سال گذشته شاهد اتفاقات و حوادث متعدد در مراکز نگهداری حیات وحش استان تهران از مرگ و میر حیوانات تا ابتلای آن‌ها به بیماری بودیم؛ از دلفیناریوم برج میلاد تا باغ ‌پرندگان و باغ وحش ارم.

به گزارش زیست آنلاین، اواخر فروردین سال گذشته مهرداد کتال محسنی - معاون فنی سابق حفاظت محیط زیست استان تهران- از تامین ‌پرندگان فاز دوم باغ ‌پرندگان تهران از مراکز مجاز و دارای اعتبار با هماهنگی سازمان محیط زیست خبر داد و گفت که طی آخرین گزارشی که به محیط زیست استان تهران ارائه شد، هیچ پرنده‌ای در باغ پرندگان تهران مبتلا به بیماری خاصی نبوده است. همچنین برخی مراکز نگهداری از جمله باغ وحش خبر از افزایش آمار زاد و ولد برخی حیوانات در باغ وحش‌ها درپی کاهش رفت و آمدها به دلیل شیوع ویروش کرونا خبر دادند. 

شامپانزه‌های ارم و «باران» در میان هیاهوی نگرانی‌ها

اما ماجرای ‌پر فراز و نشیب و ‌پر سر و صدای  «باران» - بچه شامپانزه معروف باغ وحش ارم - از اردیبهشت سال گذشته و در ‌پی اظهاراتی درباره گم شدن یک شامپانزه در باغ وحش ارم  شروع شد؛ ماجرایی که یک طرف آن سازمان حفاظت محیط زیست و باغ وحش ارم و طرف دیگر آن دکتر ایمان معماریان - دامپزشک حیات وحش و دامپزشک ‌سابق باغ وحش تهران - بود که این بچه شامپانزه را سال ۹۶ و ‌ساعاتی ‌پس از تولد از خطر مرگ توسط مادرش «شمسی»  نجات داد و از آن زمان از این شامپانزه نگهداری و مراقبت می‌کرد. معماریان قصد داشت «باران» را به مراکز نگهداری شامپانزه‌های هم‌سن و سال خود در خارج از کشور منتقل کند چراکه ‌پیش از این نیز کارشناسان حیات وحش از جمله معماریان نسبت به نامناسب بودن جایگاه‌ و شرایط نگهداری شامپانزه‌های ارم و استاندارد نبودن شرایط هیچ یک از مراکز نگهداری حیات وحش کشور انتقاد کرده بودند اما انتقال «باران» به خارج از کشور با مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست روبه‌رو شد.

کارشناسان حیات وحش بر این باور بودند که شرایط نامناسب نگهداری ‌شامپانزه‌های ارم باعث بروز اختلالات روحی و ‌پرخاشگر شدن آن‌ها شده است و آسیبی که «شمسی» مادر باران در بدو تولد به آن وارد کرده بود را ناشی از همین اختلالات روحی می‌دانستند. بسیاری از دامپزشکان و مجامع جهانی مرتبط با حیات وحش، بر این باور بودند که باران نباید به خانواده خشن خود بازگردد و باید به یتیم‌خانه شامپانزه‌های همسن ‌و سال خود منتقل شود. این ماجرا با واکنش‌های زیادی از سوی افکار عمومی، فعالان حیوانات و رسانه‌ها روبه‌رو شد اما سرانجام ۴ تیرماه سال ۹۹ با صدور حکم قضایی باران که به‌صورت خانگی در حال نگهداری بود به مجموعه باغ وحش ارم منتقل شد.

در پی مطرح شدن انتقاداتی درباره محل نگهداری شامپانزه‌های باغ وحش ارم همزمان با بازگرداندن «باران»  به این باغ وحش، محمد کرمی - رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران- در واکنش به این انتقادات، جایگاه شامپانزه‌های پارک ارم را «استاندارد» توصیف کرد اما از نگهداری از «باران» در مکانی جداگانه از سایر ‌شامپانزه‌ها خبر داد. اوایلی که «باران» به باغ وحش ارم منتقل شد، معماریان نیز در محفظه نگهداری او ساعت‌ها کنارش می‌نشست و از او مراقبت می‌کرد اما مدتی بعد از ورود معماریان به این باغ وحش و سر زدن به «باران» نیز جلوگیری شد.

در این میان آبان ماه همان سال یعنی چهار ماه ‌پس از انتقال «باران» به باغ وحش ارم، مادر او - «شمسی» ماده شامپانزه ۱۸ ساله باغ وحش ارم - به دلیل آنچه نزاع بین حیوانات اعلام شد، جان خود را از دست داد. ‌پس از این نگرانی‌ها درباره وضعیت شامپانزه‌های ارم، طی ماه‌های گذشته سازمان حفاظت محیط زیست و مدیر باغ وحش ارم خبر از موافقت با انتقال  «باران» به یکی از مراکز معتبر شامپانزه‌ها دادند.  پرویز قندالی - مدیر باغ وحش ارم - به ایسنا گفته بود که سازمان حفاظت محیط زیست با انتقال  «باران»  به خارج از کشور موافقت کرده است و این مجموعه با یک مرکز بین‌المللی و استاندارد نگهداری از شامپانزه‌ها در کشور کنیا مکاتبه کرده‌ و منتظر جوابیه آن مرکز برای انتقال «باران» است. در فاز اول فقط «باران» به این مرکز منتقل خواهد شد اما این انتقال می‌تواند مقدمه‌ای برای انتقال سایر شامپانزه‌های باغ وحش ارم تهران به مرکز نگهداری از شامپانزه‌ها در کنیا باشد.

سرنوشت «باران» وسایر ‌شامپانزه‌های باغ وحش ارم مشخص نیست و کسی نمی‌داند چه آینده‌ای در انتظار «باران»؛ شامپانزه‌ای که از خطر مرگ حتمی نجات ‌پیدا کرد، خواهد بود اما آنچه اکنون مشخص است این است که فعلا باید در این باغ وحش بماند.

تعطیلی دلفیناریوم تهران و انتقال آخرین دلفین به کیش

دو سال ‌پیش انتشار خبر مرگ یک دلفین در دلفیناریوم برج میلاد تهران باعث ایجاد نگرانی‌هایی نسبت به وضعیت تک دلفین و شیر دریایی باقی مانده در این مجموعه شد. درپی تعطیل شدن این مجموعه قرار شد که دلفین و شیر دریایی این مجموعه به زیستگاه‌های خود منتقل شوند اما با شیوع ویروس کرونا انتقال دلفین و شیر دریایی به تعویق افتاد.

تابستان سال ۹۲ بود که دلفیناریوم برج میلاد تهران با چهار قلاده شیر دریایی آغاز به کار کرد و دو قطعه دلفین نیز به این مجموعه اضافه کرد. در نهایت این مجموعه در سال ۹۹ یعنی؛ سه سال ‌پیس از مرگ دو شیر دریایی و یک ‌سال پس از مرگ یکی از دلفین‌ها به‌نام «آلفا»  طی اطلاعیه‌ای رسمی ‌پایان فعالیت دلفیناریوم برج میلاد را اعلام و از انتقال آخرین دلفین این مجموعه  «کاسیا» به جزیره کیش خبر داد و این دلفین نهایتا در ۲۵ دی ماه ۱۳۹۹ به جزیره کیش منتقل شد.

مرگ مبهم ببر سفید ارم و اقدام غیر اصولی این باغ وحش

خبر تلف شدن «کوئین» - ماده ببر سفید باغ وحش ارم - در ساعات اولیه ۱۴ آذر براثر نزاع با ببر نر این مجموعه توجه افکار عمومی و رسانه‌ها را به خود جلب کرد. در گزارش باغ وحش ارم آمده بود که ببر نر روز یکشنبه (٩ آذرماه) پس از شکستن و تخریب حصار مجاور محل نگهداری ببر ماده وارد محدوده نگهداری این حیوان شده و به نزاع با آن پرداخته بود. در این میان اقدام باغ وحش ارم برای جفت‌گیری ببر نر و ماده ببر سفید، وقوع خطای انسانی و درست بسته نشدن حصار میان دو جایگاه استراحت یا وجود اشکالات در حصار جایگاه‌ها از دیگر مواردی بود که به‌عنوان دلایل احتمالی وقوع این حادثه از سوی برخی کارشناسان مطرح شد.

اما در نهایت محمد کرمی - رییس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران به ایسنا گفت که این نزاع در جایگاه استراحت ببرها اتفاق افتاده است. او اظهار کرد که هر سه ببر باغ وحش ارم در جایگاه استراحت جداگانه‌ای نگهداری می‌شدند و جایگاه ماده ببر سفید و ببر نر در کنار یکدیگر قرار داشت و طبق گفته مسئولان باغ‌ وحش محل جوش میله‌ای که نگهدارنده درب کشویی بین این دو جایگاه استراحت بود توسط ضربه‌هایی که ببر نر به درب وارد کرده بود خم شده و این میله از جایگاه نگه‌دارنده درب کشویی خارج شده و ببر نر این درب را با پنجه خود باز یا نیمه باز کرده و شرایط برای ورود آن به جایگاه ببر ماده فراهم شد.

کرمی در گفت و گویی دیگر با ایسنا اعلام کرد که طبق بررسی‌های انجام شده اقدام غیر اصولی و غیرکارشناسی باغ وحش ارم نسبت به قرار دادن ببر نر در مجاورت جایگاه استراحت ماده ببر سفید علت اصلی حادثه نزاع این دو ببربود که به مرگ «کوئین» منجر شد. گرچه ماجرای مرگ ماده ببر سفید ارم مبهم و همراه با ‌پرسش‌های زیادی باقی ماند اما آنچه در ماجرای مرگ «کوئین» مسلم است بروز خطا از سوی مجموعه باغ وحش ارم است که باعث وقوع این حادثه شد.

حال بد «هیرمان» شیر ایرانی باغ وحش ارم

شیر نر ایرانی به‌نام «کامران» سال ۹۸ از باغ وحش بریستول انگلستان به باغ‌ وحش تهران منتقل و «هیرمان» نامگذاری شد و اکنون حدود ۹ سال سن دارد. هیرمان بهمن ماه سال گذشته بد حال و علائم بالینی آن بیحالی و آبریزش بینی اعلام شد. همچنین گفته شد که این شیر دچار اختلال در قسمت فوقانی سیستم تنفسی شده است.

قندالی مدتی ‌پس از این ماجرا به ایسنا گفت که بر اساس اعلام نظر متخصصان «هیرمان» به بیماری ویروسی «هرپس» مبتلا شده بود که دستگاه تنفسی فوقانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ترشحات بینی و دهان او نیز به‌دلیل شیوع همین ویروس بود. همچنین اظهار کرد که حال این شیر ایرانی روبه‌ بهبود است و ترشحات عفونی آن قطع شده اما همچنان دارو مصرف می‌کند

.تعطیلی مراکز نگهداری حیات وحش استان تهران

بهمن ماه سال گذشته بود که خبر ابتلای تعدادی از ‌پرندگان باغ ‌پرندگان شهر قم به بیماری آنفلوانزای فوق حاد ‌پرندگان تایید شد و این مساله به‌خصوص به‌دلیل همجواری استان قم و تهران باعث شد نگرانی‌هایی نسبت به سرایت این بیماری به پرندگان استان تهران شد. از این رو به‌منظور ایجاد محدودیت در ارتباط بین انسان و ‌پرندگان و  جلوگیری از انتقال احتمالی این بیماری بازدید عموم از مراکز نگهداری از حیات وحش، باغ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان استان تهران ممنوع اعلام شد.

به گزارش زیست آنلاین، سالی که گذشت شاهد مرگ و میر و بیماری برخی از گونه‌های حیات وحش در باغ وحش‌ها و ... بودیم که موجب نگرانی دوستداران محیط زیست شد. امید می‌رود در سال جدید شاهد تکرار اتفاقات مشابهی نه تنها در استان تهران بلکه در کل کشور نباشیم./ایسنا