پس از انقلاب صنعتی، از سال ۱۸۵۰، کشورهای توسعه یافته صنعتی امروز ماشین را ساختند و سعی کردند از آن برای رشد اقتصادی و توسعه استفاده کنند، توسعه ای که باعث شد با توجه به اهداف آنها پدیده گرمایش جهانی به وجود بیاید.

پس از انقلاب صنعتی،  از سال ۱۸۵۰، کشورهای توسعه یافته صنعتی امروز ماشین را ساختند و سعی کردند از آن برای رشد اقتصادی و توسعه استفاده کنند، توسعه ای که باعث شد با توجه به اهداف آنها پدیده گرمایش جهانی به وجود بیاید، در آن سال علظت دی اکسید کربن در هوا حدود ۲۷۵ تا ۲۸۰ جزء در میلیون بود و این غلظت در سال ۱۹۹۰ به ۳۵۰ جزء در میلیون رسید همین افزایش غلظت منجر به افزایش یک درجه ای دمای زمین شد.

در حوالی سال ۱۹۸۵ قرن گذشته بود که دانشمندان متوجه حوادث غیر منتظره اقلیمی شدند؛ از یک طرف در جایی خشکسالی می شد از سویی دیگر در جایی سیل شدیدی می آمد و ... این اتفاق ها باعث شد گفته شود تغییر اقلیم در حال رخ دادن است.

پس در سال ۱۹۹۲، ۱۹۷ کشور عضو سازمان ملل جمع شدند تا تلاش کنند که از طریق پایدار سازی غلظت دی اکسید کربن در اتمسفر جلوی تغییر اقلیم را بگیرند، کشورهای در حال توسعه مخالف کردند و گفتند که کشورهای توسعه یافته مسئولیت تاریخی دارند، یعنی این که آنها با هدف توسعه یافتگی از سوخت های فسیلی استفاده کرده اند و حال باید تاوان آن را بپردازند و معاهده تغییر آب و هوا به وجود آمد.

معاهده تغییر آب و هوا یک تلاشی جهانی است برای هدفمند کردن حرکت ها، مشخصا حرکت های کشورهای توسعه یافته برای پایدار سازی غلظت گاز گلخانه ای معادل دی اکسید کربن در اتمسفر، به این دلیل که محققان به این نتیجه رسیدند که ارتباط معنی دار ریاضی میان افزایش غلظت گاز دی اکسید کربن در اتمسفر، افزایش مصرف سوخت های فسیلی، افزایش تغییر کاربری اراضی از جنگلی به غیر و همچنین افزایش میانگین دمای کره زمین وجود دارد.

تعهدات

مذاکرات در آن سال به این جمع بندی رسید که ۴۰ کشور توسعه یافته، صنعتی تکلیف به انجام مجموعه ای از تعهدات دارند؛

۱- کاهش انتشار گازهای گلخانه ای

۲- توسعه و انتقال فناوری به کشورهای در حال توسعه

۳- ساخت  ظرفیت برای  کشورهای در حال توسعه تا در این مسیر کمک های داوطلبانه ای انجام بدهند.

۴- منابع مالی کشورهای در حال توسعه را تامین کنند تا بتوانند نسبت به پیامدهای تغییر اقلیم سازگاری خود را افزایش دهند.

۵- گزارشی ملی را فراهم کنند که فهرست انتشار و جذب گازهای کلخانه ای خود را در آن بنویسند.

در مقابل کشورهای در حال توسعه هم باید هر چند سال گزارش ملی خود را تهیه کنند.

۱۹۹۷ سومین اجلاس متعاهدین به کنوانسیون تغییر آب و هوا

۵ سال بعد مشخص شد که غلظت دی اکسید کربن نه تنها کاهش پیدا نکرده است بلکه افزایش هم داشته؛ این یعنی کشورهای توسعه یافته صنعتی به تعهدات خود پایبند نبودند.

در سال ۱۹۹۷ در سومین کنفرانس اعضای متعاهدین، کشوها به توافق دیگری رسیدند اما این بار این توافق کمی بود و قرار شد کشورهای توسعه یافته تا سال ۲۰۱۲ میلادی به طور میانگین انتشار گازهای گلخانه خود را به ۵.۲ درصد کمتر از میزان سال ۱۹۹۰ برسانند و البته کشورهای در حال توسعه هم هیچ تعهدی ندادند.

پس از آن برخی کشورها، مثل مجموعه کشورهای اتحادیه اروپا اقدامات بسیار خوبی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای انجام دادند اما در برخی از کشورها هم مثل استرالیا انتشار گازهای گلخانه ای افزایش هم پیدا کرد.

۱۲ سال بعد، شانزدهمین کنفرانس متعاهدین در مکزیک

 در سال ۲۰۰۹ در شاندزدهمین  کنفرانس در شهر کانکون مکزیک گفتند شد چون فقط سه سال از عمر پیمان کیوتو باقی مانده است، باید وارد شویم به دوره دوم توافقات؛ کشورهای توسعه یافته باید یک دوره ۸ سال دیگر را محکم تر و بلند پروازانه تر نسبت به دوره گذشته برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دنبال کنند.

پس از آن قرار شد برای همکاری کشورهای در حال توسعه صندوق اقلیم سبز به وجود بیاید که کشورهای توسعه یافته سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به آن متعهد شوند.

تعهداتی جدید این بار برای کشورهای در حال توسعه

در کنفرانس هفدهم در آفریقا جنوبی کشورهای در حال توسعه فشار خود را بیشتر کردند که تا سال ۲۰۱۲ کشورهای توسعه یافته هم به اهداف سال ۲۰۱۲ خود برسند هم به شکل بلند پروازانه تری عقب ماندگی خود را جبران کنید. اما کشورهای توسعه یافته گفتند که عمر پروتکل کیوتو ۲۰۱۲ تمام می شود و هیچ توافقی هم برای پس از ۲۰۱۲ وجود ندارد.

در آن سال کشورهای در حال توسعه برای اجرا دوره دوم توافق کیوتو تا سال ۲۰۲۰ فشار می آوردند و کشورهای توسعه یافته هم برای آن کار شرط گذاشتند؛ اینکه کشورهای در حال توسعه از سال ۲۰۲۰ تعهداتی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای بپذیرند.

کشورهای در حال توسعه هم این موضوع را به شرط رعایت اصل مسئولیت یکسان ولی متفاوت، متناظر با توانمندی ها و ظرفیت های قبول کردند.

در این میان کشورهای توسعه یافته باز هم شرطی گذاشتند؛ اینکه تا سال ۲۰۱۵ در بیست و یکمین کنفرانس در پاریس به سند الزام آوری برسند، هر سندی؛ چه پروتکل، چه توافقنامه.

بالاخره در پایان قرار شد که کشورهای در حال توسعه سال ۲۰۱۵ به سند الزام آوری برسند و از سوی دیگر کشورهای توسعه یافته هم توافق کیوتو را برای یک دوره ۸ ساله تمدید کنند یعنی تا قبل از سال ۲۰۲۰ زیر ۲۵ درصد میزان سال ۱۹۹۰ انتشار گازهای گلخانه ای خود را کاهش دهند وهم اینکه تا قبل از این سال تعهدات بلند پروازانه ای برای آینده ارائه بدهند.

همچنین به پیشنهاد کشورهای در حال توسعه قرار شد هدف گذاری انجام شود که تا قبل از پایان قرن بیست و یکم افزایش میانگین دمای کره زمین بین ۱.۵ تا ۲ درجه سلسیوس نسبت به دوره قبل از انقلاب صنعتی محدود شود، این یعنی فشار زیادی بر کشورهای توسعه یافته.

نکته اینجاست کشورهای در حال توسعه با وجود این که سعی می کنند به سوی اقتصاد کم کربن بروند اما ادعا می کنند که استفاده از انرژی حق آنها است. اقتصاد کم کربن یعنی به جای استفاده از ذغال سنگ از نفت و گاز طبیعی که کربن کمتری دارند و انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده شود.

پیشنهاد ارائه سند مشارکت ها در ورشو

پس از آن چند سال در کشورهای مختلف کنفرانس های مختلفی برگزار شد؛ در ورشو قرار شد که همه  کشورها سندی را تحت عنوان « سند مشارکت ملی مدنظر خود» ارائه دهند و بگویند چه میزان تولید گازهای گلخانه ای را کاهش می دهند تا دبیرخانه با حساب کردن آنها ببیند آیا جهان با این میزان از مشارکت ها به هدف ممانعت از افزایش ۲ درجه ای دما تا پیش از سال ۲۱۰۰ می رسد یا نه.

چون در واقع کنوانسیون قرار است که غلظت گازهای گلخانه را پایدار کند و غلظت دی اکسید کربن از سال ۱۹۹۰ که ۳۵۰ قسمت در میلیون بوده است، افزایش پیدا نکند،  البته امروز غلظت دی اکسید کربن در اتمسفر ۴۰۴ قسمت در میلیون است یعنی به طور میانگین از سال ۱۹۹۰ تاکنون سالی ۲ قسمت در میلیون به غلظت دی اکسید کربن افزوده شده است. چون الان در جهان در حال توسعه بازیگرهای زیادی در این عرصه به وجود آمده است. مثل چین، هند، برزیل، آفریقا جنوبی، عربستان و ایران، متاسفانه کشور ما در رتبه بندی کشورهای بزرگ انتشار دهنده گازهای گلخانه ای در رتبه هفتم تا نهم قرار دارد.

بنابراین تا آبان ماه سال گذشته کشورها سندی را موسوم به INDC  ارائه دادند و  ایران هم سند خود را یک ماه و چند روز قبل از توافقنامه پاریس ارائه کرد و اعلام کرد که قصد دارد با تکیه بر منابع خود نسبت به رشد، ۴ درصد از انتشار گازهای گلخانه ای خود را کاهش بدهد و اگر تمام موانع تحریم ها بر طرف شود این میزان به ۸ درصد افزایش دهد.

توافقنامه پاریس

اما آنچه جامعه جهانی سال گذشته پاریس پذیرفت و به جمع بندی رسید یک هدف داشت؛ ارتقای اجرای کنوانسیون است، در این توافقنامه این هدف به ۳ قسمت تقسیم شده است:

۱- جلوی افزایش میانگین دمای کره زمین را زیر ۲ درجه سلسیون نسبت به آغاز انقلاب صنعتی بگیرد.

۲- افزایش توانمندی کشور ها برای سازگاری با آثار تغییر آب و هوا به گونه ای که تاب آوری کشور ها در مقابل تهدید های تولید غذا افزایش پیدا کند.

۳- کشور ها از جریانی از منابع مالی پایدار برای میل دادن جامعه جهانی به توسعه تاب آور به تغییر اقلیم حصول اطمینان پیدا کنند.

در واقع هدف توافقنامه پاریس ارتقای اجرای کنوانسیون است و هیچ تعهدی در آن مگر یک تعهد برای کشورهای در حال توسعه وجود ندارد؛ آن تعهد هم ارائه گزارش ملی مشارکت در این مسیر است. توافق پاریس نسبت به کنوانسیون یک تفاوت هم پیدا کرده است اینکه ما فقط بر اساس گزارش ها می توانیم بگوییم چه کار کرده ایم و چه مقدار منابع مالی و فناوری لازم داریم.
 رئیس مرکز امور بین الملل و کنوانسیون‌های سازمان محیط زیست


* رئیس مرکز امور بین الملل و کنوانسیون‌های سازمان محیط زیست

منبع :خبر آنلاین