زیست آنلاین: برق تولیدی در زمستان در کشور به میزان قابل توجهی آلوده تر از برق تولیدی در 9 ماهه اول زمستان است.و این به سبب رشد چند برابری سوختهای مایع با قابلیت آلایندگی بسیار بیشتر و کاهش مصرف گاز است. این بدان معنی است که وقتی خانوار ایرانی برای گرم کردن منازل خود از گاز بیشتری استفاده می کند به ناچار باید برق آلوده تری مصرف کند.

این بررسی است که براساس اطلاعات به دست آمده از میزان تولید برق و میزان مصرف انواع سوخت در فصل های مختلف سال  1397 انجام شده است. براساس اخباری که این روزها در خصوص مصرف فزاینده سوخت مازوت شنیده میشود. نتایج این بررسی  با توجه به آنکه هنوز آمار جدیدی از میزان آلاینده ها در قالب ترازنامه انرژی  جدید منتشر نشده تا امکان به روزرسانی آن ممکن باشد.میتواند مورد توجه خوانندگان قرار گیرد.  البته باید به این نکته توجه داشت که با شیوع بیماری کوید 19 تاثیر این آلودگی ها برسلامتی مردم میتواند بیش از سالهای گذشته باشد اما همواره این نکته در سالهای اخیر مورد تاکید بوده است که مردم میتوانند با مصرف کمتر گاز درزمستان برقی را مصرف کنند که کمتر به سلامتی آنها آسیب بزند.

برق تولیدی توسط نیروگاه های حرارتی کشور در زمستان به سبب استفاده بیشتر از سوختهائی نظیر مازوت و گازوئیل آلوده تر از برق تولیدی در نه ماهه اول سال است. و این در حالی است که وضعیت آلودگی هوا در زمستان همواره یکی از معضلات شهرهای کشور است.و به این ترتیب برق تولیدی زمستان نیروگاه های کشور  را به عنوان یکی از عوامل تشدید کننده آلایندگی هوا در کشور میتوان برشمرد. مقاله حاضر به بررسی وضعیت تولیدی انواع آلاینده های ناشی از تولید برق در نیروگاه های حرارتی پرداخته مقدار آنها را در فصل زمستان با میزان تولید آنها در 9 ماهه اول سال مقایسه می کند.  براین اساس، وقتی خانوار ایرانی در زمستان، برای گرم کردن منازل خود از گاز بیشتری استفاده می کند به ناچار باید برق آلوده تری مصرف کند.

تولید برق،مصرف سوخت و تولید آلاینده ها :

بیشترین سهم از برق تولیدی در کشور، به برق تولیدی از نیروگه های حرارتی اختصاص دارد این سهم در سالهای مختلف متفاوت بوده اما هیچگاه سهم آن کمتر از 90 درصد از تولید برق در کشور، نبوده است.این نیروگاه ها برای تولید برق از سه سوخت گاز طبیعی ،گازوئیل (نفت گاز)و نفت کوره(مازوت) استفاده می کنند. سوزاندن این سوختها به همراه تولید برق ، موادی را تولید می کند که به اشکال مختلف وارد هوا می شوند. عمده این مواد به شکل گاز بوده وبرخی دیگر به شکل جامد با  ا بعاد بسیار ریز هستند.  برخی از این مواد سبب آلودگی هوا شده و برخی دیگر در دسته گازهای گلخانه ای قرار می گیرند که  سبب گرمایش جهانی هستند. براساس  آخرین آمارهای رسمی منتشره میزان این موادکه در اثر تولید برق از منابع سوخت فسیلی در نیروگاه های کشور تولید شده است به شرح جدول زیر است.

جدول 1 – میزان انتشار انواع آلاینده و گازگلخانه ای  در اثر تولید برق به تفکیک نوع سوخت
واحد:تن



مفدار سوخت مصرفی و میزان تولید برق از نیروگاه های حرارتی کشور نیز در طی سال 1396 نیز با استفاده از آمارهای  ترازنامه انرژی قابل دسترسی است. این مقادیر قالب جدول شماره  2 رائه می گردد.

جدول شماره 2 : میزان انواع سوخت مصرفی نیروگاه های حرارتی  برای تولید برق در کشور



با استفاده از اطلاعات دو جدول فوق میتوان میزان  تولید هریک از انتشارات  مواد آلاینده و گازهای گلخانه ای ناشی از سوزاندن سوختهای فسیلی  برای تولید برق را به ازا هرواحد سوخت مصرفی( برای گازطبیعی به ازا هرمتر مکعب و برای سوختهای مایع به ازا هرلیتر) محاسبه کرد.

جدول 3 – میزان انتشار انواع آلاینده و گازگلخانه ای  در اثر تولید برق به تفکیک نوع سوخت



NOx ، SO2  ، SO3 وذرات معلق(SPM) از مهمترین آلاینده های هوا هستند که هرساله به خصوص در فصل زمستان سبب آلودگی هوای شهرهای کشور شده و سبب بروز انواع بیماری و از دست رفتن جان شهروندان می شود.  برق تولیدی نیروگاه های کشور چنانچه با سهم بیشتری از گاز طبیعی تولید گردد میتواند سبب کاهش میزان این آلاینده ها گردد. با توجه به جدول فوق مشاهده میشود که میزان آلاینگی گاز طبیعی در هر چهار مورد کمتر از مقدار تولید آلاینده های سوختهای مایع نظیر مازوت و گازوئیل است. جدول زیر نسبت آلاینده های NOx ، SO2  ، SO3وذرات معلق(SPM) گازوئیل و مازوت را نسبت به گاز طبیعی نشان می دهد.لازم به ذکر است که میزان SO2 و SO3 موجود درگاز طبیعی ناچیز بوده و در این مقایسه وارد نشده است.

جدول 4 – نسبت انتشار انواع آلاینده در اثر تولید برق به تفکیک نوع سوخت



با توجه به ارزش حرارتی تقریبا یکسان مازوت ،گازوئیل و گازطبیعی،میزان تولید برق به ازا یک لیتر از انواع سوخت مایع و یک متر مکعب گاز با یکدیگر برابر است. لذا چنانچه به جای گازطبیعی از هریک ازسوختهای مایع استفاده شود ، برق تولیدی نه تنها سبب تولید  SO2 و SO3 می گردد(مقدار تولید این آلاینده ها در حالت تولید برق با گاز طبیعی این میزان نزدیک به صفر است) بلکه سبب ورود چند برابری NOx ، و ذرات معلق(SPM) در هوا خواهد شد.

ترکیب سوخت برای تولید یک کیلووات ساعت برق:

از آنجا که آخرین اطلاعات در دسترس در خصوص تولیدآلاینده های ناشی از تولید برق مربوط به سال1396 می باشد از همین اطلاعات برای بررسی میزان تولید انواع آلاینده برای سال 1397 متناسب با سوخت مصرفی در این سال برای تولید برق استفاده شده است. اطلاعات به دست آمده از میزان مصرف انواع سوخت برای تولید یک کیلوات ساعت برق در سال 97 نشان می دهد که به طور متوسط سالانه برای تولید 1 کیلوات ساعت برق 0.227متر مکعب گاز طبیعی، 0.025 لیتر گازوئیل و 0.014 لیتر مازوت مصرف می شود.
اما توزیع مصرف این سوختها در طی ماه های سال در نیروگاه های کشور شکل دیگری دارد. به طور معمول در سالهای اخیر به سبب برودت هوا در فصل زمستان و مصرف زیاد گاز در بخش خانگی ،به منظور عدم قطع گاز ، سهمیه مصرفی گاز نیروگاه ها نیز به بخش خانگی اختصاص یافته و به جای سوخت گاز نیروگاه های کشور انواع سوخت مایع را برای تولید برق می سوزانند.(نمودار شماره 1)



جدول شماره5 میزان مصرف انواع سوخت را برای تولید یک کیلووات ساعت برق به شکل متوسط سالیانه و مقدار متوسط مصرف آنها را در 9 ماهه اول سال و سه ماه زمستان نشان می دهد.

جدول 5 – میزان مصرف انواع سوخت برای تولید یک کیلوات ساعت برق در نیروگاه های حرارتی در طی سال1397



بررسی ارقام این جدول نشان می دهد که متوسط میزان مصرف گاز طبیعی در 3 ماهه زمستان  برای تولید یک کیلووات ساعت برق  به میزان قابل توجهی کاهش یافته و به میزان مصرف گازوئیل و مازوت افزوده شده است. جدول زیر نسبت تغییرات مصرف گاز طبیعی و گازوئیل و مازوت را در 3 ماه زمستان نسبت به 9 ماهه اول سال را نشان می دهد. 

جدول 6 – مقدار تغییرات مصرف انواع سوخت برای تولید یک کیلوات ساعت برق در نیروگاه های حرارتی



همانطور که مشاهده می شود مقدار گاز مصرفی در حدود 40 % کاهش یافته و میزان مصرف مازوت و گازوئیل به ترتیب 3.3برابر و7 برابر شده است.

در زمستان برق آلوده تری مصرف می کنید

به این ترتیب مشاهده می شود که برق تولیدی در زمستان در کشور به میزان قابل توجهی آلوده تر از برق تولیدی در 9 ماهه اول زمستان است.و این به سبب رشد چند برابری سوختهای مایع با قابلیت آلایندگی بسیار بیشتر و کاهش مصرف گاز است. این بدان معنی است که وقتی خانوار ایرانی  برای گرم کردن منازل خود از گاز بیشتری استفاده می کند به ناچار باید برق آلوده تری مصرف کند. در جدول زیر میزان تولید گازهای آلاینده در تولید 1 کیلووات ساعت برق در 9 ماهه اول سال با  1 کیلووات  ساعت برق تولیدی در زمستان مقایسه شده است.

جدول 7 – مقدار تغییرات مقدار آلاینده ها بررای تولید یک کیلوات ساعت برق در نیروگاه های حرارتی



جدول 7 نشان می دهد که برق تولیدی در زمستان به میزان قابل توجهی آلوده تر از برق تولیدی در 9 ماهه اول سال است. به طوری که 1.3 برابر بیشتر  NOx ، 4 برابر بیشتر  SO2 ،5.5 برابربیشتر SO3 ،و 1.8 برابربیشتر ذرات معلق تولید می کند.

سخن پایانی

علت اصلی مصرف بیشتر سوختهای  مایع در نیروگاه ها در فصل زمستان مشکلات فنی ناشی از انتقال گاز به سبب سرمای زمستان در کنار مصرف زیاد بخش خانگی است.  این امر سبب میشود تا سهمیه گاز نیروگاه های حرارتی نیز به بخش خانگی اختصاص یافته و سهم آن با گازوئیل و مازوت جبران شود. نتیجه این که وقتی خانوار ایرانی برای گرم کردن منازل خود از گاز بیشتری استفاده می‌کند به ‌ناچار باید برق آلوده‌تری مصرف کند. با توجه به آنکه آثار آلودگی هوا در زمستان به سبب پدیده هایی نظیر "وارونگی هوا "چند برابر فصول دیگر سال است. در سال جاری با گسترش ویروس کووید19 و تلفات ناشی از آن توجه به این مسئله بیش از پیش ضروری و لزوم کاهش آلودگی در این فصل بیش از سایر فصول است. جدا از اقداماتی که دولت در میان مدت و بلند مدت باید برای حل این مشکل انجام دهد، در کوتاه مدت هرخانوار ایرانی با کاهش میزان مصرف گاز می تواند به کاهش آلودگی هوا در فصل زمستان کمک موثری انجام دهد.