نزدیک به سی سال است که 22 مارس که دوم یا سوم فروردین ماه در تقویم خورشیدی است، به عنوان روز جهانی آب، پاس داشته می شود و از آن، به عنوان فرصت و بهانه ای برای جلب توجه افکار عمومی و نخبگان، به موضوع آب استفاده می گردد. امسال، در حالی به روز جهانی آب (سوم فروردین 99)، می رسیم که بحث شیوع ویروس کرونا، سایه ای از هراس و همین طور الزام به اقدامات پیشگیرانهای نظیر توصیه به خانه نشینی در جامعه ما، نظیر بسیاری از کشورهای دیگر، درصدر توجه هاست. در چنین شرایطی، چقدر اولویت دارد که در رابطه با روز جهانی آب، بنویسیم و بخوانیم و اقدامی انجام دهیم؟!
به چند دلیل، تصور می کنم، امسال، فرصتی مثل روز جهانی آب، قابل استفاده تر و مهم تر است. اول، به این خاطر که نزدیک به یک ماه است که با تعطیلی مدارس و توصیه به در خانه ماندن، بخش به نسبت بزرگی از جامعه، از فعالیت های همیشگی خود فاصله گرفته اند. اکنون هم با نوروزی، مواجهیم که کماکان، لازم است از دید و بازدید، سفر و بسیاری از کارهای بیرون خانه، دور باشیم. این شرایط، وقتی قابل تحمل تر می شود که فقط به فکر تمام شدن این دوران نباشیم و مرتب اخبار درست و نادرست مربوط به بیماری را مرور نکنیم.
یک سری فعالیت های ابتکاری در جمع خانواده از جمله با محوریت موضوع آب، که توضیح خواهم داد، می تواند جنبه سرگرم کنندگی نیز، در این روزها و هفته ها، داشته باشد. علاوه بر این، در نظر داشته باشیم که بنا به آمار وزارت نیرو، در طول همین چند هفته، نزدیک به 30 درصد، مصرف آب نسبت به مدت مشابه سال قبل، در بخش شرب و شهری، افزایش یافته است.
وضعیتی که در صورت تداوم، ممکن است بخاطر ظرفیت محدود منابع و نیز تصفیه خانه ها، مشکلاتی را ایجاد نماید و قطعی آب در مناطقی، در چنین شرایطی، بر دشواری اوضاع برای هموطنان، می افزاید.
سومین دلیل این که امسال، فرصت روز جهانی آب، مغتم است، خود بحث ((آب و تغییر اقلیم)) می باشد که برای امروز و فردای ما و نسل آینده، کلیدی و مهم است و چه بهتر که با استفاده از در جمع خانواده بودن، وقتی را هم به این موضوع بگذرانیم.
موضوع محوری که امسال برای روز جهانی آب، انتخاب شده، "بحث آب و تغییر اقلیم؛ و سهمی است که هر کدام از ما در این رابطه می توانیم داشته باشیم." جلب توجه و افکار به ارتباط میان دو موضوع ((آب)) و ((تغییر اقلیم))، در کانون توجه بحث امسال است.
دو موضوعی که به احتمال زیاد، زندگی ما را در آینده نزدیک، به صورت اساسی، تحت تاثیر قرار می دهند (و بخشی از این تغییر، هم اکنون آغاز شده و تغییر نظام بارش که گاه به سیلاب های مخرب منجر شده، احتمالا در همین رابطه است).
قاعدتا، دامنه بحث در رابطه با موضوع محوری امسال گسترده است و از زوایه دیدهای گوناگونی می شود به آن پرداخت. در ادامه، تنها به دو بحث می پردازیم و از خوانندگانی که علاقه مند به سایر بحث های مرتبط هستند، دعوت می کنم با جستجوی کلیدواژه هایی نظیر ((روز جهانی آب))، ((تغییر اقلیم)) و امثال آن و یا با مراجعه به کانال تلگرامی آب های زیرزمینی (@GroundWaterResources)، مطالب و کلیپ های بیشتری در این رابطه را مرور نمایند.
مواجهه صحیح با افزایش احتمال وقوع سیلاب؛ یکی از تبعات تغییر اقلیم
از پایان سال 97 و سپس در آغاز سال 98، شاهد وقوع سیلاب هایی مهیب در استان های مختلفی از کشور بودیم. امری که در طول سال، تا همین اسفند 98 نیز بعضا ادامه داشت. هر چند که در طول تاریخ، در این پهنه سرزمینی، گاه به گاه، سیلاب هایی به وقوع پیوسته و باز هم خواهد پیوست (که با مولفه ای به نام دوره بازگشت، می توان احتمال آن را مورد بررسی قرار داد)؛ اما باید در نظر داشت که وقوع پدیده تغییر اقلیم، در برخی از سناریوها، بتدریج نظام بارشی را دستخوش تغییر می کند و احتمال وقوع بارش های مقطعی شدید را افزایش می دهد.
مشابه سایر بحث های مرتبط با تغییر اقلیم، دو رویکرد کلی را در این رابطه باید دنبال کنیم از یک طرف باید کمک کنیم تا هر قدر می شود شدت تغییر اقلیم کمتر باشد (در بخش دوم این یادداشت، در مورد آن بیشتر خواهم نوشتم) و از طرف دیگر باید برای مواجهه صحیح با سیلاب، آماده تر باشیم.
یکی از مهمترین بحث ها در این رابطه، موضوع ((حریم و بستر)) است. رودخانه ها و مسیل ها، به مثابه خانه ی رود و محل عبور سیلاب در داخل شهرها و بیرون از شهرها، حریمی دارند که باید رعایت کنیم.
اگر مدتی به خاطر خشکی و کم آبی، در آن ها آبی در جریان نبود، این امر مجوزی برای این که آن ها را نادیده بگیریم و در آن ها ساخت و ساز کنیم، نیست (موضوعی که در بسیاری از نقاط کشور، چه از سوی حاکمیت و چه از سوی مردم، جدی گرفته نشده و این امر باعث می شود آب، محل عبور طبیعی خود را به هنگام بارش های شدید نداشته باشد؛ آیا نمونه ای از آن را در اطراف محل زندگی خود سراغ دارید؟!).
موضوع مواجهه صحیح با سیلاب، در طول سال تحصیلی جاری (99-1398)، نقطه تمرکز آموزش های آبی در مدارس متوسطه نیز بوده و دانش آموزان به عنوان نسل آینده، در بستر کتاب انسان و محیط زیست، با آموزه های این حوزه بیشتر آشنا شده اند. اگر شما هم مایل هستید بدانید قبل، حین و بعد از وقوع یک سیلاب، در محل زندگی ما و یا هنگامی که در سفر هستیم (مشابه آنچه در نوروز 98 در شیراز برای تعدادی از هموطنان رخ داد) چه می توانیم بکنیم تا آسیب کمتری ببینیم، سری به بخش سیلاب وب سایت داناب بزنید: www.danab.ir
ضمنا از خاطر نبریم که بحث بارش های مقطعی شدید یا وقوع سیلاب ها، به معنای آن نیست که خشکی و کم آبی، که بخش انکارناپذیر بسیاری از نقاط کشور ماست، به اتمام رسیده و به قول بعضی از متن های شبه علمی، وارد دوران ترسالی شده ایم. ما از نظر کمبود آب و تخریب منابع آبی، خصوصا در بخش آب های زیرزمینی، کماکان، چالش های اساسی داریم و نیاز داریم تا روند مصرف را چه در آب شربی که مستقیم مصرف می کنیم و چه در بخش آب پنهان در محصولات و خدماتی که استفاده می کنیم (موسوم به آب مجازی)، تغییر دهیم. از منظر کلان نیز، در بخش های کشاورزی و صنعت، تغییراتی اساسی مورد نیاز است که مطالبه عمومی، در این رابطه، حتما موثر است.
آغاز از خود؛ برای نجات آب و کاهش شدت تغییر اقلیم
خیلی از ما، وقتی صحبت از آب و محیط زیست می شود، به طرق مختلف، سعی می کنیم بگوییم، در بهبود شرایط، من، نقشی ندارم و این دولت، بقیه بهره برداران، بخش کشاورزی و غیره و غیره هستند که باید برای اصلاح امور پا پیش بگذارند. بخشی از این تفکر، خالی از حقیقت نیست اما به نظر می رسد بخشی از موضوع نیز، تنها با تغییر از تک تک افراد، ممکن می شود و این وجهیست که مورد تاکید بخش آب سازمان ملل متحد در تعیین موضوع محوری روز جهانی آب بوده است.
در شعار امسال، تاکید بر نقشی شده است که هر کدام از ما می توانیم داشته باشیم. تغییراتی کوچک در زندگی روزمره که کمک می کند آب بهتر مصرف شود و تغییر اقلیم نیز با شدت کمتری، اتفاق بیفتد؛ راهکارهایی از قبیل توجه به وعده های غذایی و رفتن به سمت گنجاندن رژیم های حاوی مواد گیاهی بیشتر، دوش گرفتن در مدت زمان کمتر، خاموش کردن ابزارهای الکترونیک نظیر کامپیوتر که قابلیت اسلیپ دارند، کاهش دورریزها و توجه به ((پایداری)) در خریدها.
هر کدام از راهکارهای بالا، یا راهکارهای جدیدی که با بحث در مورد ((آب و تغییر اقلیم)) می توانیم امسال در روز جهانی آب در نوروز بدون دید و بازدید، ترسیم کنیم، دست مایه یک عادت و یک تصمیم برای سال جدید خواهد بود. تصمیمی که به زندگی سبزتر کمک خواهد کرد و این که برای ((نجات آب))، تنها نگوییم و بشنویم و یک گام عملی هم برداریم. اگر این فکر سراغتان آمد که این، چه نقش و تاثیری خواهد داشت؟!؛ این آموزه مولوی را از خاطر نبریم که:
تو نگو همه بجنگند و ز صلح من چه آید
تو یکی نه ای، هزاری، تو چراغ خود بر افراز
چراغ های کوچک، بلاخره افق را روشن خواهند کرد.
دریافت صفحه با کد QR