زیست آنلاین: حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و گیاهشناس با اشاره به جنگل‌های هیرکانی و رویشگاه‌های سه استان شمالی کشور گفت: در این مناطق حدود ۳۰ گونه به شدت در حال انقراض، ۵۲ گونه در حال انقراض و ۳۰ گونه آسیب پذیر وجود دارد.

به گزارش زیست آنلاین، حسین آخانی طی یک  مقاله مشترک با همکاری عاطفه قربانعلی، به بررسی گونه های اندمیک هیرکانی پرداخته که حاصل ۱۰ سال پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات بوده است. این مقاله جمع بندی فلور سه استان گلستان، مازندران، گیلان و دو منطقه حفاظت شده ارسباران و پارک ملی گلستان است و با تعیین جایگاه گونه‌های گیاهی هیرکانی، به بررسی گونه‌های در معرض انقراض و آسیب‌پذیر پرداخته است. در حال حاضر این مقاله در ژورنال Plant Diversity به صورت دسترسی آزاد منتشر شده است.

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و گیاهشناس و فعال محیط زیست، گفت: در مقاله « عنوان مقاله» ۲ مسئله بررسی شده است. اول این که سه استان گلستان، مازندران و گیلان و به اضافه مناطق محافظت شده مثل پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده ارسباران حدود ۳.۵ درصد ایران را دربرمی‌گیرد. اما در این مناطق ۳۸۵۵ گونه گیاهی که حدود ۵۳ درصد کل گیاهان ایران را شامل می‌شود وجود دارد. این نشان می‌دهد که هم جنگل هیرکانی و هم اکوسیستم‌های اطراف آن به خصوص ارتفاعات البرز، تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد.

وی افزود: اما نکته دوم این است که در این تحقیق ۲۵۶ گونه‌ اندمیک یا انحصاری جنگل‌های هیرکانی بررسی شده و نقشه پراکنش آن‌ها درآمده است. همچنین بر اساس طبقه بندی حفاظتی اتحادیه جهانی حفاظت محیط زیست (IUCN) این گونه‌ها را تعیین جایگاه کرده‌ایم. این تعیین جایگاه نشان می‌دهد که در این مناطق حدود ۳۰ گونه به شدت در حال انقراض، ۵۲ گونه در حال انقراض و ۳۰ گونه آسیب پذیر وجود دارد. به عبارتی ۴۴ درصد گونه‌های اندمیک جنگل‌های هیرکانی به نوعی در حال انقراض یا آسیب پذیر است. این نشان می‌دهد که وضعیت جنگل‌های هیرکانی خیلی نگران کننده است و ما نیاز به حفاظت جدی از این رویشگاه داریم و باید جلوی تخریب آن گرفته شود.

جنگل هیرکانی میراث بشری است

آخانی در خصوص اهمیت جنگل‌های هیرکانی اظهار کرد: بخش عمده‌ای از گیاهانی که در جنگل‌های هیرکانی داریم باقیمانده دوران سوم زمین شناسی است. این گونه‌ها بعد از دوران متعدد یخبندانی در جاهای مختلف دنیا منقرض شده‌اند ولی در حال حاضر این گونه‌ها در شمال کشور وجود دارد. جنگل‌های هیرکانی به عنوان میراث جهانی ثبت شده است. ما وظیفه داریم این جنگل‌ها را نه تنها برای ایران، بلکه برای نسل بشر حفظ کنیم.

وی با اشاره به نقش متعدد گیاهان جنگل‌های هیرکانی بیان کرد: گیاه انجیلی که جزو گونه‌های انحصاری جنگل‌های هیرکانی است بینهایت زیباست و در بعضی کشورها به عنوان گیاه فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی انجمن سلطنتی باغبانی این گیاه را به عنوان درخت سال ۲۰۰۷ انتخاب کرد. با این حال در فضای سبز ایران هیچکس به آن توجه نمی‌کند.

مهم‌ترین عامل تهدید کننده جنگل‌های هیرکانی

آخانی با بیان اینکه مهم‌ترین عامل تهدیدکننده  جنگل‌های هیرکانی تغییر کاربری است، گفت: جنگل‌تراشی‌ها برای ایجاد زمین کشاورزی، ساخت ویلا، جاده‌سازی، سدسازی از جمله عواملی است که باعث تخریب این جنگل‌ها شده است. همچنین ورود گونه‌های مهاجم مثل گونه پالونیا زیستگاه گیاهان را مورد تهدید قرار داده است. شمال کشور مستعد گونه‌های مهاجم است و در حال حاضر این گونه‌ها بسیار زیاد شده است.

وی افزود: این گونه‌های مهاجم توسط آدم‌های فرصت‌طلب و یا ناآگاه وارد می‌شود و مثلا درختی مثل پالونیا که گیاه سریع‌الرشدی است و اسم آن را گیاه پولساز گذاشته‌اند، برای مصرف چوب در این منطقه کاشته می‌شود. سنبل آبی و آزولا از دیگر گونه‌های مهاجم در اکوسیستم های تالابی جنگل‌های هیرکانی است که رویشگاه طبیعی منطقه را اشغال می‌کند.
آخانی گفت: از آسیب‌های دیگری که به جنگل‌های هیرکانی وارد می‌شود می‌توان به آتش‌سوزی‌های گسترده و برداشت بی‌رویه گونه‌های جنگلی اشاره کرد.

ضرروت تقویت کادر علمی جهت حفاظت صحیح  از محیط زیست

آخانی در خصوص وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع برای حفظ گونه‌های ارزشمند هیرکانی گفت: این دو سازمان اولین کاری که باید بکند تقویت کادر علمی است. متاسفانه این دو سازمان از نظر کارشناسی به شدت ضعیف هستند و دانش کافی درمورد اکولوژی و تنوع زیستی ندارند، به همین دلیل در بسیار از مواقع تصمیمات بسیار اشتباهی می‌گیرند. مدیریت این سازمان‌ها، باید با افزایش توانمندی های مدیریتی و تکمیل چرخ نخبگان و اصلاح قوانین و مقررات مربوط به محیط زیست از تجاوز گونه‌های مهاجم و انقراض گونه‌های گیاهی پیشگیری کند.