امسال موضوع روزجهانی آب "ارزشگذاری آب" است. و فرصت خوبی را برای محققان بخش آب ایجاد کرده است تا در ایران و جهان بر این موضوع متمرکز باشند.دبیرکل سازمان ملل متحد در پیام خود برای روز جهانی آب یک سوال اساسی مطرح کرده است. سوالی که باید در همه جهان و ازجمله در کشورمان به آن پاسخی مناسب داد. آنتونیو گوترش پرسیده است: آب برای من چه مفهومی دارد؟

پاسخ به این سوال می تواند راهنمای خوبی باشد تا بخشی از مفاهیم مرتبط با آب را – حتی با برداشت های متفاوت- چنان معنی کرد تا با نقاط مشترک بیشتری روبه رو باشیم.  دبیر کل خود به این سوال در این پیام پاسخ داده است او  بخشی از مفهوم آب را در قالب تعریف "ارزش آب" مطرح می کند. دبیرکل می گوید: " ارزش آب عمیق و پیچیده است. هیچ جنبه ای از توسعه پایدار وجود ندارد که اساساً به آن متکی نباشد. برای من آب به معنای محافظت است. چرخه آب در شکل مدیریت شده خود - شامل آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، بهداشت، فاضلاب، حاکمیت فرامرزی، محیط زیست و موارد دیگر - به معنای  فعالیتهای دفاعی برای حفظ سلامت بشر و پاسخ به چالش های ناشی از تغییر شرایط آب و هوا و افزایش تقاضای جهانی آب است." 

اما عدم سرمایه گذاری کافی در بخش آب در سطح جهان سبب شده است تا نتوان امیدوار بود تا بتوان تا سال 2030 به اهداف تعیین شده در هدف6 توسعه پایدار یعنی دسترسی همه مردم جهان به آب بهداشتی و فاضلاب دست یافت. هرچند که بیانیه مشترکی در مورد آب که 160 کشور جهان  در 18 مارس  سال جاری در سازمان ملل امضا کردند میتواند نشانه های خوبی را برای بهبود وضعیت باشد. این  بیانیه از دیدگاه سازمان ملل می¬تواند یک تعهد قوی برای پیشبرد همه جنبه های مرتبط با آب در اهداف توسعه پایدار باشد.

با تعیین موضوع ارزشگذاری آب برای سال2021 فرصت خوبی پیش آمده است تا با تمرکز براین موضوع، هرچه بیشتر دیدگاه ها را ثبت و درک کرد.  آگاهی  از تلاش های انجام شده در این خصوص و گفتگو در مورد جنبه های مختلف  ارزش آب شاید بتواند فرصتی برای دسترسی عادلانه همه به این منبع با ارزش باشد.

ارزشگذاری آب و اقتصاد :

بررسی وضعیت فعلی نامطلوب منابع آب در جهان  نیاز به بهبود مدیریت منابع آب را برجسته می کند. گزارش سازمان ملل شناخت، اندازه گیری و بیان ارزش آب و گنجاندن آن در تصمیم گیری، برای دستیابی به مدیریت پایدار و عادلانه منابع آب و اهداف توسعه پایدار (SDG) برنامه 2030 ملل متحد برای توسعه پایدار  را اقدامی اساسی می داند و معتقد است کسانی که نحوه ارزشگذرای آب را کنترل می کنند، نحوه استفاده از آن را نیز میتوانندکنترل کنند.  برای بررسی قدرت و عدالت در حاکمیت منابع آب، توجه به ارزش آب نکته کلیدی است. و عدم ارزشگذاری آب در همه مصارف مختلف آن، را می توان دلیل اصلی یا نشانه ای از بی توجهی در سیاستگذاری های مرتبط با آب و سو  مدیریت آن تلقی کرد.

برای اصطلاح "ارزش" و روند "ارزشگذاری" دیدگاه های مختلفی وجود دارد چرا که "ارزش" به طور خاص برای گروه های مختلف کاربر و گروداران قابل تعریف است.  در عین حال، تفاوت در نحوه ارزشگذاری آب نه تنها بین گروه های ذینفع وجود دارد بلکه این تفاوت در آنها بسیار گسترده است. چندین دیدگاه و همچنین روشهای مختلفی برای محاسبه مقدار و معیارهای مختلف برای بیان آن وجود دارد. شاید به همین دلایل است که اغلب اوقات، ارزش آب یا مجموعه از ارزشهای آن در مصارف مختلف، به هیچ وجه در تصمیم گیری برجسته نیست. اما این دیدگاه های واگرا در مورد ارزش آب و بهترین روش ها برای محاسبه و بیان آن، چشم انداز چالش برانگیزی برای پیشرفت سریع در ارزشگذاری آب ایجاد می کند.

همواره در سالهای اخیر حسابداری سنتی آب یکی از ابزارهای اصلی برای  تصمیمات سیاستی در بخش آب بوده است. در این نوع حسابداری آب، ارزیابی های مربوط به هزینه ها و منافع آب، محدود به روشهایی می شود که برای محصولات عادی  مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش از  قیمت های ثبت شده  در بازار برای منافع آب و هزینه های تمام شده در جریان برآوردهای مرسوم برای هزینه های آب استفاده می شود. این درحالی است که در مورد آب، هیچ رابطه مشخصی بین قیمت و ارزش آن وجود ندارد. در جایی که آب برای  مصرف کنندگان قیمت گذاری می شود، قیمت اغلب منعکس کننده تلاش برای بازیابی هزینه های انجام شده است و نه ارزش آبی که به مصرف تحویل شده است.

گزارش بانک جهانی برای ارزشگذاری آب معتقد است که در مورد ارزش گذاری، اقتصاد یک علم کاملاً مرتبط، قدرتمند و تأثیرگذار است، حتی اگر کاربرد آن باید جامع تر شود.با این وجود، مقادیر مختلف آب در مصارف مختلف، باید به یک تناسب مناسب رسیده و تعارضات بین آنها حل شده و در فرآیندهای برنامه ریزی و تصمیم گیری منظم و یکپارچه گنجانده شود. این گزارش راه پیش رو، را توسعه بیشتر رویکردهای معمول ارزشگذاری در صورت امکان در کنار اولویت بندی رویکردهای بهبود یافته می داند.

در سالهای اخیر روندی که در خصوص توجه به ارزش اقتصادی آب با تلاش محققان پیشرو در کشورآغاز شده است پیشرفت های قابل توجهی داشته است. اگرچه در این مسیر دچار فراز و فرودها و گاهی برداشت های نادرست از این مفهوم بوده است. اما با این وجود سال 1400 می تواند فرصت مناسبی برای بررسی تجربیات و تلاشهای انجام شده در این زمینه،اگاهی رسانی و جلب توجه سیاستگذاران بخش آب به این مفهوم بوده تا با استفاده از آن بتوان سبب بهبود مدیریت منابع آب در کشور شد. در عین حال بررسی تجربیات جهانی در این زمینه نیز میتواند به ارتفا دانش ارزشگذاری اقتصادی آب در کشور کمک کند.

زیست آنلاین در این راستا از کلیه محققین و تلاشگران مرتبط با این موضوع دعوت می کند تا نظرات خود را مختلف جهت انعکاس برای ما ارسال نمایند. در عین حال بر اساس برنامه ریزیهای انجام شده در زیست آنلاین، در قالبهای مختلف در سال جاری با موضوع ارزشگذاری آب خواهد پرداخت.