تدوین اساسنامه پیگیری حق‌آبه رودخانه هیرمند بین ایران و افغانستان نخستین گام برای تحقق آرزوی ۴۸ ساله مردم منطقه سیستان است که دولت تدبیر و امید به آن جامه عمل پوشاند.

به گزارش زیست آنلاین، حقابه ایران از هیرمند به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در افغانستان و سیستان اشاره دارد. معاهده‌ای که در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ میان امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست‌وزیر وقت افغانستان در کابل به امضا رسید و بر اساس آن مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم ایران از آب سد کجکی این رودخانه باشد.

با وجود انعقاد قرارداد حقآبه هیرمند، از اواخر دهه ۱۳۷۰  و هم‌زمان با کاهش بارش سالانه و گسترش خشکسالی بر سیستان، میزان ورودی آب رود هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت.

نبود دولت قدرتمند در افغانستان، حفر نهرها و رودهای متعدد برای انتقال آب رودخانه، نصب و به‌کارگیری انواع پمپ در مسیر رود هیرمند برای کشاورزی در افغانستان در نهایت خشک شدن تالاب هامون به عنوان هفتمین تالاب بین‌المللی جهان را در پی داشت.

این موضوع موجب قطع منبع زندگی و امرار معاش حدود نیم میلیون نفر از مردم ساکن در سیستان، کاهش چشمگیر پرندگان بومی و مهاجر سیستان و سایر وحوش طبیعی، رو به انقراض نهادن گاو سیستانی، تنگدستی و مهاجرت گسترده سیستانیان به مناطق شمالی ایران و زوال روزافزون صنایع دستی  در این منطقه شد.

حال پس از گذشته ۴۸ سال از امضای قرارداد حق‌آبه ایران از افغانستان بالاخره روز گذشته با پیگیری‌های انجام شده، اساسنامه پیگیری حق آبه رودخانه هیرمند در هفت بند تدوین شد و از امروز کار نقشه‌برداری از حوضه آبریز این رودخانه برای جانمایی سه نقطه آبگیری آغاز می‌شود.

به منظور تدوین این اساسنامه، نشست‌های فشرده‌ای به مدت ۲ روز با حضور ۲ تیم متشکل از مسوولان وزارت نیرو، وزارت امور خارجه، فرمانداران شمال سیستان و بلوچستان و مسوولان حوضه مرزبانی این استان با همتایان افغانستانی شان، در زابل برگزار شد.

به گفته مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو در این نشست‌ها اساسنامه‌ای تنظیم شده تا هر۲طرف متعهد به اجرای موارد مذکور شوند.

عیسی بزرگ‌زاده در نشست بررسی حق‌آبه رودخانه مرزی هیرمند که در زابل برگزار شد، اظهار داشت: در این اساسنامه که در هفت بند تنظیم شده بر مواردی از جمله نقشه‌کشی جدید و به‌روز در حوضه آبریز هیرمند، حفظ امنیت مهندسان نقشه‌برداری و همین‌طور تامین آب رودخانه مرزی ۲ کشور تاکید شده است.

مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو خاطرنشان کرد: از سه‌شنبه ۱۴ بهمن مهندسان نقشه‌کشی ۲ کشور در دو سوی مرز مستقر و عملیات نقشه‌برداری را آغاز خواهند کرد.

بند کمال خان برای ایران مشکلی ایجاد نخواهد کرد

نعیم الله سالارزی معاون کمیسار آب هلمند در کشور افغانستان نیز در این نشست گفت: ما برای انجام تعهدات بین ۲ کشور در موضوع رودخانه هیرمند توافق و پیشنهاد ایران مبنی بر تامین امنیت نقشه‌برداران و همین‌طور کمک به حل مشکل موجود را قبول کرده‌ایم.

وی افزود: ما یک معاهده تاریخی داریم که در سال ١٣٥١ صورت گرفت و مطابق معاهده آب هلمند حق‌آبه کشور ایران ثابت شد و امیدوار هستیم کار فیزیکی حق‌آبه ایران آغاز و پس از کار یک ماهه حق‌آبه ایران ثابت شود و دولت افغانستان وادار به این است که مطابق معاهده عمل کند.

معاون کمیسار آب هیرمند در ادامه در خصوص ساخت سد بر روی هیرمند افزود: ما ۱۰۰درصد مطمئن هستیم که بند کمال‌خان برای ایران هیچ مشکلی به‌وجود نخواهد آورد، حق‌آبه‌ای را که معاهده ذکر کرده ان‌شاءالله به ایران می‌رسد و دولت افغانستان طبق قانون آب این کشور و قوانین بین‌المللی هیچ کاری را نخواهد کرد که به ضرر آب هیرمند باشد.

جانمایی سه محل آبگیری از رودخانه هیرمند برای ایران

مدیرعامل آب منطقه ای سیستان و بلوچستان نیز در این باره به رسانه‌ها اعلام کرد:  ۲ نشست سنگین با هیات افغانستانی در راستای حق آبه ایران از هیرمند برگزار و توافق شد که از صبح امروز همکاری های مشترک برای نقشه برداری به منظور جانمایی سه محل آبگیری از رودخانه هیرمند در ایران آغاز شود.

محمد دلمرادی با بیان این که در معاهده ۱۳۵۱ آب هیرمند نیز مشخص شده است که از سه محل باید آبگیری انجام شود، افزود: پس از نقشه برداری، طراحی انجام و برنامه ریزی های لازم به منظور احداث سازه های مورد نیاز آغاز می شود تا زمینه ها برای تحقق حق آبه تسهیل شود.

وی با بیان این که گام نخست برای تحقق حق آبه ایران از هیرمند برداشته شد، تصریح کرد: بر اساس موافقت نامه ای که با هیات افغانستان امضا شد برنامه ریزی های لازم به منظور اقدام های بعدی انجام می شود.
 
وی گفت: امیدواریم این نشست ها شروع خوبی برای گام های بعدی باشد تا بتوان حق آبه ایران از هیرمند را طبق معاهده ۱۳۵۱ محقق کرد و دغدغه ای در این راستا وجود نداشته باشد.

استقرار یک ماهه تیم فنی افغانستان در زابل

فرماندار زابل نیز در این باره اظهار داشت: اعضای هیات فنی افغانستان از ۱۱ بهمن ماه وارد سیستان شدند که به مدت یک ماه در زابل مستقر می شوند.

عباسعلی ارجمندی ادامه داد: در پی نشست هیات مشترک فنی ایران و افغانستان به منظور نقشه برداری رودخانه هیرمند، تعیین سه محل آبگیری جانب ایران مطابق بندهای الف و ب ماده سوم معاهده ۱۳۵۱ آب هیرمند، موافقت نامه ای به امضای ۲ کمیساریای آب ایران و افغانستان رسید.

وی افزود: برای نخستین بار مجموعه سیستان و بلوچستان شامل فرمانداری و آب منطقه ای در این موضوع دخیل بودند، تیم کشورمان در این نشست با ریاست عیسی بزرگ زاده مدیر کل دفتر رودخانه های مرزی و منابع آب مشترک وزارت نیرو به صورت قوی حضور یافت و نعیم الله سالارزی، معاون کمیسار آب هلمند در افغانستان نیز ریاست هیات فنی افغانستان را بر عهده داشت.

به گفته وی، در این نشست ها به همه موضوع ها شامل اقتصادی و اجتماعی و پیوندهای مشترک دو کشور در حوزه های مختلف اشاره شد و پس از نقشه  برداری ساخت سازه اندازه گیری آب در دستور کار قرار می گیرد.