مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی گفت: از ۶۰۹ دشت کشور، حدود ۵۰۰ دشت دارای آب‎های شیرین هستند که همه آنها با پدیده فرونشست مواجه‌اند.

به گزارش زیست آنلاین، از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، "رضا شهبازی" در نشست مجازی آسیب‌شناسی بحران فرونشست‌ها و ماموریت نوآوران و استارت‌آپ‌ها، پدیده فرونشست زمین را یک مشکل رسمی کشور دانست که همه آن را پذیرفته‌اند و افزود: شناسایی پدیده فرونشست زمین مربوط به سال ۸۰ می‌‎شود که تصاویر ایستگاه‌های سازمان نقشه‌برداری جابه‌جایی‌هایی را در سطح زمین نشان می‌داد که در آن زمان مشخص نبود که این جابه‌جایی ناشی از خطای دستگاه است یا خیر.

وی ادامه‌داد: این سازمان این موضوع را با سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور مطرح کرد و محققان مطالعات وسیعی را در این زمینه آغاز کردند که نشان داد که این جابه‌جایی نه از بابت خطای دستگاه بلکه به دلیل خشکسالی‌های پیاپی بوده که در سال‌های ۷۷، ۷۸ و ۷۹ در کشور رخ داده و محققان سازمان با اجرای این مطالعات نخسین مستندات فرونشست زمین را تهیه کردند و در اختیار سازمان برنامه و بودجه قرار دادند.

شهبازی با بیان اینکه در سال‌های ۸۴ و ۸۵ فناوری رادار در اختیار محققان قرار گرفت، اظهار داشت: با بهره‌گیری از این فناوری دشت‌های مهم کشور مورد بررسی و پایش مجدد قرار گرفتند و نقشه‎‌های فرونشست تهیه شده نشان داد که دشت رفسنجان، جنوب تهران و دشت "فامنین" همدان با پدیده فرونشست و فروچاله مواجه هستند.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی، پایش دوم دشت‎‌های کشور را مربوط به سال ۹۰ دانست و یادآور شد: در این مطالعات که تیمی از محققان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و همچنین تیمی بین‌المللی حضور داشتند، فرونشست به عنوان یک مخاطره معرفی شد، زیرا در جنوب تهران فرونشست ۳۶ سانتی‎متری گزارش شد.

وی تاکید کرد: پس از این مطالعات در سال ۱۳۹۵ یک بار دیگر کل دشت‌های کشور مورد بررسی قرار گرفتند که بیشینه فرونشست در دشت‌های کشور حدود ۱۵ تا ۱۷ سانتی‌متر بوده و آخرین پایش این سازمان مربوط به سال ۹۸ می‌شود که اطلاعات آن در سال ۹۹ ارائه شد.

نتایج آخرین مطالعات درباره فرونشست

شهبازی با اشاره به نتایج آخرین پایش انجام شده بر روی ۶۰۹ دشت کشور، توضیح‌داد: از تعداد ۶۰۹ دشت کشور، حدود ۵۰۰ دشت دارای آب‎های شیرین هستند و به جرات می‌توان گفت که در حال حاضر هیچ دشتی در کشور وجود ندارد که در آن آب شیرین موجود باشد اما با پدیده فرونشست مواجه نباشد.

وی، دلیل این امر را برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌ها و عدم مدیریت منابع آب ذکر کرد و یادآور شد: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در کشور، دور از انتظار نیست که در مطالعات سال آینده ما نشان داده شود که شهرهای شمالی گیلان و مازندران نیز به جمع شهرهای درگیر با مخاطره فرونشست اضافه شده‌اند.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به نرخ فرونشست در نقاط مختلف کشور، خاطرنشان‌کرد: نتایج بررسی ما نشان می‌دهد که به عنوان مثال در دشت‌های تهران نرخ فرونشست نسبت به پنج سال گذشته کمتر شده، اما وسعت آن افزایش یافته است. البته با این گفته نباید تصور کرد که فرونشست متوقف شده، بلکه برداشت بی‌رویه آب همچنان ادامه دارد و لایه‌ها خود به بیشینه فرونشست رسیده‌اند.

شهبازی با تاکید بر اینکه به دام اصطلاح "نرخ فرونشست" نباید بیفتیم، ادامه‌داد: نرخ فرونشست تنها و تنها یک مولفه است و به تنهایی پاسخگوی نرخ‌های فرونشست نیست، زیرا واحدهای ناهمگن زیر سطحی با فرونشست مواجه هستند و نرخ فرنشست مسیر انحرافی برای مدیریت فرونشست است.

فرونشست زمین، سوگواره‌ای برای اصفهان

وی، خطرناک‌ترین استان کشور به لحاظ فرونشست را استان اصفهان عنوان کرد و گفت: این روند به گونه‌ای است که روزی نیست که برای ما پیام ناگواری از این استان در زمینه فرونشست ارسال نشود و اصفهان تنها کلان‌شهر کشور است که فرونشست به سمت درون شهر نفوذ کرده است.

این مسوول، کمربندی شاهین‌شهر، فرودگاه اصفهان و دشت "مهیار" را از مناطقی نام برد که درگیر مخاطره فرونشست زمین هستند و یادآورشد: فرونشست در حالی در دشت مهیار از ۳۷ سال قبل آغاز شده که زیر ساخت‌های مهمی همچون جاده ترانزیت تهران-اصفهان- شیراز در آن واقع است و تاکنون چندین بار به دلیل فرونشست تخریب شده است. علاوه بر آن دکل‌های فشار قوی برق و خط راه آهن و خطوط انتقال پالایشگاه و بنزین از این منطقه عبور می‌کنند.

شهبازی اضافه‌کرد: شاید بتوان خارج شدن قطار از ریل را به مخاطره فرونشست مرتبط کرد، زیرا خطوط ریل همانند باند فرودگاه نیست. باندهای فرودگاه بر اساس استانداردها به اندازه‌ای مستحکم ساخته می‌شوند که سازه باند فرودگاه می‌تواند از این مخاطره عبور کند، اما این امر درباره خطوط ریل قابل تسری نیست.

از فرونشست در تهران چه خبر؟

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، میانگین نرخ فرونشست در دشت تهران را حدود ۶ تا هفت سانتی‌متر عنوان کرد و افزود: این‌که گفته می‌شود نرخ فرونشست زمین در تهران ۳۶ سانتی‌متر است، مربوط به بخشی از تهران و در چند سال گذشته است و این رکورد مربوط به همه دشت تهران نیست.

وی اضافه‌کرد: اعلام این عدد برای نرخ فرونشست تهران و ارقام بالاتر از آن به نوعی آفت تبدیل و موجب بی‌حس شدن مسؤولان شده و این در حالی است که در جهان زمانی که نرخ فرونشست بالاتر از هفت سانتی‌مترگزارش شود، اعلام هشدار و خطر می‌دهند.

شهبازی با تاکید بر اینکه حتی فرونشست یک سانتی‌متری اثرات خود را بر روی سازه‌ها نشان می‌دهد، خاطرنشان‌کرد: ما تا با ماهیت چیزی آشنا نباشیم، نمی‌توانیم کار کنیم. فرونشست از یک منظر بدترین مخاطره است، چون نشست زمین به تدریج انجام می‌شود و زمانی متوجه آن می‌شویم که کار از کار گذشته و دیگر نمی‌توانیم کاری برای آن انجام دهیم.

وی، موضوع فرونشست برای کشور را بسیار مهم توصیف کرد و افزود: نخستین راهکار برای علاج‌بخشی این مخاطره آن است که فرونشست را جلوی چشم مسؤولان و جامعه قرار دهیم و در این زمینه تنها انجام مصاحبه و انتشار آن در رسانه‌ها کافی نیست.

شهبازی، به نقش استارت‌آپ‌ها در این حوزه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر انجام اندازه گیری‌ آب‌های زیرزمینی از نیازهای تحقیقاتی این حوزه است، زیرا وزارت نیرو توان این مطالعات را ندارد و شرکت‌های استارت‌آپی می‌توانند در این زمینه ایده پردازی کنند.