توجه به دانش بومی آبخیزداری و دیدگاه های افراد محلی را می توان کلید گره گشای مشارکت جوامع محلی در طرح های آبخیزداری در سطح کشور دانست.

به گزارش زیست آنلاین، دانش بومی، دانش گروه های انسانی در ارتباط با زمینه های مختلف هستی، زندگی و معیشت است که از تعامل با محیط طبیعی و اجتماعی و از طریق آزمون و خطا در خلال زمان شکل گرفته و عمدتا شفاهی و نامکتوب است. دانش بومی بخشی از سرمایه ملی هر قوم است که باورها، ارزش ها، روش ها، ابزارها و آگاهی های بومی آنان را در بر می گیرد.

تجربه نشان داده است که دانش بومی نه تنها با دانش رسمی تعارض و تناقضی ندارد، بلکه ویژگی های متفاوت دانش بومی، آن را مکمل خوبی برای دانش رسمی قرار می دهد. دانش بومی قابل دسترس، قابل فهم، ساده، کارآمد و ارزان است. دانش بومی به مسائل به صورت کلی نگاه کرده و طریقه انتقال آن شفاهی است. این دانش، پویا بوده و در طی زمان آبدیده شده است و چون در بطن محیط طبیعی و اجتماعی محلی تکامل یافته است با شرایط بومی و منطقه ای کاملا سازگار است.

سیاست های ناموفق توسعه در نیم قرن اخیر و پیامدهای نامطلوب زیست محیطی این سیاست ها که غالبا به دلیل دستیابی به حداکثر بودن (حداکثر بهره برداری از منابع طبیعی، حداکثر تولید، حداکثر مصرف، حداکثر فروش که در نهایت منجر به حداکثر سود می شود) سبب تخریب مراتع و جنگل ها، افزایش روند بیابانی شدن اراضی، فرسایش شدید، خشکسالی و غیره شده است. اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی در گزارشی به نام استراتژی حفاظت جهان که در سال 1980 منتشر ساخت، چنین اعلام می کند: جوامع سنتی اغلب از دانش عمیق و مشروح در مورد اکوسیستم ها و گونه هایی که با آنها در تماس هستند برخوردارند و روش هایی موثر برای حصول اطمینان از پایداری این منابع را در اختیار دارند. چنانچه روش ها و فناوری های محلی، بررسی و ثبت و ضبط نشوند، توده مردم به آدمی می ماند که دچار فراموشی شده و همواره باید از نو آموخته شود با این احتمال که چیزی را فرا نمی گیرد.

خوشبختانه دانش بومی آبخیزداری در ایران از غنا و قوت فوق العاده ای برخوردار است و در اکثر مناطق ایران این دانش مورد استفاده واقع می شود و آثار و دستاوردهای فراوانی نیز به دنبال داشته است. لذا استفاده  و توسعه این دانش دارای اهمیت است و توجه بدان امری ضروری است. برخی از ضرورت های استفاده از دانش بومی آبخیزداری و منابع طبیعی در طرح های توسعه پایدار به قرار زیر است:

اول: شیوه های بومی و سنتی مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری الگوی مناسبی برای مدیریت منابع طبیعی در توسعه پایدار خواهد بود.

دوم: اجرای موفق طرح های مختلف منابع طبیعی و آبخیزداری در گرو مشارکت افراد محلی در کلیه مراحل از جمله طراحی، برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی طرح ها است. بنابراین در صورتی که در تعریف و اجرای طرح های منابع طبیعی از دانش بومی استفاده شود، مشارکت افراد محلی بهتر تحقق خواهد یافت.

سوم: گسترش نیازها و سطح زندگی مردم و افزایش جمعیت دنیا، نحوه آسیب رسانی به منابع طبیعی را تغییر داده است. از این بایستی یک تعاملی بین دانش بومی و دانش رسمی ایجاد شود. زیرا در چنین شرایطی هیچ یک از دو دانش به تنهایی قادر به جوابگویی به نیازها نیست.

چهارم: یکی از بهترین راه های یافتن مشکلات و مسائل منابع طبیعی و تعیین اولویت ها، استفاده از دیدگاه افراد محلی می باشد.

منبع: تسنیم