زیست آنلاین: روند کاهش منابع  تا جایی رسیده است  که اکنون مساحت و ظرفیت فعلی منابع کشور قادر است  مایحتاج تقریبا ۲۰ میلیون ایرانی را تامین کند.

به گزارش زیست آنلاین، موج فزاینده رشد جمعیت به همراه مصرف رو به رشد، موجب شده تا مطالبات انسانها بیش از ظرفیت زیستی کره زمین باشد. صنعتی شدن جوامع و افزایش مهاجرت به شهرها نیز باعث افزایش روند تصرف منابع طبیعی زمین و استفاده روزافزون از آنها شده است.
رد پای اکولوژیک( Foot print) ردی است که انسان ها بر محیط زیست می گذارند. از دهه ۱۹۷۰ ردپای اکولوژیکی انسان بر روی زمین، که بیانگر میزان استفاده افراد از منابع مصرفی است، از ظرفیت کره زمین بیشتر شده است و سال به سال نیز این ردپا بیشتر می شود. در حال حاضر، تعداد جمعیت و نیز سرانه مصرفِ انسانها در حال افزایش است، در حالی که تمام حوزه های مربوط به زمین های تولیدی و موجودی سرمایه طبیعی ثابت و یا در حال کاهش است.  افزایش جمعیت در آینده نیز می تواند موجب کاهش منابعی مانند: خاک سطحی، آب های زیرزمینی و پوشش جنگل شود و به این ترتیب منابع قابل دسترس هر فرد را کاهش دهد.

شاخص رد پای اکولوژیک به منظور ارزیابی میزان مصرف انسان و اثر این مصرف بر روی محیط زیست شاخص رد پای اکولوژیک محاسبه می شود. این شاخص نشانگر مقدار مصرف و معادل آن مقدار زمین یا آبی است که نیازهای مصرفی جامعه را تامین کرده یا آنکه پسماندهای تولیدی آنها را جذب می‌کند. این مقیاس، این امکان را به وجود می‌آورد که اکوسیستم‌هایی با حاصلخیزی زیستی متفاوت و نواحی متفاوت دنیا در یک واحد یکسان با یکدیگر مقایسه شوند. اگر میانگین مصرف هر فرد از منابع را در تعداد افراد جامعه ضرب کنیم، عدد حاصل بیانگر مساحت مورد نیاز برای تامین کل نیازهای جامعه خواهد بود که به آن ردپای اکولوژیک  آن جامعه گفته می شود. ردپای اکولوژیکی این مسئله را متذکر می شود که افراد چقدر باید مصرف خود را کاهش دهند، تکنولوژی شان را بهبود بخشند و یا رفتار خود را در جهت دستیابی به پایداری تغییر دهند. ظرفيت زيستي هر سال بر اساس مديريت اكوسيستم " فعاليت هاي كشاورزي( از جمله استفاده از كود و آبياري)" تخريب زيست محيطي" و آب و هوا و اندازه جمعيت متغير و متفاوت است. ردپاي اكولو‍ژيكي  نیز هر سال  بر حسب ميزان كارآمدي مصرف و توليد متفاوت مي باشد.  جهان دارای ۱۲ میلیارد هکتار بهره ور ظرفیت زیستی است که برای ۷ میلیارد جمعیت کره زمین تقریبا ۱.۶۸ هکتار  به ازای هر فرد وجود دارد در حالیکه رد پای اکولوژیک جهان  به اندازه ۲۰ میلیارد هکتار است یعنی متوسط ردپای هر فرد ۲.۸۴ هکتار بهره ور است. در حال حاضر با شرایط موجود  برای زندگی پایدار بر روی کره زمین ما به ۱.۷ سیاره نیاز داریم . مصرف بشر  از منابع کره زمین بیشتر از ظرفیت آن است یعنی بشر برای ادامه حیات در این سیاره با کسری اکولوژیک مواجه است و این روند هر سال وخیمتر می شود به طوریکه آمارها نشان می دهد نسبت به دهه پیش این کسری رو به افزایش با شیب تند است.

بیشتر بخوانید: افزایش ردپای اکولوژیکی انسان نسبت به ظرفیت زیست محیطی طبق برآورد دانشمندان روزی که مصرف بشر از منابع جهان در یکسال به پایان می رسد روز اول آگوست است این روز را روز تخطی از منابع زمین نام نهاده اند، یعنی ۵ ماه باقی مانده از سال را  اگر مصرف کنیم، زمین فرصت احیا نخواهد داشت، به عبارت دیگر کره زمین تقریبا یک سال و ۷ ماه وقت نیاز دارد تا منابع مصرف شده توسط انسان  رادر یک سال احیا کند. تصور کنید این روند با شتاب فزاینده ای در جریان است و هر سال روز تخطی از پایان سال فاصله بیشتری بگیرد ، این کسری ها انباشته خواهد شد و در نهایت شاهد فروپاشی اکثر اکوسیستم ها خواهیم بود!

 وضعیت برای ایران از متوسط جهان هم وخیم تر است، با توجه به آمارهای موجود سرانه رد پای اکولوژیک ایران با مقدار۴/۳ در سال ۲۰۱۵ و سرانه ظرفیت زیستی ایران ۸/۰ هکتار است  یعنی ۲.۶ -کسری اکولوژیک داریم.

بیشتر بخوانید: رد پای اکولوژی در اقتصاد  



شتاب فزونی ردپای اکولوژیک به ظرفیت زیستی در ایران شتاب فزونی ردپای اکولوژیک به ظرفیت زیستی در ایران بسیار چشمگیر است.بررسی روند شاخص ظرفیت زیستی و ردپای اکولوژیک نشان می دهد که  که در ۵۰ سال پیش کشور  می توانست تمام نیازهای روزمره مردم را تامین کند، و حتی منابع مازاد بر نیاز بسیاری نیز برای صادرات وجود داشت.
با دنبال کردن روند تغییر شاخص ها مشاهده می شود که ظرفیت زیستی کشور همواره در حال کاهش بوده است. این یعنی مدیریت غلط منابع در کشور همواره به گونه ای بوده که اصل سرمایه منابع بدون توجه به قابلیت احیای آن مورد استفاده قرار گرفته است. در حالی که در جهت توسعه پایدار باید با توجه به ظرفیت تجدید شوندگی منابع نسبت به بهره وری از آنها اقدام می شد. این منحنی تقریبا در پنجاه سال گذشته دارای شیب ثابتی بوده است، که این نکته یعنی تغییر پیاپی مدیریت، بالا رفتن سطح علوم و تکنولوژی نیز باعث نشده است که تغییری در این روند حاصل شود.
منحنی نشان می دهد که اوایل دهه ۸۰ میلادی آغاز گذر ردپا اکولوژیک  بر توان زیستی کشور است، زیرا در این سال ها افزایش جمعیت شتاب گرفته است  و پس از دوران جنگ الگوی مصرف نیز به سمت مصرف گرایی حرکت کرده است. اما روند کاهش منابع  تا جایی رسیده است  که مساحت و ظرفیت فعلی منابع کشور قادر است  مایحتاج تقریبا ۲۰ میلیون ایرانی را تامین کند.
در حال حاضر اگر نفتی برای فروش در کشور وجود نداشت، از هر ۴ نفر تنها یک نفر می توانست غذا بخورد، زیر یک سرپناه بخوابد، لباس بپوشد و غیره.

بیشتر بخوانید: رد پای بشر بر روی طبیعت  



 راههای پیشنهاد شده برای کاهش ردپای اکولوژیکی •    تکنولوژی کارآمد: باعث بهبود قابلیت تولید زمین و یا افزایش کارایی منابع برای تولید کالا و خدمات می گردد. 
•    تراکم غیرمتمرکز : با ساخت شهرهای کوچک و متراکم، ردپای اکولوژیکی جوامع کاهش می یابد. 
•    مدیریت سکونتگاه های شهری : میزان دستیابی به امکانات شهری را به صورت پایدار تضمین می کند. استفاده از حمل و نقل پاک، مدیریت پسماندها، اصلاح الگوی تولید و مصرف  و آموزش و آگاه سازی مردم  در این زمینه ضروری است.