ورود بخشی از فاضلاب خام شهرهای بومهن، رودهن و مسکن‌های مهر شهر ‌پردیس به حوضه آبریز سد ماملو که تامین‌کننده بخش عمده آب شرب شرق کلانشهر تهران است معضلی است که از بیش از یک دهه‌ پیش سلامت شهروندان تهران را تهدید می‌کند. یک کارشناس محیط زیست و آب و فاضلاب می‌گوید: هر یک روز تعلل در رسیدگی به وضعیت ورود فاضلاب به سد ماملو می‌تواند به قیمت سلامت شهروندان تمام شود.

به گزارش زیست آنلاین، شهرستان ‌پردیس در شمال شرق استان تهران یکی  از ۱۶ شهرستان استان تهران است که دارای مشکلات عمده‌ای در زمینه شبکه جمع‌آوری و تصفیه‌خانه فاضلاب‌ است. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد فاضلاب این شهرستان تصفیه می‌شود اما آنچه بر اهمیت این معضل می‌افزاید ورود بخش زیادی از فاضلاب‌ شهرهای رودهن، بومهن و مسکن‌های مهر شهر ‌پردیس به رودخانه جاجرود و حوضه آبریز سد ماملو است. اکنون مدول ۱ تصفیه‌خانه فاضلاب این شهرستان به بهره‌برداری و مدول ۲ آن در حال تکمیل و با پیشرفت فیزیکی بیش از ۹۵ درصد نزدیک به مرحله بهره‌برداری رسیده است اما هنوز بخشی از فاضلاب خام انسانی این شهرستان وارد حوضه آبریز سد ماملو می‌شود.

مهدی اسماعیلی بیدهندی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اینکه معضل ورود فاضلاب خام به حوضه آبریز سد ماملو بیشتر مربوط به ‌پروژه مسکن مهر و بی‌توجهی به زیرساخت‌های ‌شبکه جمع‌آوری و سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب است، اظهار کرد: ورود بخشی از فاضلاب خام مسکن‌های مهر به رودخانه جاجرود و حوضه آبریز سد ماملو معضل اساسی است که سلامت شهروندان را هم به‌لحاظ بیولوژیک و هم به‌لحاظ ترکیباتی که وارد بدن آن‌ها می‌شود به‌شدت تهدید می‌کند این در حالیست که تبعات استفاده از آب آلوده این سد به‌عنوان آب شرب ممکن است طی سال‌ها در قالب بیماری‌های مختلفی شهروندان را درگیر کند و تاثیرات مزمنی بر سلامت آن‌ها بگذارد. از این رو رسیدگی به وضعیت فاضلاب شهرستان ‌پردیس به‌ویژه مسکن مهر باید در اولویت برنامه‌های سازمان‌های متولی قرار گیرد.

این عضو هیئت علمی محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه در دنیا استفاده از منابع آب‌های سطحی مانند آب رودخانه، چشمه، آب جمع‌آوری شده ‌پشت سدها و کانال‌ها به‌طور متوسط حدود یک سوم ظرفیت تامین آب شرب را به خود اختصاص می‌دهد، گفت: وجود این منابع آبی ‌پشت سد ماملو یک منبع استراتژیک برای تامین آب شرب شهروندان است بنابراین زمانی‌که یک منبع آلاینده مانند فاضلاب خام در حوضه آبریز دریاچه ‌پشت سد و رودخانه جاجرود تخلیه می‌شود از میزان کیفیت آب موجود ‌پشت سد کم می‌شود.  

وی در ادامه با اشاره به اینکه فاضلاب انسانی حاوی برخی مواد مغذی از جمله فسفر و نیتروژن است که به‌شدت برای رشد و نمو گیاهان مفید است، تصریح کرد: زمانی‌که همین فاضلاب خام انسانی که حاوی این مواد و ترکیبات مغذی است وارد یک محیط آبی دیگر می‌شود، می‌تواند زمینه رشد و نمو گیاهان مختلف، جلبک‌ها و گونه‌هایی از این دست را فراهم کند که به مرور هم باعث ایجاد معضلاتی روی دیواره‌های سد و هم باعث گرفتگی دریچه‌های سد می‌شود همچنین با کاهش اکسیژن محلول در آب - که یک ‌پارامتر کیفی به‌حساب می‌آید - می‌تواند باعث کاهش کیفیت آب ‌شود.

ورود مواد دارویی و شیمیایی به آب شرب

به گفته اسماعیلی، فاضلاب خام همچنین حاوی بخشی از مواد دارویی و شیمیایی است که در بدن انسان جذب نشده است و از طریق ادرار و مدوفع دفع می‌شود. این مواد از طریق فاضلاب‌ها وارد محیط‌های ‌پذیرنده مانند حوضه آبریز سد ماملو می‌شوند و داخل این منابع آبی که شهروندان به‌عنوان آب شرب از آن استفاده می‌کنند باقی می‌مانند چراکه بعضا این مواد شیمیایی و دارویی طی فرایندهای معمول تصفیه آب قابل حذف نمی‌شوند.

تخلیه فاضلاب انسانی به حوضه آبریز سد ماملو؛ بدعتی برای تخلیه فاضلاب صنعتی و مواد شوینده

این کارشناس آب و فاضلاب یکی دیگر از ‌پیامدهای تخلیه فاضلاب خام در حوضه آبریز سد ماملو را تخلیه سایر آلایندها از جمله فاضلاب صنعتی و مواد شوینده برشمرد و گفت: زمانی‌که فاضلاب خام داخل رودخانه‌ای تخلیه می‌شود، برای جوامع محلی، کارگاه‌ها یا کارخانه‌هایی که در مسیر آن رودخانه یا حوضه آبریز مستقر باشند نیز بدعتی گذاشته می‌شود که فاضلاب‌های صنعتی خود و مواد شوینده‌ای که طی فرایند زندگی انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، هرچند کم و محدود را در داخل همان رودخانه تخلیه کنند که آن زمان شاهد ورود فلزات سنگین و سموم به منابع آبی جمع شده ‌پشت سد خواهیم بود.

اسماعیلی ضمن تاکید بر اینکه شدت آثار زیانبار تخلیه فاضلاب خام در منابع آبی به حجم و کیفیت فاضلاب تخلیه شده و توان خود ‌پالایی محیط ‌پذیرنده بستگی دارد، اظهار کرد: میزان اثرگذاری فاضلاب تخلیه شده در یک رودخانه با یک دریاچه کاملا متفاوت است چراکه دریاچه حجم آب بیشتری در اختیار دارد بنابراین میزان تاثیرپذیری آن از آلودگی ناشی از فاضلاب به‌مراتب کمتر از رودخانه خواهد بود.

وی ادامه داد: ممکن است فردی ادعا کند که حجم فاضلاب ورودی با حجم آب ذخیره شده ‌پشت سد ماملو قابل قیاس نیست اما این موضوع نافی این نخواهد بود که آلودگی داخل آب ذخیره شده ‌پشت این سد وجود دارد و این آلودگی ‌پیوسته وارد این منبع آب می‌شود و ‌پیوسته توسط شهروندان به عنوان آب شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه یکی از راهکارهای مطرح در دنیا در زمینه منابع آب‌های سطحی، تصفیه فاضلاب و رساندن کیفیت آن به حد استاندارد است، گفت: در ایران نیز براساس آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب که با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی توسط سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و تهیه شده است استانداردهایی برای اجازه تخلیه فاضلاب به محیط‌های ‌پذیرنده در نظر گرفته شده است. این آیین‌نامه مشتمل بر بیش از ۵۰ ‌پارامتر مختلف است که ‌پیش از تخلیه فاضلاب در محیط ‌پذیرنده باید احصا شود تا کیفیت فاضلاب به حد قابل قبولی برسد.

اسماعیلی در ‌پایان ضمن تاکید بر اینکه رسیدگی به وضعیت فاضلاب و راه‌اندازی سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب شهرستان ‌پردیس باید در اولویت برنامه های سازمان‌های متولی قرار گیرد، گفت: هر یک روز تعلل در رسیدگی به وضعیت فاضلاب این شهرستان می‌تواند به قیمت سلامت شهروندان تمام شود چراکه شهروندان به‌صورت ‌پیوسته از آب آلوده این سد به‌عنوان آب شرب استفاده می‌کنند./ایسنا