صنعت اوراق سازی کشتی‌ یکی از آلوده‌ترین صنایع در دنیا است از این رو تعداد معدودی از کشورها در این زمینه فعالیت می‌کنند، ایران نیز در دورترین نقطه دریای عمان در شرق چابهار مکانی را برای احداث سایتی استاندارد برای راه‌اندازی این صنعت در نظر گرفته، البته در مرحله مطالعه است.

به گزارش زیست آنلاین، دریاها و اقیانوس ها نه تنها منبعی غنی برای تامین مواد غذایی انسان ها هستند بلکه از قِبَل این پهنه های آبی نیز می توان درآمدهای کلانی به دست آورد، یکی از این راه های درآمد زایی صنعت «اسکراپ» کشتی یا همان ارواق سازی کشتی است که درآمد اقتصادی بالایی برای کشور دارای آن صنعت به همراه دارد.

در واقع صنعت اوراق سازی کشتی از دهه ۴۰ میلادی به علت افزایش تقاضا برای آهن و فولاد ایجاد شد البته از همان زمان آثار و تبعات زیست محیطی آن نیز مشخص شد به طوری که اکنون این صنعت را جزو خطرناک ترین صنایع می‌شناسند، اما در عین حال امروزه صنعتی مهمی و پرسود محسوب می شود، این صنعت ابتدا به علت نیاز به اوراق کردن کشتی های آسیب دیده در جنگ جهانی دوم در اروپا و امریکا از سال ۱۹۴۵ آغاز شد اما از آنجا که صنعتی آلوده و خطرناک برای محیط زیست است قوانین سخت گیرانه ای برای اجرای آن وضع شد و به مرور به کشورهای آسیایی کشیده شد.

با وجود اینکه این صنعت آورده اقتصادی بالایی دارد اما معمولا کشورها علاقه چندانی به فعالیت در این عرصه ندارند از این رو اکنون فقط چند کشور از جمله ترکیه، هند، بنگلادش، چین و انگلیس در حد بسیار محدود و آنهم فقط در مرحله بازیافت و نروژ با فناوری روز، این صنعت را دارند، چند سال پیش ایجاد این صنعت در آبهای ایران مطرح شده بود اما به علت آلودگی بالای زیست محیطی آن سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه به اصطلاح دست به عصا پیش می رود.

البته شاید بتوان گفت که داشتن چنین صنعتی جزو الزامات زندگی صنعتی است چون روز به روز شاهد افزایش کشتی ها و انواع شناورها در پهنه های آبی دنیا هستیم و هر کدام از آنها هم عمر مفیدی دارند که بعد از پایان یافتن آن باید تعیین تکلیف شوند، مثلا کشتی‌های اقیانوس‌پیما معمولا ۲۰ تا ۳۰ سال، شناورهای فایبرگلاس ۳۰ تا ۴۰ سال و قایق‌های تفریحی فولادی، اگر به‌ خوبی تعمیر و نگهداری شوند، بیش از ۱۰۰ سال عمر می‌کنند اما به هر حال روزی عمرشان تمام می شود، همچنین برخی از کشتی‌ها، قبل از رسیدن به سن اوراق، در اثر حوادث مختلف از جمله برخورد با صخره، آتش‌گرفتگی و توفان غرق می‌شوند و به‌ صورت لاشه در بستر دریاها و اقیانوس‌ها باقی می‌مانند.

با وجود توسعه صنعت و نیاز به فولاد به نظر می رسد که اوراق سازی کشتی های غرق شده مقرون به صرفه باشد به عنوان مثال بیش از ۹۰ درصد وزن یک نفتکش، فولاد است که در روند اوراق‌سازی می تواند دوباره به چرخه تولید برگردد به طوری که امروزه در برخی از کشورهای در حال‌توسعه بخشی از نیاز به فولاد آنها از طریق بازیافت کشتی‌ها تامین می‌شود، البته باید به یک نکته بسیار بسیار مهم در روند اوراق سازی کشتی ها توجه ویژه کرد و آن اینکه اوراق ‌کردن یک کشتی با تولید حجم زیادی از ضایعات همراه است که برخی از آنها مفید و برخی دیگر بسیار مضر هستند، در بیشتر ضایعات مضر، مواد سمی بسیار خطرناک هم برای انسان و هم برای محیط زیست به مقدار زیاد یافت می‌شود.

بنابراین کشتی های اقیانوس پیما مانند شهری کوچک با انواع آلاینده ها در بستر اقیانوس ها تردد می کنند و اگر دچار مشکل شوند با تمام این آلاینده ها در بستر اقیانوس جای می گیرند و به مرور زهر خود را به تن محیط زیست دریایی و زیستمندان آن وارد می کند بنابراین باید در روند اجرای این صنعت تمام نکات ایمنی و زیست محیطی با دقت و وسواس بسیار زیاد دنبال شود، بر این اساس زمانی که ایجاد صنعت اوراق سازی کشتی در کشور مطرح شد سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی محیط زیست کشور معیارهای محیط زیستی مراکز متقاضی اوراق‌سازی را تهیه کرده است.

ضیاء الدین الماسی مدیر کل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست روز یکشنبه در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: چون صنعت اوراق سازی کشتی صنعت آلوده ای است از این رو سازمان حفاظت محیط زیست با ایجاد آن در آبهای خلیج فارس مخالف است چون محیط آبی خلیج فارس نسبت به آبهای دیگر از لحاظ دما، شوری و عمق متفاوت است از این رو نقطه ای در دورترین قسمت دریای عمان در شرق چابهار برای این کار تعیین شد.

وی افزود: البته سازمان محیط زیست معیارهای محیط زیستی مراکز متقاضی اوراق‌سازی را تهیه کرده که در این معیارها نحوه راه اندازی و استقرار مرکز بازیافت شناورها را مشخص کرده است، همچنین واحدهای تعمیراتی که آمادگی و توانایی اوراق کشتی ها به مدت محدوده را دارند مورد ارزیابی قرار داده، در کنار این کارها، تعداد محدودی از واحدهای تعمیراتی در شمال و جنوب کشور انتخاب شده‌اند تا واحدهای خود را با معیارهای محیط زیست انطباق دهند و روند صدور مجوز برای پذیرش شناور در یک بازه زمانی مشخص برای آن‌ها میسر شود که این تعداد در بنادر قرار دارند. همچنین پروژه «تدوین ضوابط محیط زیستی بازیافت شناور» نیز در حال انجام است که پس از اتمام، به تمامی دستگاه‌ها ابلاغ خواهد شد.

وی افزود: زمانی که در شرق چابهار در دورترین نقطه دریای عمان منطقه ای برای ایجاد صنعت اوراق سازی کشتی در نظر گرفته شد، در کمیته بنادر و دریانوردی شرح خدمات مورد تایید این صنعت با مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و دستگاه های مرتبط تدوین شد، بعد از آن برای اجرا مشاور انتخاب شد و سازمان محیط زیست دو بار مشاوره ها را مورد ارزیابی قرار داد و تغییراتی در آنها ایجاد کرد به طوری که به سازمان بنادر اعلام کردیم که مشاور تعیین شده توانمندی لازم را ندارد و مشاور دیگری انتخاب کند، البته چند دستگاه هم از بخش خصوصی متقاضی هستند و اعلام آمادگی کردند که می توانند چنین سایت استانداردی را ایجاد کنند، البته ایجاد سایت بزرگ استاندارد اوراق سازی کشتی ها فعلا در مرحله مطالعات است.

الماسی ادامه داد: اما قبل از ایجاد این سایت باید برای موارد اضطرای مثلا اگر کشتی صدمه می بیند یا غرق می شود و در مسیر تردد دریانوری قرار می گیرد که ریسک بالایی دارد و باید سریع بیرون کشیده شود فکری کرد از این رو در هر استان ساحلی دو تا سه سایت که مجموعه های کشتی سازی هستند و زیرساخت های مناسبی دارند را معرفی کردیم که زیرساخت های خود را ارتقاء دهند تا صنعت اوراق سازی کشتی هم در آن مکان ها اجرا شود، بر این اساس تاکنون هشت کشتی سازی را معرفی و تاکید کردیم اگر این تعداد بتوانند زیرساخت ها و نظام مدیریتی مورد تایید سازمان حفاظت محیط زیست را ایجاد کنند می توانند در مواقع خاص اوراق سازی کشتی ها آنهم فقط کشتی های داخلی را انجام دهند.

مدیر کل دفتر بررسی و مقابله با آلودگی های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: اوراق سازی کشتی ها یکی از آلوده ترین صنایع است و کشورهای محدودی این صنعت را دارند بنابراین نظارت باید بسیار دقیق باشد تا آسیبی به محیط زیست آبی کشور وارد نشود.

وی اظهار داشت: چون صنعت آلوده ای است از این رو کشورهای محدودی این کار را انجام می دهند، البته کشورهایی هم هستند که با استاندارد بالا این کار را انجام می دهند در مقابل کشورهای هم هستند که با صدمات زیاد به محیط زیست و ایمنی، اوراق سازی انجام می دهند، البته برنامه ما این بود که چنین صنعتی را در ایران راه اندازی نکنیم، اما برای تکمیل زنجیره صنعت دریانوردی به هر حال فعالیت اوراق سازی لازم است بنابراین سعی می کنیم با بالاترین استانداردها، اوراق محدودی که مورد نیاز کشور است را انجام دهیم.

الماسی گفت: بنابراین فعلا در همان هشت بندر مشخص شده کار انجام می شود تا سایت اصلی راه اندازی شود، البته ورود هر کشتی خارجی برای اوراق سازی نیز ممنوع است، این موضوع حتی مشمول کنوانسیون بازل نیز می شود، در ابلاغیه معاونت محیط زیست انسانی سازمان به گمرکات، بنادر و دریانوردی و هم ادارات کل حفاظت محیط زیست استان ها آمده است که طبق مقررات کنوانسیون بازل ورود کشتی های خارجی برای اوراق سازی ممنوع است این ممنوعیت علاوه بر اینکه برای هشت بندر اعمال می شود؛ در آن سایت اصلی هم که زمانی راه اندازی شود، ممنوع خواهد بود./ایرنا