زیست آنلاین: عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور نظام حقوقی دریای خزر را از لحاظ نحوه بهره‌برداری، چگونگی حفاظت، تنظیم روابط بین کشورهای خزری و نحوه همکاری ها دارای اهمیت فراوان دانست و گفت: مشخص نشدن این موضوع (نظام) اجرای مشترک کنوانسیون تهران را دچار مشکل کرده است.

به گزارش زیست آنلاین، احسان عابدی، کنشگر محیط زیست دریایی و عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور در گفت و گو با زیست آنلاین گفت: : با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریایی دریای خزر را تهدید می‌کند و خصوصیات اکولوژیکی و آب‌نگاری منحصر به فرد دریای خزر، تعهد و اجرای فردی و مشترک این کنوانسیون بسیار ضروری است.

عابدی با بیان اینکه تقریباً هیچ یک از اهداف  کنوانسیون تهران محقق نشده است اظهار کرد: دریای خزر به دلیل دارا بودن تنوع زیستی گونه‌های جانوری و گیاهی، ذخایر نفت و گاز، موقعیت استراتژیک، اشتغال و گردشگری بسیار با اهمیت است.

وی با اشاره به این که در بحث ذخایر آبزیان شاهد انقراض ماهیان خزر از جمله ماهیان با ارزش خاویاری هستیم، گفت: آلودگی های انسانی تخلیه شده در دریای خزر با افزایش ساخت و سازها باعث رشد بیش از حد جلبک‌ها در اثر افزایش بیش از حد مواد مغذی در محیط زیست دریای خزر شده است که می‌تواند سبب افت اکسیژن محلول، از بین رفتن زیستگاه و تغییر در زنجیره‌های غذایی خزر شود.

این کنشگر محیط زیست دریایی گفت: رودخانه ولگا که به دریای خزر می ریزد و محل تخم‌ریزی بخش زیادی از ماهیان خزری است، آلوده شده و بخش بزرگی از آلودگی ها را وارد دریای خزر می کند. در آذربایجان و قزاقستان نیز شاهد نشت مکرر و زیاد نفت به نواحی ساحلی و ورود مواد زائد و پسماندهای ناشی از فعالیت آن ها هستیم.

وی افزود: روسیه زیر بار پروتکل الحاقی تحت عنوان پروتکل آبزیان دریای خزر (شیلاتی) نمی‌رود، چرا که در سال ۱۹۹۵ کمیسیون آبزیان را تشکیل داده و نمی‌خواهد ابتکار عمل را از دست بدهد. کمیسیون روسیه فقط به ماهیان خاویاری می پردازد در حالی که پروتکل آبزیان دریای خزر کل آبزیان را در بر خواهد گرفت. موارد مذکور نشان می دهد که منافع هر کشور بر منافع دریای خزر ارجحیت دارد و نباید منتظر بهبود وضعیت خزر باشیم.

عابدی تنها راه نجات دریای خزر را اجرای بند بند کنوانسیون تهران و پروتکل های الحاقی آن خواند و گفت: از مهم‌ترین و چالشی‌ترین موضوعات فراروی اجرای کنوانسیون تهران، رژیم حقوقی دریای خزر است که به درستی مشخص نیست و به نتیجه‌ای نرسیده است. نظام حقوقی دریای خزر از لحاظ نحوه بهره‌برداری، چگونگی حفاظت، تنظیم روابط بین کشورهای خزری و نحوه همکاری ها دارای اهمیت زیادی است و مشخص نشدن این موضوع مهم هم اجرای مشترک کنوانسیون تهران را دچار مشکل کرده است. اما آنچه که بسیار پر واضح است این است که عدم اجرای کنوانسیون تهران بیشتر به ضرر ایران خواهد بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی کشور گفت: بهترین بازوی کمکی برای اجرای کنوانسیون تهران، پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌های کشورهای عضو هستند که با مطالعه و تحقیق کمک شایانی به اجرای مشترک کنوانسیون تهران خواهند نمود. امید است که هشدار محققین در خصوص آلودگی، کاهش تراز آب و کاهش ذخایر دریای خزر جدی گرفته شود تا شاهد اتفاقات تلخی مانند هجوم شانه دار به دریای خزر نباشیم، خلیج گرگان خشک نشود و همچنان ماهیان خاویاری در دریای خزر شنا کنند.

درباره کنوانسیون

بنابراین گزارش، کنوانسیون تهران تنها توافق محیط زیستی برای حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر است.
این کنوانسیون فی‌مابین دولت های ساحلی دریای خزر یعنی کشورهای ایران، آذربایجان، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان منعقد شد.
هدف کنوانسیون پیش گیری از تخریب دریای خزر در اثر آلودگی های حاصل از فعالیت‌های انسانی از جمله تخلیه، انتشار و دفع مواد مضر و خطرناک، مواد زائد و سایر آلودگی های ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی است.
 همچنن حفاظت از منابع زنده دریای خزر برای نسل های حاضر و آینده هدف دیگر این کنوانسیون است. دولت های حاشیه خزر با آگاهی به ضرورت تضمین عدم مضر بودن فعالیت های مستقر در خشکی و دریا  باید گام‌های جدی را در این راستا بردارند.