازندگان این فیلم، از درصدهایی که شامل انرژی مصرفی برای گرمایش خانگی و حمل و نقل می‌شود استفاده می‌کنند، تا به چنین ارقام کوچکی برای انرژی خورشیدی و بادی برسند، بی آن‌که کارشان را شفاف کنند و این در بهترین حالت، مغلطه و گمراه‌سازی است.

سال گذشته، منابع انرژی تجدیدپذیر بیش از 40 درصد برق آلمان را تولید کردند که بیش از دو برابر این سهم در ایالات متحده بود. انرژی باد ساحلی در این کشور با میزان 17 درصد تولید برق، در صدر است. برق تولیدی از انرژی خورشیدی 8درصد و سایر منابع تجدیدپذیر برجسته شامل زیست‌توده (با 7 درصد)، باد دریایی (4درصد) و برق‌آبی، 4درصد تولید انرژی داشته‌اند.

موفقیت آلمان در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و نگه‌داشت یک شبکه قابل اعتماد، یک نقطه‌ی متقابل غیرقابل انکار در برابر بیشتر ادعاهایی است که فیلم مطرح می‌کند.

آیا اجزای انرژی بادی و خورشیدی، ردپای کربنی به بزرگی اثر سوخت‌های فسیلی دارند؟ این پرسش، ذیل مبحث «انتشارهای چرخه‌ی عمر» نیروگاه‌ها که انتشار کربن هر بخش از چرخه‌ی عمر یک کارخانه از جمله مراحل به دست آوردن و ساخت اجزای آن را در نظر می‌گیرد، قرار می‌گیرد. تحقیقات عمیقی در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهد انرژی خورشیدی و اتمی نسبت به گاز و ذغال سنگ، انتشار بسیار کمتری در چرخه‌ی عمر خود دارند.

یک نمونه از این مقالات، که سال 2017 در ژورنال Nature Energy به چاپ رسید، ردپای کربن بسیار کمی را برای انرژی بادی، خورشیدی و اتمی نشان می‌دهد، در حالی‌ که نیروگاه‌های ذغال سنگ و گاز طبیعی، حتی اگر از تجهیزات جذب کربن برای ذخیره‌ی انتشارشان استفاده کنند، ردپای کربن بسیار بیشتری دارند.

یک نمونه مقاله‌ی قدیمی‌تر ولی همچنان بسیار مورد استناد، گزارشی است از آزمایشگاه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2013، که پژوهش‌های گذشته تا به امروز حول این موضوع را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و از آن برای تولید دامنه‌ی یافته‌ها استفاده کرده است. این گزارش، فاصله‌ی بسیار زیادی بین انتشار چرخه عمر انرژی حاصل از سوخت فسیلی در مقایسه با منابع بادی، خورشیدی و اتمی نشان داد. به عنوان مثال، گزارش نشان داد که برآورد متوسط از انتشار کربن چرخه عمر برای یک انرژی با منبع سوخت فسیلی حدود صدبرابر در هر واحد برق نسبت به یک نیروگاه بادی در مقیاس صنعتی بوده است.

کارخانجات تسلا صد در صد برق مصرفی خود را تولید می‌کنند. با این حال چرا آن‌ها به شبکه وصل هستند؟ این فیلم نشان می‌دهد که مقامات کارخانجات تسلا، بابت این‌که کارخانجات آن‌ها صددرصد برق مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کنند، به خود می‌بالند. آن وقت دوربین از یک کارخانه، به خطوط نیرویی می‌رود که آن‌ها را به شبکه وصل می‌کند. [در واقع فیلمساز قصد دارد صاحبان این کارخانه را لاف‌زن و ادعای آن‌ها را دور از واقعیت نشان بدهد].

[در حالی که] دلایل بسیاری وجود دارد که یک سازه، حتّی در صورت دسترسی به منابع برق مخصوص خود، به شبکه‌ی انتقال نیرو نیز متصل باشد. دلیل نخست آن‌که خطوط نیرو می‌توانند برای صادر کردن [و فروش] برق مازاد تولیدی منبع خصوصی مورد استفاده قرار گیرند. دوّم این که برق شبکه معمولاً به عنوان پشتیبان برای موارد اضطراری در دسترس قرار می‌گیرد.

این به آن معنا نیست که ادعای تسلا درمورد صددرصد انرژی تجدیدپذیر دروغ است. بیشتر وقت‌ها، وقتی شرکت‌ها چنین ادعایی را مطرح می‌کنند، بدان معناست که آن‌ها مگاوات/ساعت انرژی تجدیدپذیر خود را به اندازه‌ی تأمین نیازهای یک سال‌شان خریداری یا تولید می‌کنند، نه این‌ که از شبکه خارج شده باشند.

آیا نگرانی‌های محیط‌زیستی درمورد انرژی‌های زیست‌توده، به این معناست که تمام انرژی‌های تجدیدپذیر مشکوک هستند؟ پاسخ کوتاه، یک «نه»ی مؤکّد است. ولی یک پاسخ بلندتر هم وجود دارد که به دل یکی از بزرگترین نقطه‌ضعف‌های فیلم می‌رسد.

این فیلم بخش عمده‌ای از زمان خود را صرف انتقاد از سیستم‌های انرژی که از زیست‌توده استفاده می‌کنند، از جمله آن‌هایی که تراشه‌های چوب را برای تولید برق یا ذرّت را برای تولید اتانول برای سوخت موتور به کار می‌برند، می‌کند.

نگرانی‌های به جا و مستندی درمورد استفاده از زیست‌توده از نظر کاربری اراضی برای تولید مواد اولیه‌ی تولید سوخت و انتشارهای(کربن) مربوط به سوزاندن این نوع سوخت‌ها وجود دارد. بسیاری از گروه‌های طرفدار محیط زیست از توسعه‌ی سیستم‌های انرژی زیست‌توده حمایت نمی‌کنند و تفاوت آشکاری بین انرژی زیست‌توده و سایر فناوری‌های تجدیدپذیر مثل انرژی بادی و خورشیدی قائل هستند.

ولی فیلم، با خلط موضوع زیست‌توده با نیروی بادی و خورشیدی در بحثی مربوط به انرژی تجدیدپذیر، موضوع را بیش از حد ساده‌ می‌بیند. در حالی که زیست‌توده آشکارا شکلی از انرژی تجدیدپذیر است، سؤال بهتر این است که «آیا یک انرژی پاک هم هست یا خیر»؟ من قصد ندارم امروز به این سؤال پاسخ دهم تا بگویند این یکی از منابع اختلاف نظر شدید است./ساحت زیست