چرا آبخیزداری از مهمترین راهکارهای عبور از خشکسالی است؟
18 شهريور 1400 ساعت 11:10
با کاهش بارش‌ها و حاکمیت خشکسالی بر کشور، کارشناسان بارها مدیریت جامع حوضه آبخیز و عملیات آبخیزداری را از مهمترین و بهترین روش‌های مدیریت پایدار منابع آب و راه حل عبور از خشکسالی همچنین مدیریت مخاطرات طبیعی از جمله سیل و فرونشست زمین دانسته‌اند اما آبخیزداری چیست و چگونه می‌تواند به مدیریت منابع آب کمک کند؟
به گزارش زیست آنلاین، حوضه آبخیزعرصه‌ای است که روان‌آب ناشی از بارش روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود. به عبارتی دیگر حوضه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.
بر اساس اطلاعات سازمان جنگل‌ها آبخیزداری(Watershed Management) علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و انجام اقدامات لازم برای مدیریت منابع حوضه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک است؛ به عبارت دیگر آبخیزداری طراحی و مدیریت حوضه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است.
ایران کشوری است که عموما تحت تاثیر رخدادهای حدی اقلیمی است که حد بالای آن سیلاب و حد پایین آن خشکسالی است و خشکسالی اخیر و سیل‌هایی که در سال ۹۸ در برخی استان‌های کشور رخ داد، بیانگر این شرایط حدی است. فعالیت‌های آبخوانداری و آبخیزداری جزو راهکارهای موثر و زیربنایی در زمینه پیشگیری از پیامدها و خسارات ناشی از مخاطرات طبیعی است چراکه می‌توان از طریق آن در دوران ترسالی بارش‌های مازاد را ذخیره کرد و در زمان حاکمیت خشکسالی با هدایت بهینه و بهره‌وری از حداقل بارش تبعات خشکسالی را به حداقل رساند.
فرونشست زمین نیز یکی دیگر از پدیده‌ها و چالش‌هایی است که بسیاری از دشت‌های کشور را درگیر کرده و یکی از راه‌های مقابله با این پدیده که عمدتا براثر برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش این منابع آبی رخ می‌دهد نیز اجرای عملیات آبخیزداری است. با اجرای عملیات آبخیزداری و عملیات پخش سیلاب در شرایط پرآبی می‌توان سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه کرد تا این منابع آبی در شرایط خشکسالی نیز از حد مطلوبی آب برخوردار باشند.
از طرفی دیگر ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است که متوسط بارندگی در آن کمتر از یک سوم متوسط بارش جهانی است بنابراین ضرورت دارد به عملیات آبخیزداری به‌عنوان راهکاری برای حفظ و مدیریت منابع آب و خاک در کشور توجه بیشتری شود.
تقسیمات حوضه‌های آبخیز اصلی کشور
بر اساس تقسیمات مرکز مطالعات منابع آب، عرصه حوضه‌های آبخیز کشور شامل شش ابرحوضه برابر با مساحت کل کشور است که هر یک از این حوضه‌ها خود به حوضه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچک‌تر تقسیم می‌شوند. این شش ابر حوضه شامل حوضه آبخیز دریای خزر، حوضه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان، حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، حوضه آبخیز فلات مرکزی، حوضه آبخیز مرزی شرق و حوضه آبخیز قره‌قوم می‌شوند.
بر اساس تقسیمات آبخیزداری، عرصه حوضه‌های آبخیزداری حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را در بر می‌گیرد که این ۱۲۵ میلیون هکتار نیازمند اجرای عملیات آبخیزداری است. براساس آمار رسمی موجود تاکنون مطالعه و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در حدود ۳۰ میلیون هکتار یعنی ۲۰ درصد از حوضه‌های آبخیز کشور و در استان‌های مختلف با نسبت‌های متفاوتی انجام شده است.
به گزارش ایسنا، هرچند آبخیزداری همواره به‌عنوان یکی از مهمترین و موثرترین راه‌های مدیریت منابع آب، عبور از خشکسالی و مدیریت و پیشگیری از مخاطراتی چون سیل و فرونشست زمین مطرح می‌شود که متاسفانه به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته و به آن پرداخته نشده است. آبخیزداری همواره یکی از بخش‌های مهمی است که با مشکل تامین اعتبارات مواجه است اما لازم است که دولت و مجلس با توجه بیشتری به این موضوع، زمینه را برای اجرای عملیات آبخیزداری در تمام حوضه‌های آبخیز کشور فراهم کنند.
کد مطلب: 85220