تأسیس شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی اشتراکی از راهکارهای جهانی جدید برای کارآفرینی و تقویت اقتصاد محلی است. در این نوشتار ضمن معرفی این راهکار جدید، به تفضیل در خصوص مزایای گسترده آن برای کشور و جوامع محلی با ارائه پیشنهاد‌های مشخص، صحبت خواهد شد.

به گزارش زیست آنلاین، در حالی که در بحث اقتصاد جذب سرمایه، کارآفرینی و به تبع آن توسعه اشتغال اولویت اساسی دولتمردان در کشور است، پرداختن به این مبحث مهم بدون در نظر گرفتن رابطه اشتغال و امنیت شغلی با بحران خشکسالی و تأثیرات مخرب آن بر درآمد سرانه و مهاجرت، بخصوص در جوامع روستایی، سخت و غیرمنطقی به نظر می‌رسد. یکی از راهکارهای جهانی جدید برای کارآفرینی و تقویت اقتصاد محلی در حوزه انرژی‌های نو که دربرگیرنده تمام مباحث فوق و ارتقای امنیت انرژی است، تأسیس شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی اشتراکی در گستره جغرافیایی کشور است. در این نوشتار ضمن معرفی این راهکار جدید، به تفضیل در خصوص مزایای گسترده آن برای کشور و جوامع محلی با ارائه پیشنهاد‌های مشخص، صحبت خواهد شد.

مقدمه

در آینده نه چندان دور بخصوص در شهرهای بزرگ ناچار خواهیم بود که برای کاهش آلودگی هوا و مصرف آب به سمت حذف تدریجی وسایل گرمایشی که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند و وسایل سرمایشی که نیاز به مصرف بالای آب دارند حرکت کنیم. در این شرایط استفاده از وسایل برقی با راندمان بالا و بخصوص استفاده از انرژی پایدار و پاک خورشیدی به‌عنوان مکمل برق شهری بهترین گزینه خواهد بود. اگرچه سیاست وزارت نیرو گسترش سیستم‌های خورشیدی در مقیاس‌های بزرگ نیروگاهی تا خانگی کوچک بوده و اقداماتی هم انجام شده است ولی در بخش خانگی حداقل تا به امروز توفیق زیادی حاصل نشده است. از عواملی که آهنگ رشد سیستم‌های انرژی خورشیدی خانگی را در کشور و علیرغم سیاست‌های تشویقی دولت کند می‌کنند، می‌توان به ارزان بودن انرژی، سود بالای بانکی، نداشتن فضای کافی و مناسب جهت نصب بخصوص در شهرهای بزرگ (بجهت سایه‌اندازی) و بالاخره مستأجر و آپارتمان‌نشین بودن بخش زیادی از جمعیت اشاره کرد. عواملی که باعث می‌شوند امکان بهره‌برداری از سیستم انرژی خورشیدی خانگی در کشور برای عموم شهروندان وجود نداشته و هزینه کردن در این راستا مقرون‌به‌صرفه به نظر نرسد. در صورتی که به گفته کارشناسان، در درازمدت بخصوص با پیشرفت تکنولوژی و کاهش قیمت تمام‌شده، بهره‌گیری از این سیستم‌ها بسیار مقرون‌به‌صرفه بوده و تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت. بسیاری از ما با توان مالی متفاوت در روزهای آلوده سال حداقل یک‌بار آرزوی داشتن انرژی تجدیدپذیر پاک در شهر خود را داشته‌ایم، ولی سؤال اساسی این است که، متناسب با بودجه ما از چه راهی و با چه سیستمی این امکان برای ما فراهم خواهد شد؟ استفاده از راهکار جهانی تأسیس شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی مشارکتی یا اجتماع خورشیدی در کشور به‌عنوان یک ایده فوق‌العاده منحصربه‌فرد، راهکاری است که در کشورهای پیشرفته جهان مانند؛ آمریکا [۲،۱]، انگلستان [۳] و کانادا [۵] در سال‌های اخیر مطرح و در حال بسط و گسترش سریع است. از این طریق تمام افراد علاقه‌مند و مسئولیت‌پذیر که به طور معمول قادر به نصب پنل‌های خورشیدی بر روی سقف خانه خود نیستند، فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر خورشیدی برای آینده خود و جامعه پیدا خواهند کرد. با عضویت افراد جامعه در شرکت‌های تعاونی خورشیدی علاوه بر پایین آمدن هزینه نگهداری و سرمایه‌گذاری برای هر عضو، نیاز به مراقبت از سیستم و تعمیرات ضروری توسط اعضاء حذف شده و تنها مسئول فنی شرکت تعاونی به این مهم می‌پردازد، به این معنی که نگرانی‌های مربوط به داشتن یک سیستم پنل خورشیدی به‌صورت جداگانه و مستقل حذف می‌شوند.

شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی مشارکتی یا اجتماع خورشیدی

شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی مشارکتی یا اجتماع خورشیدی برای جامعه درگیر بحران آلودگی، انرژی سبز با قیمت مناسب به ارمغان خواهند آورد. این شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی را به مناطقی وارد می‌کنند که بعضاً برای توسعه پنل‌های خورشیدی نامناسب تشخیص داده شده‌اند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد سیستم انرژی خورشیدی، انعطاف‌پذیر بودن و امکان اجرا آن در مقیاس‌های مختلف است. این ویژگی‌ها امکان بهره‌گیری از این سیستم‌ها را حتی در مناطق دورافتاده که امکان اتصال به شبکه وجود ندارد، فراهم می‌کند. عضو شدن در این‌گونه شرکت‌های تعاونی، می‌تواند هزینه کمتری برای شهروندان نسبت به نصب پنل خورشیدی به طور مستقیم بر روی سقف خانه یا محل کار داشته باشد. (گرافیک توسط NRECA :)[۱].

 

در گزارشی که بر روی وب سایت تعاونی های برق آمریکا در سپتامبر ۲۰۱۶ منتشر شد، آمده است که در کشور آمریکا نزدیک به۱۰۰ شعبه شرکت تعاونی Co-ops در ۲۹ ایالت، برنامه خود را برای گسترش اجتماع خورشیدی طرح‌ریزی کرده‌اند. اعضاء معمولا به مدت ۲۵ سال یک یا دو پنل خورشیدی را اجاره می‌کنند و اعتباری برای صورتحساب ماهانه برق خورشیدی خود دریافت می‌کنند [۱].

در حالی که با توجه به اطلاعات منتشرشده توسط انجمن ملی تعاون روستایی آمریکا، تا پایان سال۲۰۱۷، ظرفیت کل انرژی برق تولیدی تعاونی‌های خورشیدی، پنج برابر آنچه در دو سال گذشته بوده خواهد بود. در سال ۲۰۱۷ شرکت‌های تعاونی Co-ops در آمریکا، به‌سرعت در حال اضافه کردن ۴۸۰ مگاوات انرژی خورشیدی و رساندن ظرفیت کل تولید به ۸۷۳ مگاوات انرژی برق هستند. این میزان بیش از چهار برابر انرژی خورشیدی تولیدی ۱۸۰ مگاواتی در سال ۲۰۱۵ و بیش از بیست برابر ظرفیت ۳۷ مگاواتی در سال ۲۰۱۰ است. علاوه بر این، در طول دو سال گذشته، تعاونی های خورشیدی دامنه فعالیت خود را از ۳۴ ایالت به ۴۴ ایالت گسترش داده‌اند. در میان ایالت‌هایی که این شرکت‌ها فعال هستند، ایالت جرجیا رتبه اول را دارد و به دنبال آن نیومکزیکو، هاوایی، کلرادو، آریزونا، مریلند و کارولینای شمالی قرار دارند [۲].

بگفته آقای جیم ماتسون، مدیر اجرایی انجمن ملی تعاون روستایی آمریکا، ״این شرکت‌ها در سراسر کشور، آزمایشگاه‌های نوآوری هستند و به نیازهای اعضاء پاسخ می‌دهند، زیرا آنها برای تولید انرژی و توانمندسازی میلیون‌ها خانواده و شرکت‌های آمریکایی تلاش می‌کنند״. در نمودار زیر رشد چشمگیر ظرفیت انرژی خورشیدی تولیدی تعاونی‌های خورشیدی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ در آمریکا قابل مشاهده است [۲].

 

همگام با آمریکا، در چند سال گذشته، شرکت‌های تعاونی برق خورشیدی نوآورانه در بریتانیا با موفقیت راه‌اندازی شده‌اند، شرکت‌های که با طرح‌های جدید در شهرهای مختلف از جمله لندن و بریستول در حال فعالیت هستند [۳].

به گفته وزیر نیرو دولت یازدهم ״علاقه‌مندی مردم و سرمایه گذاران بخش خصوصی برای مشارکت در طرح‌های تولید برق با انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش یافته و بسیاری از افراد با نصب ۲۰ الی ۳۰ صفحه خورشیدی در بالای پشت بام، زمینه تولید برق خانگی را فراهم کرده و بسیاری از سرمایه گذاران نیز در ابعادی وسیع تر نیروگاه های خورشیدی را احداث می‌کنند״ [۴]. ولی حقیقت اینست که در بخش خانگی هر کسی قادر به نصب پنل‌های خورشدی بر روی سقف خانه خود نیست. سرمایه ناکافی، فضای نامناسب پشت بام، زندگی در یک برج بزرگ و یا اجاره نشین بودن از دلایل عمده عدم امکان برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی بخصوص در جوامع شهری هستند. راهکار خلاقانه جهانی برای حل این مشکل تأسیس شرکت‌های تعاونی اشتراک خورشیدی است که بسرعت در حال کسب محبوبیت و افزایش دسترسی به انرژی پاک خورشیدی برای جوامع شهری و محلی در دنیا است. این مدل مشارکت اقتصادی استفاده از فناوری های خورشیدی در جوامع را افزایش داده و مردم را قادر می سازد تا در تولید این انرژی سرمایه‌گذاری کنند. اعضای این شرکت‌های تعاونی معمولا از طریق خرید یا اجاره بخشی از یک سیستم انرژی خورشیدی در قالب پنل یا خرید کیلووات ساعت انرژی تجدیدپذیر، در منافع طرح سهیم می‌شوند.

مزایا

مزایای عمده تأسیس شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی برای کشور عبارتند از:

این شرکت‌ها با بهره‌گیری از یک برنامه فنی مهندسی منظم می‌تواند موانع مالی و فنی تولید انرژی خورشیدی را برای اعضاء خود برطرف و با کمترین دغدغه و هزینه آنها را از برق تجدیدپذیر تولیدی بهره مند سازند. هزینه تمام‌شده برای تمام مراحل؛ اخذ مجوز، خرید سیستم، استخدام مهندسین و متخصصان برای امکان سنجی، نصب، بهره‌برداری و نگهداری از سایت های نیروگاهی فردی یا خانگی در شرکت‌های تعاونی خورشیدی بین همه اعضاء تقسیم و در نتیجه کاهش می یابد؛
این امکان برای علاقمندان به مشارکت در این شرکت‌ها وجود خواهد داشت که برای خرید یا اجاره پنل خورشیدی بر اساس بودجه و توانایی خود اقدام کنند.
افرادی که محل اقامت دائمی نداشته در صورت جابجایی محل مسکونی یا تجاری و یا حتی مهاجرت قادر خواهند بود که سهم و اعتبار خورشیدی خود را به محل جدید منتقل و یا به شخص دیگری واگذار کنند. این انعطاف‌پذیری برای شرکت کنندگان سودمند خواهد بود و حاشیه امنی برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند. حتی اگر شما در یک مجتمع آپارتمانی زندگی می کنید، می‌توانید بگویید که شما یک تولید کننده و یا تولید کننده و مصرف کننده همزمان انرژی خورشیدی هستید؛
این شرکت‌های تعاونی باعث گسترش و افزایش دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه های انرژی برای شهروندان شهر نشین و روستا نشین و کلیه موسسات تجاری، آموزشی، اجتماعی و دولتی علاقه‌مند در کوتاه مدت خواهد شد؛
صاحبان خانه های مسکونی و اماکن تجاری که فاقد امکانات شبکه ای برای استفاده از انرژی خورشیدی خانگی هستند از طریق عضویت در این شرکت‌های تعاونی قادر خواهند بود تا با فروش و یا واگذاری برق خورشیدی تولیدی با نرخ های مصوب به دولت در مقابل کسر هزینه برق خانگی از فیش مصرف ماهانه، برای یک دوره طولانی مدت، هزینه برق مصرفی خود را کاهش دهند؛
این شرکت‌های تعاونی به‌عنوان یک بنگاه بزرگ کارآفرینی خورشیدی و یک مدل کاری مشارکت اقتصادی مبتنی بر توسعه پایدار در سراسر کشور عمل کرده و علاوه بر هزاران ساعت آموزش شغلی برای نصب و مراقبت از پنل‌های خورشیدی، فرصت های شغلی مستقیم و غیر مستقیم فراوانی در گستره جغرافیایی کشور فراهم خواهند کرد؛
مشارکت در کاهش قابل توجه انتشار گازهای گلخانه ای برای همه اعضاء بخصوص در شهرهای بزرگ و کاهش آلودگی هوا؛
جذب سرمایه های سرگردان مردم و منتفع شدن آنها از سود سرمایه‌گذاری در این بخش برای طولانی مدت؛
ارتقای امنیت انرژی کشوردر کوتاه ترین زمان ممکن و در گستره جغرافیایی کشور با انرژی پاک خورشیدی؛
تعاونی های خورشیدی مستقلا از متخصصان انرژی خورشیدی به‌صورت موثرتری استفاده خواهند کرد، تا بهترین شیوه ها را به اشتراک بگذارند؛
بسته به نیاز و یا علاقه‌مندی اعضاء، قابلیت افزایش و یا کاهش پنل‌های خورشیدی یا سهام هر عضو وجود خواهد داشت؛
یکی دیگر از مزایای شرکت‌های تعاونی خورشیدی این است که ضرورتی ندارد که به صورت نیروگاههای تجمعی بزرگ ایجاد شوند. بلکه می‌توان به صورت پراکنده نیروگاه هایی با ظرفیت کوچک مثلا؛ ۴۰۰ کیلو وات تا یک تا دو مگاواتی ایجاد کرد که برق تولیدی آنها به شبکه سراسری ارسال و از طریق شبکه در سراسر کشور به دست اعضاء شرکت‌های تعاونی و سایر مصرف کننده ها برسد؛
و بالاخره، در سال‌های اخیر و با رشد روز افزون تقاضا برای انرژی برق بخصوص در تابستان، بر آوردن بار در اوج مصرف امر دشواری برای وزارت نیرو بوده است. از آنجایی که پیک تولید انرژی خورشیدی در ساعات طولانی روز در تابستان و مصادف با اوج مصرف خواهد بود، اهمیت ایجاد و گسترش تعاونی های اشتراکی انرژی خورشیدی نیز افزایش می یابد.
پیشنهادها

نظر به اهمیت بالای این موضوع، در ابتدا پیشنهاد می شود با حضور نمایندگان عالی سازمان محیط زیست و کمسیونهای مرتبط در مجلس شورای اسلامی بهمراه وزارتخانه های نیرو، کشور، جهاد کشاورزی (سازمان مرکزی تعاون روستایی)، صنایع و معادن، کار و امور اجتماعی و تعاون، کلیات این ایده در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری مطرح و در صورت تصویب ایجاد شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی اشتراکی در کشور به پیشنهادات زیرعنایت شود:

ایجاد سازمانی تحت عنوان تعاونی های انرژی خورشیدی مشارکتی ایران، با بهره‌برداری از یک وب سایت مرکزی برای اطلاع رسانی مفید و متمرکز و ارائه خدمات مربوطه؛
برای حمایت و افزایش بهره‌گیری از انرژی خورشیدی توسط دولت و مجلس دو برنامه مشخص ارایه شده که انرژی خورشیدی تولیدی توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی از آنها به‌صورت تضمینی در یک دوره طولانی مدت خریداری و به ازای هر کیلو وات ظرفیت نیروگاهی مبلغی به‌صورت وام بلاعوض به سرمایه گذار پرداخت شود [۶]. پیشنهاد می شود تمهیداتی اندیشیده شود تا این مزایا و مشوق های دیگری که برای اشتغال زاییتوسط شرکت‌های تعاونی وجود دارد، تجمیع شده و با تصویب قوانین لازم، بستر قانونی برای استفاده از این مزایا توسط شرکت‌های تعاونی برق خورشیدی فراهم گردد. تا برگشت سرمایه اعضاء را در کوتاه مدت و پایداری این شرکت‌های تعاونی را در بلند مدت تضمین کند؛
همکاری عملیاتی دستگاهای مسئول برای تشکیل یک چهارچوب جامع عضویت و ساختار قانونی فعالیت برای این شرکت‌های تعاونی و ارائه حمایت ها و مشوق های لازم.
شهرهای بزرگ که با آلودگی هوا مواجه هستند و مناطق روستایی که از بحران آب در تنگنای معیشتی قرار دارند به‌عنوان پایلوتهای اولیه در نظر گرفته شوند.
در مناطق روستایی و حومه شهرها این شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی می‌توانند در قالب مزارع اشتراک خورشیدی و آگری ولتائیک (استفاده دوگانه زمین برای تولید همزمان محصول و انرژی) برای استفاده حد اکثری از مزایایی هر دو طرح ایجاد شوند.
جمع‌بندی

به گفته کارشناسان، ایران باصرفه ترین و اقتصادی ترین کشور منطقه برای بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در منطقه است. از سویی دیگر برای ارتقاء امنیت انرژی در کشور، تنوع بخشیدن به شیوه‌های تولید برق از ضروریات سیاست گذاری در این بخش است. استفاده از انرژی خورشیدی به دلایل زیست محیطی و اقتصادی یک مسئله مهم برای جوامع حال و آینده در کشور خواهد بود. بدون شک، انرژی‌های تجدیدپذیر بخش مهمی از پازل آینده انرژی در دنیای ما خواهند بود و انرژی خورشیدی یک منبع امید بخش برای جوامع محلی است تا از طریق آن ضمن کاهش هزینه های انرژی، تولید گازهای گلخانه ای منتج از سوخت‌های فسیلی را نیز کاهش دهند. برنامه ریزان و سیاست‌گذاران بایستی از طریق اتخاذ سیاست‌های اصولی و برنامه ریزی مستمر، جامعه را با مزایای گسترده سرمایه‌گذاری و استفاده از انرژی خورشیدی آشنا و دیدگاه های اجرایی خود را با اطمینان از اینکه شهروندان، حقایق مربوط به انرژی خورشیدی را می دانند و از برنامه ها و اهداف طرح‌های خلاقانه و منحصر بفردی مانند تأسیس شرکت‌های تعاونی انرژی خورشیدی مشارکتی آگاه هستند، پیگیری کنند. بدون شک، با آگاهی از نگرانی‌های مشترک در خصوص محیط زیست، اشتغال، اقتصاد جوامع محلی (روستایی و شهری) و امنیت انرژی، انگیزه و اشتیاق شهروندان برای استقبال از طرحهای انرژی خورشیدی اشتراکی و سرمایه‌گذاری در آنها افزایش خواهد یافت.

 

منابع:

۱- Steven Johnson, )September ۱۶, ۲۰۱۶(. For Many Electric Co-ops, Community Solar is the Answer.https://www.electric.coop/many-electric-co-ops-community-solar-answer/.

۲- Cooperative Solar Skyrockets, )March ۹, ۲۰۱۷(. https://www.electric.coop/cooperative-solar-skyrockets/.

۳- Andrew Williams, )August ۸, ۲۰۱۳(. Sharing Renewable Energy: Solar Power Co-operatives in the UK. http://www.renewableenergyworld.com/articles/۲۰۱۳/۰۸/sharing-renewable-energy-solar-power-co-operatives-in-the-uk.html.

۴- سایت وزارت نیرو. http://news.moe.gov.ir/Detail?anwid=۴۴۱۲۷

۵– Yvonne Ho, )Dec ۱۶, ۲۰۱۵ . (Renewable Energy Co-operatives Grow in Ontario. http://ourpower.ca/renewable-energy-co-ops-grow-in-ontario/

۶- مزایا و شرایط تولید برق از انرژی خورشیدی در ایران. http://barghnews.com/fa/news

 

 

 

منبع: پایگاه اطلاع رسانی ایدرو نیوز