بحران محیط زیست با سرعت بی سابقه ای پیش می رود و ما هنوز آمادگی مقابله با آن را نداریم. این بحران دلایل متعددی دارد که برخی بیش از بقیه قابل توجه هستند. پسماند غذا، استفاده بی رویه از منابع زمین، آلودگی با پلاستیک،آلودگی هوا معدود آسیبی هستند که ما در سال ۲۰۲۰ بر محیط زیست وارد کردیم.

به گزارش زیست آنلاین، جهان در سال ۲۰۲۰ بیش از هر چیز با بحران ناشی از شیوع یک ویروس مرگبار دست به گریبان بود؛ همه گیری که با خانه نشین شدن انسان ها، کاهش تردد خودروها و  فعالیت های صنعتی و تولیدی که به کاهش انتشار گازهای آلاینده محیط زیست منجر شد، خوشبینی هایی را درباره کمک به احیای محیط زیست ایجاد کرد.

برخی بر این باور بودند که این همه گیری انتقامی بود که محیط زیست از بشر گرفت؛ انسانی که خود را اشرف مخلوقات می پندارد بیش از همه بر طبیعتی که همه موجودات جهان در آن حق دارند آسیب وارد کرده است.  

با این حال خوشبینی ها درباره کمک به نجات طبیعت در دوران همه گیری عمر طولانی نداشت و به نظر می رسد ماسک و دستکش های پلاستیکی که در دوران همه گیری استفاده گسترده ای داشت به مجموعه زباله هایی که در محیط زیست ما انباشته شده اضافه شده است.

عوامل متعددی در تخریب محیط زیست ما موثر هستند که برخی از مهم ترین آنها عبارتند از:

حاکمیت ضعیف پایگاه اینترنتی «اِرث» نوشت: اقتصاددانان و کارشناسان محیط زیست سالهاست که از تصمیم گیرندگان سیاسی می خواهند هزینه فعالیت هایی را که باعث افزایش انتشار گازهای گلخانه ای می شود، افزایش دهند. انتشار این گازها یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیستی ما را تشکیل می دهد. مالیات بر کربن مشوقی است که به نواوری هایی در زمینه استفاده از فناوری هایی که در آنها استفاده از مواد کربنی به حداقل می رسد، کمک می کند.

 افزون بر این سازمان هایی مانند سازمان ملل صلاحیت مقابله با بحران اب و هوایی را ندارند: این سازمان نتوانسته از بروز جنگ دیگری در جهان جلوگیری کند بعلاوه این سازمان و اعضایش نتوانسته اند به تعهدات توافق آب و هوایی پاریس عمل کند. این توافق از کشورها می خواهد انتشار گازهای گلخانه ای را به شکل قابل ملاحظه ای کاهش دهد تا از افزایش دمای کره زمین به بیش از ۲ درجه سانتی گراد تا سال ۲۱۰۰ جلوگیری کند.

پسماند غذا یک سوم از غذای مورد نیاز بشر یعنی حدود ۱.۳ میلیارد تن غذا به زباله تبدیل می شود یا هدر می رود. این میزان غذا برای تامین نیاز خوراکی سه میلیارد نفر کفایت می کند! پسماند غذا و ضایعات آن سالانه باعث  آزاد شدن ۴.۴ گیگاتن گازهای گلخانه ای می شود.

پسماند غذا و هدر رفت آن در مراحل مختلفی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته رخ می می دهد. در کشورهای در حال توسعه ۴۰ درصد  از ضایعات غذا در مرحله برداشت و فراوری و در کشورهای توسعه یافته ۴۰ درصد از پسامد غذایی در مراحل خرده فروشی و در بین مصرف کنندگان رخ می دهد.

کاهش میزان غذایی که به هدر می‌رود به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی در توسعه سیستم غذایی پایدار مطرح است. مطابق با گزارش‌های بین‌المللی، تقریباً یک‌سوم غذای تولیدشده در سراسر جهان به هدر می‌رود. این اتلاف معادل مصرف ۲۵۰ کیلومترمکعب آب، به‌کارگیری ۱٫۴ میلیارد هکتار از اراضی قابل‌کشت و اضافه نمودن ۳/۳ میلیارد تن گازهای گلخانه‌ای به اتمسفر زمین است. این امر در شرایطی رخ می‌دهد که بشر با کمبود منابع طبیعی مواجه بوده و بیش از ۲/۲ میلیارد نفر در سراسر جهان نزدیک به فقر یا در فقر مطلق به سر می‌برند.

اتلاف مواد غذایی منجر به کاهش توده غذایی خوراکی در سراسر زنجیره تأمین مواد غذایی شده که به‌طور خاص منجر به کاهش غذای خوراکی برای مصرف انسان می‌گردد. با توجه به اینکه تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان بالغ‌بر ۹٫۳ میلیارد نفر خواهد بود، ضروری است ضایعات غذایی با امید به افزایش میزان غذای در دسترس برای مصرف و کاهش قیمت غذا کاهش یابد. از طرفی نگرانی در خصوص از دست دادن منابع طبیعی کمیاب همچون زمین، آب و انرژی وجود دارد که ورودی‌ها در سیستم تولید غذا محسوب می‌شوند. بر طبق گزارش‌ها ۱۰درصد از کل بودجه انرژی، ۵۰ درصد از زمین‌های زراعی و ۸۰ درصد مصرف آب شیرین ایالات متحده برای انتقال مواد غذایی از مزرعه تا سفره بکار می‌رود که با دورریز مواد غذایی به هدر می‌رود.

استفاده افراطی از منابع طبیعی ۵۰ سال گذشته با رشد سریع مصرف انسانی، افزایش جمعیت، تجارت جهانی و مدنیت همراه بوده است که باعث شده بشر از میزان بیشتری از منابع طبیعی که طبیعت قادر به تولید دوباره آن است استفاده کند. گزارش سازمان صندوق جهانی طبیعت WWF)) نشان می دهد که اندازه جمعیت پستانداران ، ماهی ها ، پرندگان ، خزندگان و دوزیستان با کاهش ۶۸٪ بین سالهای ۱۹۷۰ و ۲۰۱۶ مواجه شده است.

گروهی از حیوانات در معرض تجارت غیرقانونی حیات وحش قرار داشته اند. بعلاوه سرعت انقراض گسترده حیات وحش زمین موضوع مورد توجه این گزارش است و به گفته دانشمندان اگر بشر در طبیعت دخالتی نداشت از دست دادن این گونه های جانوری هزاران سال طول می کشید. حفظ محیط زیست، علاوه بر این حفاظت از گونه های جانوری شامل یعنی نگهداری از آب اشامیدنی، هوا و خاک است و مسائلی مانند آتش سوزی ها، ذوب شدن قطب در نتیجه گرمایش زمین و پلاستیک در جهان به محیط زیست ما آسیب رسانده اند.

آلودگی پلاستیک در سال ۱۹۵۰ میلادی جهان سالانه بیش از دو ملیون تن پلاستیک تولید می کرد. تا سال ۲۰۱۵ این تولید به ۴۱۹ میلیون تن رسید.

گزارش مجله علمی نیچر نشان می دهد که تقریبا یازده میلیون تن از پلاستیک هر ساله به اقیانوس ها روانه می شوند و به ساکنان حیات وحش و حیوانات آبزی لطمه می زند. تحقیقات نشان می دهد که آلودگی پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ به ۲۹ تن در سال افزایش خواهد یافت.

گزارش نشریه نشنال جئوگرافیک نشان می دهد که ۹۱ درصد از کل پلاستیک جهان که تاکنون تولید شده بازیافت نمی شود که یکی از بزرگترین مشکلات محیط زیستی ما را تشکیل می دهد. با توجه به این تجزیه پلاستیک ۴۰۰ سال طول می کشد زباله های پلاستیکی که در سال ۲۰۲۰ همزمان با کرونا در طبیعت وارد کردیم تا ادواری طولانی به عنوان یکی از پیامدهای محیط زیستی این همه گیری بر جای خواهد ماند.

آلودگی هوا تحقیقات سازمان جهانی بهداشت (WHO) نشان می دهد که حدود ۴.۲ تا ۷ میلیون نفر سالانه در اثر آلودگی هوا در سراسر جهان می میرند و از هر ۱۰ نفر ۹ نفر هوایی را که حاوی مقادیر زیادی آلاینده است تنفس می کنند. در آفریقا ، طبق اعلام یونیسف ، ۲۵۸ هزار نفر در سال ۲۰۱۷ در اثر آلودگی هوا جان باختند در حالی که در سال ۱۹۹۰ میلادی، ۱۶۴ هزار نفر بود. این بیشتر از منابع صنعتی و وسایل نقلیه موتوری و همچنین انتشار از سوختن زیست توده و کیفیت پایین هوا به دلیل طوفان های گرد و غبار بود.

در اروپا ، گزارش اخیر آژانس محیط زیست اتحادیه اروپا نشان داد که آلودگی هوا سالانه به ۴۰۰ هزار مرگ در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۲ (آخرین سالی که اطلاعات در دسترس بود) کمک کرده است.

در پی بروز همه گیری ناشی از بیماری COVID-۱۹ ، به نقشی که آلودگی هوا در انتقال مولکول های ویروس دارد توجه شده است. مطالعات مقدماتی رابطه مثبت بین مرگ و میر ناشی از COVID-۱۹ و آلودگی هوا را شناسایی کرده است و همچنین یک ارتباط قابل قبول از ذرات معلق در هوا که به انتشار ویروس کمک می کنند وجود دارد. این ارتباط می تواند منجر به تلفات زیادی در چین که از آلودگی و کیفیت پایین هوا رنج می برد، منجر شود اگرچه که قبل از نتیجه گیری باید نتایج قطعی تری بدست آید.

تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین در حالی که ایپدمی کرونا شایع ترین خبر در سال۲۰۲۰ بوده است تغییرات اقلیمی که بشر در آن نقش دارد توجه ویژه ای را به خود در این سال جلب کرده است.

سال ۲۰۲۰ رکورد های نامطلوب آب و هوایی شکسته شد. ماه گذشته میلادی، گرمترین ماه نوامبر تاریخ بود. افزایش دما در همه فصول از قطب جنوب تا قطب شمال ثبت شده است. از ابتدای سال آتش سوزی در استرالیا ، سیبری و کالیفرنیا بی سابقه بوده است. توفان در اقیانوس اطلس توفانهای رکورد زده است و یخ های لاپتف دیرتر از هر زمان دیگر شروع به شکل گیری کرده است.

لاپتف دریایی حاشیه‌ای در اقیانوس  منجمد شمالی است که کم عمق و در بیشتر طول سال یخ زده است.

همه گیری ناشی از ویروس کرونا  در این سال در صدر اخبار بود و شاید انتشار گازهای آلاینده را به طور موقت کاهش داد اما سال  ۲۰۲۰ همزمان تأثیر آشکارتر گرمایش جهانی توسط انسان را نشان داده است. از سال ۲۰۱۴ تاکنون ششمین گرم ترین سال در طول تاریخ بشر به ثبت رسیده است این زنجیره قطعاً برای هفتمین سال ادامه خواهد داشت. سازمان جهانی هواشناسی (WMO) به زودی به این نکته دست خواهد یافت که آیا ۲۰۲۰ در مقام اول ، دوم یا سوم در رده بندی همه زمان ها قرار خواهد گرفت.

در سال ۲۰۲۰ خسارات ناشی از زیان‌های فجایع طبیعی در مقایسه با سال ٢٠۱۹ بیشتر بوده و این موضوع پیامدهای مخرب گرمایش زمین در بلند مدت را نشان می دهد.

یک موسسه خیری در انگلیس موسوم به «کریستین اید»، در گزارش سالانه خود درباره پیامدها و عوارض ناشی از تغییرات اقلیمی، خسارت ۱۰  مورد فجایع زیست‌محیطی در سال ۲۰۲۰ را حدود ۱۵۰ میلیارد دلار برآورد کرده که در مقایسه با رقم مشابه سال  ۲۰۱۹ بسیار بیشتر بوده است. سه هزار و ۵۰۰ نفر در این حوادث زیانبار محیط زیستی جان خود را از دست داده اند و بیش از ۱۳ میلیون و ۵۰۰ نفر بی خانمان شده اند.

فردریک اوتو استادیار موسسه محیط زیست دانشگاه آکسفورد می گوید: سال ۲۰۲۰ سال گرم دیگری بوده است و ما شاهد تاثیر آن بر احتمال بروز وقایع آب و هوایی شدید بوده ایم.

هر ساله افزایش آلاینده ها گمایش زمین به این معنی است که دما بر زندگی بشر تاثیر دارد.

اثر انگشت بشربه ویژه در موج گرما در منطقه سیبری که دخالت بشر دستکم ۶۰۰ بار احتمال آن را افزایش داده و در آتش سوزی های استرالیا  که ۳۰ درصد بیشتر احتمال دارد که انسان در آن دخیل باشد، مشهود بوده است.

منبع: ایرنا