زیست آنلاین: یکی از معضلات شهرستان سوادکوه معادنی است که مثل قارچ می رویند و با اشتغال ناپایدار خود، تهدیدی جدی برای محیط زیست و معیشت پایدار این منطقه شده اند.این در حالی است که فرصت های بکر گردشگری و کشاورزی در این منطقه مغفول مانده است.

به گزارش زیست آنلاین، اگر در گذشته منطقه سوادکوه یادآور طبیعت بکر و عرصه های جنگلی بود، امروز با معادن و گرد و غبارهایش یاد می شود معادنی که با برداشت غیر اصولی، تجاوز به عرصه های با پوشش گیاهی، تخریب زیستگاه حیوانات و پرندگان، تجاوز به حریم رودخانه ها و ایجاد شن چاله و كانون ریزگرد، تبدیل به بحران زیست محیطی سوادکوه شده اند.
اثرات مخرب و بعضا جبران ناپذیر معدن در محیط زیست و کاربری ناسازگار آن در طبیعت شناخته شده است. از همین رو در بسیاری از کشورها در جهت کاهش آثار تخریبی معادن، قوانین بازدارنده و سختی تصویب شده است. اما به نظر می رسد آن چه در ایران به عنوان قانون معدن تصویب گردیده، در طول سالها از آن قانون زدایی شده و یا مورد بی توجهی قرار گرفته است. حتی سازمانها و نهادهای دیگری هم که طبق قوانین وظیفه دارند جلوی تخریبگری معادن را بگیرند، سهل انگاری می کنند. نمونه آن در منطقه خطیرکوه است شرکت آب منطقه ای بخاطر این که حدود ۹۰ درصد معادن در حریم و یا حتی در بستر رودخانه ها مشغول فعالیت هستند، می تواند مانع ادامه فعالیت آنها شود اما توجه لازم را ندارد.

صدور مجوزهای فله ای

ابراهیم فلاحی، رییس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه، در گفت و گو با زیست آنلاین با بیان این که بیشتر از ۱۵ سال است که برای معدن کاوی در سوادکوه از اداره حفاظت محیط زیست شهرستان استعلام نمی گیرند، گفت: وقتی سازمان محیط زیست برای استخراج یک معدن نمی تواند تصمیم بگیرد اما می گویند که باید بر معادن نظارت داشته باشد، مثل این است که در پذیرایی یک خانه مطبخ بسازند و ما بگوییم که حق پختن غذا ندارید.

فلاحی اظهار کرد: در سوادکوه به هیچ عنوان برای معدن کاوی از سازمان محیط زیست استعلام نمی گیرند و پشت سر هم مجوز می دهند. حتی در یک سری از این مجوزها، آن طرفی که مجوز می گیرد هیچگونه پروژه ای ندارد و فقط میلیاردی برگه فروخته می شود.

وی در خصوص معدن کاوی در مناطق شکار ممنوع گفت: با وجود نامه خانم ابتکار که که در دوره ریاست خود خطاب به وزیر صمت نوشت مبنی بر اینکه به دلیل ممنوع بودن شکار در منطقه چهارگانه طبق مقررات باید از محیط زیست استعلام کنید. ولی تاکنون این اتفاق هم نیفتاده و شاهد آسیب های جدی به محیط زیست و حیات وحش منطقه هستیم.

وی افزود: در این خصوص با دادستان وقت استان صحبت کردیم و حتی مصوبه شورای حفظ حقوق بیت المال را گرفتیم که در مناطق شکار ممنوع از ما استعلام کنند. اما با استناد به  قانون معدن می گویند قانون بر هر چیزی ارجحیت دارد.

در معادن خطیرکوه چه می گذرد؟

خطیرکوه که بخشی از آن در شهرستان سوادکوه قرار دارد، محوری در حدود ۱۷ کیلومتر است که در آن بیش از ۱۴ واحد سنگشکن فعالیت دارد. تمام عرصه این محور به عنوان معدن واگذار شده است. بیشتر سنگ شكن های منطقه خطیر كوه با برداشت های غیر اصولی و غیر فنی ترك های كوهی و رانش زمین ایجاد كرده اند. همچنین به دلیل پراكندگی غیر مجاز معادن تمامی زیستگاه های حیوانات این منطقه تحت الشعاع گرد و غبار و سر و صداهای معدن كاران قرار گرفته است. برداشت غیر مجاز این معادن حتی با انجام عملیات انفجار همراه است. در حالی كه این شکل فعالیت خلاف موازین در فعالیت های معدن شن و ماسه است.

فلاحی در خصوص معدن کاوی در منطقه خطیرکوه گفت: خطیرکوه یک منطقه بادخیز است و در روز که باد از شمال می وزد تمام گرد و غبار را بلند می کند. این منطقه بخاطر گرد و غبار معادن تبدیل به یک خوزستان کوچک شده است. بارها به هر طریقی خواهش کردیم که دیگر مجوز معدن کاوی در این منطقه ندهند چرا که توان اکولوژیکی این همه معدن را ندارد. حتی شورای تامین سوادکوه مصوب کرد که دیگر به معادن و واحدهای سنگشکن مجوزی داده نشود، ولی همچنان مجوزها صادر می شود.
وی گفت: آن زمانی که برای معادن از ما استعلام می کردند اجازه برداشت می دادیم اما به شرطی که به صورت پلکانی برداشت شود و عرصه احیا گردد. ولی در حال حاضر هیچ حساب و کتابی وجود ندارد و مثلا یک واحد سنگشکن می بینید که از چند نقطه معادن برداشت می کند.

رییس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه بیان کرد: در قانون معادن آمده است اگر در مدت زمانی از معدن استخراجی نداشته باشند خود به خود مجوز لغو می شود. اما برای این که این اتفاق نیفتد، اداره صنعت و معدن از واحدهای سنگشکن می خواهد که مقداری برداشت شود تا معدن زخمی گردد و مجوز معدن تثبیت شود.

عرصه معادن احیا نمی شود

وی با اشاره به این که بر اساس قانون خسارت تخریب این معادن باید به منابع طبیعی برای احیای عرصه بازگردد، گفت: اداره منابع طبیعی شاید این هزینه و خسارت را برای احیای عرصه ها دریافت کند، اما آیا همان عرصه آسیب دیده احیا می شود؟ خیر. ما می گوییم وقتی در فلان منطقه برداشت شده، هزینه خسارت باید برای احیای همان منطقه به کار گرفته شود. معادن بسیاری در سوادکوه وجود دارد که مدتها است رها شده و عرصه آن احیا نگردیده است. حتی برای ۲۰۰ متر مربع هم احیایی نداشته ایم.

فلاحی با اشاره به این که بسیاری از معادن شن و ماسه در حریم رودخانه تالار سوادکوه احداث شده اند، گفت: همه این سنگشکن ها باید از آب این رودخانه استفاده بکنند. ماموران محیط زیست به صورت شبانه روزی این سنگشکنها را کنترل می کنند و بخاطر این که دبی آب رودخانه کم است، اگر فقط ۲۴ ساعت از یک واحد سنگشکن غافل شوند رودخانه کاملا گلآلود می شود. این اتفاق حجم آلودگی فیزیکی بسیار بالایی وارد رودخانه می کند و حتی استفاده کشاورزی را هم ناممکن می سازد.
بیشتر سنگ شكن های محور خطیر كوه با برداشت های غیر اصولی و غیر فنی ترك های كوهی و رانش زمین ایجاد كردند

اقتصاد سبز یا ویرانگر؟

فلاحی بیان کرد: معادن در اقتصاد سوادکوه بسیار تاثیرگذار است ولی حتی درآمد این معادن در شهرستان سوادکوه هزینه نمی شود. اگرچه  نزدیک به ۸۰ درصد کسانی که در این معادن کار می کنند از خود مردم سوادکوه هستند که از بعد اشتغالزایی کمک به مردم منطقه است.

فلاحی گفت: اداره محیط زیست سوادکوه نسبت به اشتغال کارگران رویکرد مثبت دارد چرا که معیشت مردم در گرو همین صنایع است. ولی ای کاش پیش از اینها در این منطقه آمایش سرزمین انجام می دادند و برنامه ریزی اقتصادی متناسب با توان اکولوژیکی منطقه داشتند. کمترین کاری که می شود کرد این است که این معادن به صورت پراکنده فعالیت کنند  نه به صورت متمرکز.

رییس اداره محیط زیست سواد کوه در خصوص قابلیتهای اقتصادی سوادکوه گفت: بسیاری از مناطق سوادکوه از جمله خطیرکوه یک منطقه تفریحی و توریستی است که آثار تاریخی و طبیعی بسیاری دارد. به جای توسعه معادن می توانیم این منطقه را برای اکوتوریسم توسعه دهیم و درآمدی بالاتر از این واحدهای سنگشکن بوجود بیاوریم. از طرف دیگر فرصت های توسعه کشاورزی و صنایع تبدیلی نیز وجود دارد که با با رعایت اصول محیط زیستی امکان گسترش دارند.

وی با اشاره به مغفول ماندن امکانها و فرصت های گردشگری این منطقه گفت: بسیاری از این معادن در حریم غار اسپهبد خورشید قرار دارد و آسیبهای جدی به این میراث فرهنگی تاریخی ارزشمند وارد کرده اند.