قاسم تقی‌زاده‌خامسی با بیان اینکه حوضه‌های آبی مشترک ایران با دیگر کشورهای همسایه در شرایط خطر و پرخطر قرار دارند، معتقد است: مخالفت‌های جدی برای انتقال آب بین حوضه‌ای در بین مردم ترویج می‌شود و آب موضوع و چالش اصلی دولت‌ها شده است.

به گزارش زیست آنلاین، معاون امور آب و آبفای وزارت نیروی دولت دوازدهم در گفت‌وگویی ضمن ارزیابی اوضاع کنونی آب کشور و مقاسیه شرایط آب در ایران با کشورهایی مشابه با اقلیم کشور ما، این موضوع را نیز بررسی کرده که آیا ایران به ورشکستگی آبی رسیده است یا خیر؟

او همچنین به میزان موفقیت طرح سازگاری با کم‌آبی پرداخته و عنوان کرده که نه برنامه‌ای برای واردات آب نداریم و نه صادرات آب در دستور کار بوده است.

 مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب در وزارت نیروی دولت دوازدهم مطرح کنندگان مافیای سدسازی را خود مافیا دانسته و وقوع جنگ بر سر آب را قبول ندارد.....

در ادامه گفت‌وگوی تفصیلی ایلنا با قاسم تقی‌زاده‌خامسی را می‌خوانید.

*ارزیابی‌تان را از وضعیت کنونی آب بفرمایید. آیا کشور دچار بحران آبی شده است؟

موضوعات غیرقابل تغییری در مورد آب در ایران وجود دارد که ابتدا باید به آن توجه شود.

1) سرزمین ما در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد که حدود 85 درصد وسعت ایران را شامل می‌شود.

2) در یک دهه اخیر (سال‌های 86 تا 96) خشکسالی بر کشور حاکم بوده است و در سه سال اخیر سال 98 پربارش‌ترین در 52 سال گذشته و سال جاری خشک‌ترین است که این وضعیت نشانه‌ای از تغییر اقلیم در ایران است.

3) طی 20 سال اخیر حدود 40 میلیارد متر مکعب از صنایع آبی تجدیدپذیر در ایران از دست رفته و از 130 به 90 میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است.

4) از 500 میلیارد متر مکعب ذخایر استراتژیک آبی کشور نیز حدود 120 میلیارد متر مکعب نیز از دست رفته است.

5) تعداد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق در سال 1351 حدود 47 هزار حلقه با 9 میلیارد متر مکعب بوده است که اکنون به 800 هزار حلقه و 60 میلیارد متر مکعب رسیده است که 320 هزار حلقه آنها غیرمجاز و بدون پروانه هستند.

6) حوضه‌های آبی مشترک ایران با دیگر کشورهای همسایه در شرایط خطر و پرخطر قرار دارند.

7) مخالفت‌های جدی برای انتقال آب حوضه‌ای در بین مردم ترویج می‌شود و آب موضوع و چالش اصلی دولت‌ها شده است.

8)‌ سال جاری یکی از خشک‌ترین سال‌ها در 50 سال اخیر است. میزان بارندگی نسبت به متوسط حدود 30 درصد و ورودی به سدها حدود 50 درصد کاهش یافته است.

9) فرهنگ مصرف درست آب خصوصا در بخش کشاورزی ترویج نمی‌شود و الگوی کشت مورد اغناء کشاورزان به لحاظ اقتصادی نیست.

10) عدم وجود آمایش سرزمین استفاده بهینه از آب قابل انجام نیست و هر انسان در کشور به دنبال بالاترین کشاورزی صنعت و خدمات است و توجهی به آب موجود وجود ندارد.

* گفته می‌شود که خشکسالی امسال در 50 سال اخیر بی‌نظیر بوده، آن زمان که شرایط آب به شکل اکنون بود آیا با بحران مواجه شدیم؟ اوضاع به چه شکل کنترل شد؟

ما 10 سال خشکسالی را تمرین کرده‌ایم در شرایطی که موجودی مخازن سدهای ما کمتر از این هم بوده است. در حال حاضر در مورد آب شرب جای نگرانی نیست ولی بخش کشاورزی باید بر اساس سهم  آب این بخش کار کشت انجام شود و طبیعی است که اراضی زیر کشت کاهش خواهد یافت.

* چقدر مردم و چقدر مسئولین در اوضاع امروز آب مقصرند؟

دلایل کم‌آبی به دو دسته فیزیکی و انسانی طبقه‌بندی می‌شود. دلایل فیزیکی آن خشکی طبیعی، تغییر اقلیم و نبود ذخایر زیرزمینی است و از دلایل انسانی آن هم می‌توان به تصمیم‌گیری‌های غلط دولت‌ها و مجلس‌ها، نبود قانون موثر، تخصیص بیش از اندازه آب و مهمترین آن الگوی کشت اشاره کرد.

* کشورهای منطقه از جمله کشورهای عرب به لحاظ منابع آبی از ایران فقیرترند، اما مانند ما بحران ندارند، چه کرده‌اند که ما انجام نداده‌ایم؟

این کشورها جمعیت بسیار کمی دارند و قابل مقایسه با ایران نیستند. مثلا برای تامین آب شرب مردم با مقدار کمی آب‌شیرین‌کن مسئله را حل می‌کنند ولی جمعیت ما نسبت به آنها قابل مقایسه نیست، ضمن اینکه مقدار آب قابل استحصال ایران هر سال کمتر و جمعیت در کشور ما افزایش می‌یابد.

* ممکن است روزی به واردات آب برسیم؟

 جایی را سراغ ندارم که آب وارد کند، کشور ما هم به اندازه رشد جمعیت آب به اندازه کافی دارد، اما استفاده از آب بهینه صورت نمی‌گیرد خصوصا در بخش کشاورزی، مصرف بسیار خارج از استاندارد است.

* مباحثی مبنی بر برنامه صادرات آب در گذشته مطرح بوده، آیا این موضوع صحت دارد؟ آیا آن زمان تصویری از ایران امروز وجود نداشت؟

این اتفاق نیفتاده ولی در اوایل انقلاب بحثی در این مورد بود که همان زمان منتفی شده است.

* چرا کشور ما همواره در آزمون و خطا به نتیجه می‌رسد؟ چرا در خصوص موضوعی با اهمیت آب از دانش و تجربه کشورهای موفق و با وضعیت مشابه منابع آب ایران استفاده نمی‌شود؟

ما در بخش آب و فاضلاب کشوری مطرح هستیم خصوصا در سدسازی جزء کشورهای صاحب نام هستیم. مشکل تامین اعتبارات است که در سال‌های اخیر موضوع تحریم موثر بوده و اعتبارات بسیار کاهش چشمگیر داشته است.

* آیا به ورشکستگی آبی رسیده‌ایم؟

ورشکستگی آب یا هرگونه ورشکستگی موقعی مطرح می‌شود که موجودی با بدهی سازگار نباشد در حالی که کشور در حال حاضر به اندازه کافی آب دارد ولی مصرف درست صورت نمی‌گیرد و متاسفانه هر انسانی که آب را در اختیار دارد انتظار دارد در همان استان به هر طریقی مصرف شود و مدیریت جامعه سخت شده است.

* جنگ بر سر آب چقدر به ایران نزدیک است؟

  جنگ بر سر آب را قبول ندارم همچنان که صلح را قبول ندارم. آب یک موضوع میان‌بخشی است. همه دستگاه‌ها اگر متفق شوند همین آب موجود قابل مدیریت است.

* ما همواره در زمینه طرح‌های سدسازی و انتقال بین حوضه‌ای دچار چالش بود‌ه‌ایم و اینگونه مطرح می‌شود که پای مافیا و رانت در میان است، آیا صحت دارد؟

اینگونه نامگذاری‌ها توسط افرادی صورت می‌گیرد که دارای منافع شخصی هستند و اتفاقا مافیا خود اینها هستند که برای کسب نظر عده‌ای محدود به اینگونه القاب دامن می‌زنند. اگر این سدها در خوزستان نبود، در سال 98 سیل، خوزستان را نابود می‌کرد و هزاران کشته بر جای می‌گذاشت. البته در کار همیشه اشکال هم هست که باید اقدامات اینچنینی با کمترین اشتباه صورت گیرد.

* آیا بواقع طرح سازگاری با کم‌آبی نتیجه‌بخش بوده است؟

معتقدم طرح سازگاری با کم‌آبی که از استان‌ها شروع و مصوبه ملی داشته، بهترین اقدامی است که در سال‌های اخیر صورت گرفته است، برای اجرایی شدن این طرح در فاز اول در حدود 10.6 میلیارد متر مکعب صرفه‌جویی خواهد شد البته لازمه آن این است که همه دستگاه‌ها به آن پایبند باشند، در غیر این صورت وضعیت آب در آینده بدتر خواهد شد زیرا منابع آبی کشور دیگر ظرفیت اینگونه مصرف‌ها را ندارد.

* آیا می‌توانیم بگوییم کشور ما در حوزه استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ضعیف‌تر عمل کرده است؟

در بخش آب شیرین‌کن در سال‌های اخیر اقدامات خوبی صورت گرفته است، مثلا در استان هرمزگان شهر بندرعباس 70 درصد آب شرب را از طریق آب شیرین‌کن تامین می‌شود و یا انتقال 150 میلیون متر مکعب آب‌نمک ‌دایی شده از خلیج‌فارس برای صنایع استان‌های کرمان و یزد پروژه بسیار خوبی بوده است اما ظرفیت کار برای شیرین‌سازی آب جهت استفاده صنعت و آب شرب شهرها و روستاهای شهرهای ساحلی بسیار زیاد است.