زیست آنلاین: بحران های زیست محیطی شامل آلودگی آب‌ها، آلودگی هوا، آلودگی خاک، آلودگی صوتی، کاهش ضخامت لایه ازون و گرم شدن دمای زمین و غیره می‌شود. در تمامی این بحران‌ها به گونه‌ای نقش انسان دیده می‌شود. تمام این بحران‌ها بر اثر اقداماتی که به اسم توسعه و زندگی بهتر برای انسان‌ها انجام می‌شوند، رخ می‌دهند، اما عواقب و ضرر‌های دراز مدت آن‌ها، هر گونه سود و منفعت احتمالی را از بین می‌برد.

آلودگی خاک خاک اساس هستی، تولید و انبار مواد خام است و نقش بسیار مهمی در زندگی انسان ایفا می‌کند. نقش عمومی خاک نسبت به هوا و آب از اهمیت بیشتری برخوردار است. حفاظت خاک به عنوان یک وظیفه سیاست محیطی مانند آب و هوا واجب و ضروری می‌باشد. انسان هرچه بیشتر سعی می‌کند هوا و آب را تمیز کند به همان نسبت در نتیجه این اقدام پاک کننده خود، خاک را آلوده‌تر می‌کند و بر بار آلودگی خاک اضافه می‌شود. (مثال: گرد فیلتر هوا، فاضلاب شهری و غیره) هرگونه تغییر در وی‍ژگی‌های اجزای تشکیل دهنده خاک به طوری که استفاده از آن ناممکن شود آلودگی خاک نامیده می‌شود. خاک منبع درآمد و تولید و اساس جمیع تمدن مادی است. از آنجا که خاک روز به روز به قبرستان مواد زیانبخش و دریافت کننده مواد زیان آور تبدیل شده است و نیز بیشتر از آب و هوا بر بار آلودگی آن افزوده می‌شود و توان خود پالایی آن به علت کم بودن مبادله آن کمتر از توان خود پالایی هوا وآب است و از طرفی، به طور روز افزون بر اثر ایجاد ساختمان و راه و تأسیسات شهری و صنعتی مقدار زیادی از آن از گردش طبیعی و نیز از حوزه زراعتی خارج شده و تبدیل به خاک مرده می‌شود، محافظت از آن در برابر آلودگی مهم‌تر است.



در زیر مختصری به انواع مواد آلوده کننده و طرق مختلف آلودگی خاک اشاره می‌شود.

الف) آلودگی از طریق صنعت •    دود کارخانه‌ها و سوخت موتور‌ها ابتدا به صورت گاز یا دود به هوا می‌رود و توسط باران و برف یا بر اثر نیروی جاذبه سقوط می‌کند و وارد خاک می‌شود و آن را آلوده می‌کند. مانند ترکیبات سربی، ترکیبات گوگردی و ...

•    آلودگی خاک از طریق فاضلاب‌ها و مواد زاید صنعتی که از کارخانه‌ها خارج و به نحوی وارد زمین می‌شود، مانند کارخانه‌هایی که با ترکیبات سربی و مسی سر و کار دارند و یا فاضلاب‌هایی که از پالایشگاه‌های تصفیه نفت حاصل می‌شود و همچنین فاضلاب‌هایی که از کارخانه‌های سازنده مواد پلاستیکی و مواد غذایی خارج می‌شود.

ب) آلودگی خاک از طریق زباله و فاضلاب‌های شهری •    زباله‌های بیمارستانی به علت کار‌های تخصصی که در بیمارستان‌ها انجام می‌پذیرد، آلودگی‌های متعددی را از قبیل آلودگی‌های بیولوژیک وآلودگی‌های رادیواکتیو دارد و همانند یک بمب میکروبی متحرک، سلامتی خاک و انسان و موجودات زنده را تهدید می‌کند.

•    زباله‌ها و آشغال‌ها و فاضلاب‌های شهری نیز تأثیر بسزایی در آلودگی خاک دارند. بطری‌ها و قوطی‌های کنسرو، لاستیک‌های مستعمل، لاشه‌های اتومبیل، فضولات خانگی و... باعث آلودگی خاک می‌شود. فاضلاب‌های شهری نیز دارای سمی بوده و به هر نقطه جریان یابند، خاک را آلوده می‌کنند.



ج) آلودگی از طریق مواد مورد استفاده در کشاورزی •    مصرف بی‌رویه و نامناسب کود شیمیایی، استعمال حشره‌کش‌ها و سموم دفع آفات و غیره در بسیاری از موارد سلامت خاک را به خطر می‌اندازند و این مواد در زمین باقی می‌ماند و خاک و محیط را آلوده می‌کند و باعث تغییر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک می‌شود.

•    آلودگی از طریق سموم دفع آفات و امراض گیاهی و علف‌کش‌ها: بسیاری از سموم دفع آفات و امراض گیاهی و همچنین علف‌کش‌ها و مواد شیمیایی که برای از بین بردن آفات و امراض و نابود کردن علف‌های هرز به کار می‌رود، پس از آن که بر روی گیاه پاشیده می‌شود، وارد خاک شده ولی حالت سمی خود را بلافاصله از دست نمی‌دهد، بلکه مدت‌ها اثر مسوم کننده دارد. از این رو اغلب بازمانده‌های آن‌ها در خاک موجب آلودگی خاک می‌شود.

پیشنهادهایی برای حفاظت از خاک و جلوگیری از آلودگی آن استعمال کود و تقویت خاک برای تقویت خاک و افزایش محصول، تا آن حد که ممکن است از کود حیوانی استفاده شود. کود حیوانی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود می‌بخشد.

مصرف سموم و دفع آفات و امراض گیاهی تا جایی که امکان دارد سمومی را به کار ببریم که درجه پایداری آن‌ها در گیاه و خاک کم است. برای جلوگیری از آلودگی خاک در بعضی شرایط به جای مصرف سموم نباتی می‌توان حشرات را از طریق مبارزه زيست‌محيطي دفع کرد.

به عنوان مثال: به جای آغشته کردن گندم به سموم برای از بین بردن موش و بعضی دیگر از جانوران و حشرات در مزارع و جنگل‌ها می‌توان از وجود گربه، جغد، قرقی و مارهای غیر سمی و یا برای مبارزه با پشه و نوعی آفت ساقه برنج از قورباغه استفاده کرد. همچنین استفاده از کفش‌دوز برای مبارزه با انگل‌های کوچک درختان میوه و عقیم ساختن حشرات نر برای مبارزه با حشرات پیشنهاد می‌شود.)

مصرف علف‌کش‌ها و از بین بردن علف‌های هرز علف‌های هرز را بدون استفاده از مواد شیمیایی (علف‌کش‌ها) نیز می‌توان از بین برد؛ مانند استفاده از بیل، ماشین‌های وجین زنی و امثال این‌ها و اگر امکان دسترسی به کارگر نیست و مجبور هستیم از علف‌کش‌ها استفاده کنیم باید انواعی را به کار ببریم که از آن‌ها بقایای کمتری در زمین باقی و اثر آن‌ها هرچه سریع‌تر از بین می‌رود و درنتیجه، خاک را کمتر آلوده می‌کند.

فاضلاب‌ها و زباله‌ها و سایر ضایعات شهری و صنعتی و زباله‌های بیمارستانی با استفاده از روش‌های جدیدتر و بهداشتی و با تبدیل زباله‌ها و فاضلاب‌ها به کمپوست و دیگر مواد مورد استفاده در کشاورزی به میزان قابل توجهی می‌توان از آلودگی خاک جلوگیری کرد. بازیافت زباله آلوده بیمارستانی بسیار خطرناک است و باید ممنوع شود و از یک روش مناسب و عملی برای دفع و میکروب زدایی این زباله‌ها استفاده شود. باید طوری شکل زباله‌‌های بیمارستانی آلوده را تغییر داد که امکان بازیافت آن‌ها وجود نداشته باشد.

آلودگی‌های صوتی در پیرامون ما انواع و اقسام صدا‌ها به گوش می‌رسد و این می‌تواند عوارض مربوط به خودش را به دنبال داشته باشد. یک تمرین اطفای حریق می‌تواند باعث ترشح بیش از حد آدرنالین و افزایش فشار خون شود. صدای هشدار یک ساعت توجه ما را به خود جلب می‌کند. زنگ زدن موبایل در سالن سینما میتواند باعث بروز شرمساری و یا عصبانیت شود. این صداهای ناگهانی خشم‌آور هستند ولی لزوماً موجب آلودگی نمی‌شوند. آلودگی صوتی تعریفی متفاوت دارد و می‌تواند اصوات پراکنده ناخواسته و غیرمنتظره را شامل شود، اما اغلب یک نمونه‌برداری از صداهای زمینه‌ای است. ممکن است ما به آن‌ها عادت کرده باشیم، چون همه روزه در حال شنیدنشان هستیم اما این کار نتایج منفی به دنبال خواهد داشت.

   

تعریف آلودگی صوتی آلودگی صوتی از تجمع و انباشتگی اصوات مختلف ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند به شکل یک صوت انعکاسی درآید که به نظر می‌رسد خود را جایگزین صداهای دیگر کرده و به طور مداوم باعث آزردگی و مزاحمت می‌شود. به دفعه قبلی که صدای چکه قطرات آب از شیر باعث بی‌خوابی شما شد و در حالی‌که هر بار صدای چکیدن قطرات افزایش می‌یافت، بیدار شده و آن را تعمیر کردید، فکر کنید. سر و صدای دستگاه تهویه مطبوع و یا یک پنکه سقفی ممکن است شما را اذیت نکند، ولی می‌تواند برای برخی دلیل اصلی بی‌خوابی در شب باشد.

همچنین آلودگی صوتی می‌تواند هر نوع صدایی با شدت بیش از dB۸۰ را شامل شود. شدت صدا، هنگامی که ما صحبت می‌کنیم، تقریباً dB۴۰ بوده و گوش‌ها وقتی این شدت به dB۱۲۰ می‌رسد، دردناک می‌شوند. آژانس بین‌المللی محافظت از محیط، شدت متوسط بی خطر را dB۷۰ و نقطه آغازین صدمات صوتی به گوش را dB۸۵ تعیین کرده است. در شدت dB۴۵ یک مرد معمولی نمی‌تواند بخوابد. مثلاً هنگامی که در پیست رالی، آب میوه به دست در حال تماشا و شنیدن صدای اتومبیل مورد علاقه خود هستید، لذت می‌برید. اما صدای موتور اتومبیل همسایه در نصف شب برای شما غیر قابل تحمل و آزار دهنده است.

تأثیرات آلودگی صوتی آلودگی صوتی می‌تواند باعث افزایش سطح تنش و استرس شده و بحران شدیدی را در زندگی روزمره ایجاد کند. همچنین می‌تواند موجب تپش قلب، فشار خون و نیز بیماری بی‌خوابی شود. گروه‌های راک در کنسرت‌های خود آنقدر شدت صدا را بالا می‌برند که گوش‌ها تا ساعت‌ها بعد از اتمام برنامه زنگ می‌زند.

اما تنها افراد اندکی هستند که قبل از رفتن به چنین برنامه‌هایی مراقبت‌های مناسبی را به عمل می‌آورند. با این حال یک تحقیق علمی در دانشگاه تورنتو مشخص کرده است که اغلب کنسرت روندگان می‌دانند که ممکن است حس شنوایی آن‌ها دچار صدمات همیشگی شود. به طور متوسط از هر هشت نفر یک نفر تا حدی از اختلالات شنوایی رنج می‌برد. آیا این موضوع نمی‌تواند با بمباران آلودگی صوتی مرتبط باشد؟

چند بحران زیست‌محیطی دنیا ۱- بندر «جیامین» در جنوب شرقی چین، چندی پیش شاهد راهپیمایی اعتراض آمیز دانشجویانی بود که نه تنها خواستار انصراف دولت چین از ساخت کارخانه پتروشیمی بودند، بلکه تخریب این کارخانه را به عنوان مطالبه جدی‌تر خود بیان کردند.

موضوع از آنجا آغاز شد که یک کارخانه پتروشیمی در نزدیکی شهر «جیامین» در استان «فوجی یان» ساخته شد. ساکنان محلی به محض مطلع شدن از خطراتی که سلامت آن‌ها و فرزندان‌شان را تهدید می‌کند، با ادامه ساخت و فعالیت آن مخالفت کردند. پس از آن مسؤلان کشور چین یکی از اولویت‌های اجرایی خود را بر رفع آلودگی از آب و خاک‌هایی گذاشتند که چندین دهه بر اثر بی‌توجهی کارخانجات، آلوده شده بودند.

یک گروه پژوهشگر آلاینده‌ها، چند سال پیش، از وجود میزان بسیار بالای «بنزن» سرطان‌زا در هوای چندین شهر مکزیک که در جوار کارخانه‌های پتروشیمی قرار داشت، خبر دادند. این گروه با کمک انجمن تولیدکنندگان محصولات اکولوژی تگزاس با همکاری انجمن غیر دولتی دیده‌بان جهانی سانفرانسیسکو، دانشکده پژوهش‌های زیست‌محیطی تورنتو کانادا و مؤسسه محیط زیست و توسعه سبز مکزیک، مواد موجود در هوای چندین شهر همجوار با کارخانه‌های پتروشیمی را نمونه برداری کرده و نتایج پیشین را تأیید کردند.

بر اساس این نتایج، علت بالا رفتن آمار مبتلایان به سرطان در وراکروز جنوبی، انتشار گازهای سمی کارخانه‌های پتروشیمی به شهرهای همجوار است. همچنین در نتایج این پژوهش‌ها تأکید شده بود که کارگران کارخانه‌های پتروشیمی از تنگی نفس رنج می‌برند و میزان ابتلای آن‌ها به انواع سرطان‌ها، افزایش چشمگیری داشته است.

همان سال‌ها، رسانه‌های خارجی خبر از اعتراض مردم مکزیک در مقابله با آلودگی‌های زیست‌محیطی پتروشیمی‌ها که سلامت و بهداشت محیط آنان را با چالش روبرو کرده بود، دادند.



تکرار همین فاجعه در ژاپن، یکی دیگر از نمونه‌های جالب توجه است. در ابتدای دهه ۱۹۵۰، جزیره کیوشو در ژاپن، اتفاقات غریبی را در این ارتباط تجربه کرد.

مشاهده پرندگانی که به یکباره از آسمان می‌افتادند و گربه‌هایی که ناگهان به طور عجیبی جیغ می‌زدند. بعد نوبت به ماهی‌ها رسید و از آنجا که بخش عمده‌ای از سبد خانوار در ژاپن را ماهیان تشکیل می‌دهند، عوارض خیلی زود دامن انسان‌ها را گرفت. در مدت زمانی کوتاه، پژوهشگران ژاپنی اعلام کردند علت این بیماری‌ها تخلیه فاضلاب شرکت پتروشیمی «چیزو» به دریاست.

موضوع تا آنجا بالا گرفت که در سال ۱۹۵۷ قانون ممنوعیت ماهی‌گیری در ژاپن تصویب شد و پس از آن اعتراض‌های سراسری و گسترده ژاپنی‌ها هر روز در گوشه‌ای از خاک ژاپن گزارش می‌شد. مردم این کشور از مسؤلان می‌خواستند هر چه زودتر به این روند تخریب‌گر و نابودکننده پایان داده شود، حتی اگر قرار است پتروشیمی‌ها جمع شوند و زیان‌های اقتصادی را در پی داشته باشد. همان سال‌ها بود که بسیاری از کشورهای جهان درصدد حذف برخی مواد خطرناک از صنایع پتروشیمی یا جمع آوری آن‌ها برآمدند.

۲- حوادث هسته‌ای و پخش و بارش مواد رادیواكتیو از منابع و سرچشمه‌های مهم مانند حادثه چرنوبیل در مجاورت دریای سیاه، دریای آدرباتیك در شمال دریای مدیترانه، انتشار از تأسیسات هسته‌ای Sellafield واقع در بریتانیا كه منجر به آلوده شدن آب‌های نروژ شد و انتشار مواد رادیواكتیو از معادنی مانند Krasnoyarsk در مجاورت رودخانه Yenisei و در نتیجه، آلوده شدن دریای Kara و نیز از راكتورهای هسته‌ای آبی كه همگی در مجاورت منابع و دریاها و رودخانه‌ها به وقوع پیوسته‌اند، نه تنها قادر به آلودگی آب بلكه قادر به آلودگی منابع دریا اعم از جانوران آبزی و منابع غذایی آن و غیره هستند. لذا پس از وقوع یك چنین حوادثی و برای پیشگیری از وقایع آتی و عواقب ناشی از آن، ارزیابی و سنجش آلودگی رادیونوكلوئیدهای منابع آبی مهم است و ‌باید از طریق برآورد درصد آلودگی ایجاد شده، نوع ماده آلاینده رادیواكتیو و اثرات و خطرات جانبی ناشی از آن را پایش کرد و مورد كنترل قرار داد.

دستگاه‌های شمارشگر مواد رادیواكتیو مانند شمارشگر گایگر ـ مولر Gamma ray spectra (اسپكترومتری گاما) قادر به تعیین و آشكار سازی مواد رادیواكتیو هستند. سالم سازی منابع آبی و از بین بردن آلاینده‌های خطرناك رادیواكتیو باید از طریق ایجاد برنامه‌های مهم محافظت پرتوی دنبال شود.

سزیوم ۱۳۷، استرنسیوم ۹۰ و تكنسیوم ۹۹ (Tc۹۹) از جمله عوامل رادیواكتیویته هستند كه بیشترین خطرات هسته‌ای را برای منابع آبی فراهم کرده‌اند. اگرچه سایر مواد رادیواكتیو و رادیوایزوتوپ‌های آن‌ها شامل Cerium،  Rutthenium و Zirconium و غیره هم جزو عوامل آلاینده محسوب می‌شوند اما مقادیر آن‌ها در مقایسه با منابع و سرچشمه اصلی‌شان كم است. در بررسی رادیواكتیویته كه از آب دریای آدرباتیك به عمل آمد، اكتیویته سزیم ۱۳۷ و استرنسیوم ۹۰ در چهار نقطه از این دریا بررسی شد و نتایج حاصل نشان داد كه اكتیویته شمال دریا در مقایسه با قسمت جنوبی آن از حساسیت و تمایل به جذب (اكتیویته) بیشتری برخوردار است و این قسمت از نظر آلودگی و ارزیابی آلودگی هسته‌ای در معرض خطر بیشتری قرار دارد.

در بررسی و ارزیابی دریای نروژ، نتایج بدست آمده نشان داد كه سزیوم ۱۳۷ و تکنسیوم از بالاترین غلظت برخوردار بوده است و در مطالعه به عمل آمده از آلودگی رودخانه Yenisey نتایج نشان داد كه قسمت پایین رودخانه و دشت سیلابی آن از بیشترین آلودگی برخوردار است.

برای خواندن بخش های قبلی این مقاله اینجا کلیک کنید:

بحران‌ های زیست‌ محیطی و آلودگی های هوا

بحران‌ های زیست‌ محیطی و آلودگی های آب

جهت مشاهده مهمترین مطالب مرتبط می توانید بر روی هر یک از عناوین زیر کلیک کنید:

آخرین بازماندگان حادثه چرنوبیل

«جشن رنگ پاشان» تقلیدی به قیمت تخریب محیط زیست

پیامدهای زیست محیطی برداشت شن و ماسه

خطرات زیست محیطی کاهش منابع دریایی

تصفیه و دفع انواع لجن در صنایع