زیست آنلاین: به طور معمول خسارات مربوط به سيل را به دو گروه عمده دسته‌بندی می كنند، خسارات اقتصادی و خسارات جانی. در خصوص خسارات اقتصادی ناشی از سيل، از آنجا كه به طور معمول اين هزينه‌ها ارتباط منطقی با سطح تخريب تاسيسات، اراضی كشاورزی و موارد نظير آن دارد، با ارزشگذاری اين موارد می توان، خسارات اقتصادی ناشی از سيل برآورد نمود.

در بين بلايای طبيعی، سيل، زلزله و خشكسالی به لحاظ خسارات مالی و جانی ناشی از وقوع آنها، از اهميت ويژه اي برخوردار است. به استناد آمار و اطلاعات۱، خسارات ناشي از سيل، بيشترين ميزان در بين خسارت های حاصل از بلايای طبيعی را در دنيا به خود اختصاص مي دهد. ليكن يك مقايسه كلی در مورد ايران نشان مي دهد كه قطعأ خسارت جانی ناشي از زلزله در ابعاد سالانه بيشتر از آن دو و خسارت جانی ناشی از سيل بيشتر از خشكسالي است.بر اساس مطالعات انجام گرفته ،سالانه نزديك به ۴۰ رخداد كوچك و بزرگ سيل در اقصی نقاط ايران به وقوع مي پيوندد۲ .  به طور معمول خسارات مربوط به سيل را به دو گروه عمده دسته‌بندي مي كنند، خسارات اقتصادی و خسارات جانی. در خصوص خسارات اقتصادی ناشی از سيل، از آنجا كه به طور معمول اين هزينه‌ها ارتباط منطقی با سطح تخريب تاسيسات، اراضي كشاورزی و موارد نظير آن دارد، با ارزشگذاري اين موارد مي توان، خسارات اقتصادی ناشی از سيل برآورد نمود.
هزاران سال که مردم در نزدیکی رودخانه ها ساکن هستند. دسترسی به آب و استفاده از خاک حاصلخیز  و حمل و نقل مهمترین دلایل این امر هستند. در گذشته به طور معمول مکان های مسکونی در نقاط بلند تر ساخته می شد و اراضی پست تر نسبت به رودخانه به کشاورزی اختصاص داده می شد.در این شرایط مردم حاشیه رودخانه از منافع سیل سود می‌بردند. سیل برای اراضی کشاورزی آنها مواد غذایی و آب مورد نیاز را تامین می کرد و آنها در هماهنگی با سیل زندگی می کردند.
فراوانی و پیامدهای رخدادهای شدید سیل در دهه های اخیر به سرعت در سراسر جهان افزایش یافته است. عامل اصلی این افزایش ها رشد جمعیت جهان و افزایش فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در مناطق مستعد سیل  و تغییرات اقلیمی قابل توجهی که تقریبا در تمام کشورهای جهان رخ داده است.

بیشتر بخوانید: جدی‌ترین اثرهای تغییر اقلیم در ایران

علت سیلاب ها اغلب باران های شدید و یا آب شدن سریع برف ها است که با کاهش  قابلیت زمین برای جذب رواناب همراه شده است.این کاهش قابلیت به سبب آسیب های زیادی است که به پوشش گیاهی مراتع ،جنگلها و تالاب هایی که در مسیر رواناب بودند وارد آمده.
خطر سیل ممکن است به علت طیف وسیعی از تغییرات  کاربری در استفاده از زمین افزایش یابد. این امر موجب تغییر سیستم های هیدرولوژیکی می شود. جنگل زدایی، شهرنشینی و کاهش  سطح تالاب ها باعث کاهش میزان انباشت آب در حوضه می شود و رواناب را افزایش می دهد. شهرنشینی  نیز با ایجاد سطوح غیر قابل نفوذ (سقف، جاده، پیاده رو، پارکینگ، و غیره) تأثیر مستقیمی  بر افزایش خطر سیل دارد. 
آسیب های ناشی از سیل در مناطق شهری جایی که تراکم جمعیت، مناطق مسکونی و زیرساخت های آسیب پذیر بیشتر است  قابل توجه است. از اوایل قرن بیستم تا به امروز، میزان آسیب ناشی از بلایای طبیعی افزایش چشمگیری داشته است . فقط برای دوره زمانی از جنگ جهانی دوم،  تاکنون  میانگین تلفات در هر دهه تقریبا ده برابر افزایش یافته است. حال حاضر مشخص ترین ویژگی بلایای طبیعی، میزان در حال افزایش خسارت در هر رویداد است. علت این امر، افزایش رشد جمعیت و گستره وسیعتری از اراضی  است که تحت تاثیر سیل قرار می گیرد. 

خسارات بلاياي طبيعي در ايرانبر اساس اطلاعات پايگاه اطلاعات بين المللي بلايای طبيعی كه معتبرترين منبع اطلاعاتي در اين زمينه۳ مي باشد . ايران  با درجه ۵  دارای رده متوسط خطر پذيری از نظر بلايای طبيعی در جهان مي باشد. (شكل  شماره ۱)


شكل شماره (۱): اطلاعات شاخص ريسك بلاياي طبيعي كشور در سال ۲۰۱۷

در طي سالها ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۱۴،زلزله با ۴۷ درصد و سيل با حدود ۴۲ درصد بيشترين رويداها به وقوع پيوسته بوده اند.در طول اين سالها سيل به طور متوسط ۶۶۸ ميليون دلار خسارت سالانه به كشور وارد كرده است. اين مقدار برابر با ۰/۰۳% موجودی سرمايه ، ۰/۷%تشكيل سرمايه ثابت ناخالص،۱/۰۶%مخارج اجتماعي ،۱۱/۷%از مجموعه ذخاير و ۱/۷%از پس انداز خالص كشور است. (جدول ۴) در اين دوره ۲/۷% از قربانيان بلاياي طبيعي مربوط به رويداد سيل بوده كه به اين ترتيب ۱۰۴۰نفر نيز در اثر سيلاب جان خود را از دست داده اند. نمودارهاي ۴ تا ۶ اطلاعات مربوط به سهم انواع بلاياي طبيعي،سهم آنها در خسارات جاني و خسارات اقتصادي را نشان مي دهد.





نمودار شماره  (۴): سهم انواع بلاياي طبيعي طي دوره ۱۹۹۰-۲۰۱۴

 



نمودارشماره (۵): سهم انواع بلاياي طبيعي در ايجاد خسارت جاني

 



نمودار شماره (۶) : سهم انواع بلاياي طبيعي در ايجاد خسارت اقتصادي

بررسي منابع داخلي نيز عليرغم ارائه آمار و ارقام متفاوت نشان از خسارت قابل توجه سيل در ايران دارد.  بر اساس اظهارات مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران۷  از  خسارت سيل در ايران سالانه، ۱۰ تا ۶۰ هزار میلیارد ریال برآورد مي گردد. اين به معني خسارتي به ميزان سالانه۲۵۰ ميليون دلار تا ۱/۵ميليارد دلار مي باشد.
آمار ديگري در سال ۱۳۸۹ توسط وزير وقت نيرو اعلام و خسارات سيل را سالانه ۱۵۰۰ميليارد ريال اعلام نموده است.

بیشتر بخوانید: افزایش بلایای طبیعی در سایه تغییرات اقلیمی
 بر اساس تازه ترین آمار ارائه شده۸  توسط معاونت آبخیزداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال ۱۳۹۵ فراوانی وقوع سیل از ۱۷۹ مورد در فاصله سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۹ به ۱۵۸۱ مورد در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۹۰ افزایش یافته است. از سال ۱۳۹۰ تا شش ماهه نخست سال ۹۴ نیز ۵۵۲ سیل دیگر در کشور به ثبت رسیده است. محمد عقیقی، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور اين آمار را اعلام كرده است. بر اساس آمار بانک اطلاعات سیل در سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، سالانه حدود ۴۵۰ شهر و ۸۶۰۰ روستا و آبادی در معرض سیل قرار می‌گیرند. به گفته این مقام مسئول، در ۲۵ سال گذشته ۹۷۵ سیل نسبتاً بزرگ در کشور به ثبت رسیده که خسارات قابل توجهی به جا گذاشتند. او معتقد است با اجرای کامل عملیات آبخیزداری، پخش و کنترل سیلاب، مدیریت چرای دام و قرق مراتع به منظور جلوگیری از فرسایش خاک می‌توان تا حد زیادی خسارات ناشی از سیل را در کشور کاهش داد. سیل هر ساله به طور متوسط ۳۸۴۰۰ میلیارد ریال به کشور خسارت می‌زند.

پانویس

 ۱ - راهنماي ارزيابي خسارت سيلاب ،وزارت نيرو ،نشريه شماره ۲۹۶-الف 
۲ -همان

[۳] CRED EM-DAT (Feb. ۲۰۱۵) : The OFDA/CRED - International Disaster Database www.emdat.be Université catholique de Louvain Brussels - Belgium

  ۴ تعاريف مختلفي از پس انداز خالص ملي آورده شده است. يكي از اين تعاريف، پس انداز ملي مساوي تفاضل درآمد قابل تصرف و مصرف است به شرطي كه در درآمد قابل تصرف تغييرات ارزشي سرمايه محاسبه شود و در مصرف نيز استهلاك منظور شود. تعريف ديگر، تغيير در دارايي‌هاي ملي منهاي تغيير در بدهي‌هاي ملي است. در تعريف ديگر عنوان مي‌شود پس‌انداز خالص ملي، حساب سرمايه يا حساب انباشت است كه حساب‌هاي سرمايه‌اي شامل حساب پرداخت‌ها و حساب دريافت‌هاي سرمايه مي‌باشد يعني به عبارت ديگر پس انداز خالص ملي حاصل جمع سرمايه‌ خالص داخلي و خالص موازنه ارزي است. اگر خالص موازنه ارزي منفي باشد به معناي يك پرداخت منفي به خارج از كشور است.
  تشکیل‌ سرمایه‌ی ثابت ناخالص‌ عبارت‌ است‌ از ارزش‌ کل‌ تحصیل‌ دارایی‌های‌ ثابت‌ توسط‌ تولیدکنندگان‌ منهای‌ فروش‌ یا انتقال‌ رایگان‌ دارایی‌های‌ ثابت‌ درطول‌ یک‌ دوره‌ی‌‌ حسابداری‌ معین‌، به‌ اضافه‌ی‌ ارزش‌ آنچه‌ که‌ توسط واحدهای‌ نهادی‌ به‌ارزش‌ دارایی‌های‌ ثابت‌ تولید نشده‌، اضافه‌ شده‌ است‌. دارایی‌های‌ ثابت‌، دارایی‌های‌ ملموس‌ و غیرملموسی‌ هستند که ‌از یک‌ جریان‌ تولید به‌ عنوان‌ ستانده‌ بدست‌ آمده‌ و به‌ طور مستمر ومداوم‌ در فرایند تولیدات‌ دیگربرای‌ دوره‌ی‌ زمانی‌ بیشتر از یک‌سال‌ به‌کارگرفته‌ می‌شوند.
  موجودی سرمایه یا «دارائی‌های تولید شده ثابت مشهود» عبارت است از مجموعه کالاهای سرمایه‌ای فیزیکی مشهود کشور که قابل اندازه‌گیری بوده و در فرایند تولید کالاها و خدمات و ایجاد درآمد نقش دارند. بنا به تعریف نظام حسابهای ملی، موجودی سرمایه، خالص ارقام تجمعی تشکیل سرمایه با توجه به طول عمر مفید آنها می‌باشد. بنابراین موجودی سرمایه را می‌توان مجموع ارزش «ساختمان و تأسیسات» و «ماشین‌آلات و تجهیزاتی» دانست که در فرایند تولید مورد استفاده قرار گرفته یا قابل استفاده هستند.

[۷] http://sahebkhabar.ir/news/۱۹۵۴۴۸۳۱

[۸] http://iran-newspaper.com/Newspaper/BlockPrint/۱۲۵۶۷۴