هامونی که سالها در غریبی جان داده بود با رسیدن آب به لبهای خشکیده اش جان گرفت و هامونیان شادمان از لبخند هامون به دریاچه زدند و تن خسته را به اشکهای هیرمند و هامون سپردند اما افسوس که شادی ماندنی نبود و اکنون نوبت هامونیان است تا اشکریز هامون لب خشکیده باشند.

به گزارش زیست آنلاین از  ایرنا، روند خشکیدن مجدد تالاب نیمه جان هامون که در چند ماه گذشته در بخشهایی از آن آب جریان یافته بود با قطع جریان آب ورودی هیرمند، آغاز بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و گرمای تابستان با سرعت زیادی تشدید شده است.

دریاچه هامون پیش از خشکیدن به عنوان هفتمین تالاب بین المللی جهان و بزرگترین دریاچه آب شیرین در فلات ایران با مساحت پنج هزار و ۷۰۰ کیلومترمربع و دامنه عمقی یک تا پنج متر در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور در منطقه سیستان علاوه بر اهمیت زیست محیطی، منبع اشتغال و فعالیت اقتصادی مستقیم برای حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت منطقه در بخشهای شیلات، کشاورزی، دامداری و صنایع دستی بود.

پس از ۱۶ سال خشکسالی در چند ماه اخیر با ورود آب فعالیتهای کشاورزی و شیلاتی در قسمتی از تالاب هامون و اطراف آن رونق دوباره گرفت اما به دلیل موقتی بودن آب و قطع جریان رودخانه هیرمند، روند خشکیدن مجدد بخشهای آبگیری شده این دریاچه آغاز شده و با توجه به گرمای شدید و وزش بادهای خشن موسمی ۱۲۰ روزه سیستان به زودی به حالت خشک سابق باز خواهد گشت.

مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان می گوید تابش مستقیم نور خورشید و وزش بادهای شدید در چند روز گذشته باعث پخش شدن آب موجود در گودالهای عمیق تالاب هامون و مرگ شمار زیادی از آبزیان شده است.

ˈخسرو افسریˈ در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ادامه داد: شدت وزش توفان در منطقه سیستان به حدی است که ه بخش قابل توجهی از گونه های مختلف ماهیان موجود در گودالهای آبی تالاب در سطح خشک اطراف پراکنده و تلف شدند.

وی اظهار داشت: در مورد دیگر گونه های جانوری از جمله پرندگان، روند خشکیدن مجدد تالاب هامون به یک کلونی از پرندگان کنارآبزی مهاجر خسارت زد اما جوجه های این پرندگان که در حال تلف شدن بودند با کمک محیط بانان با رهاسازی آب نجات یافتند.

او با بیان اینکه سالانه پنج هزار میلیمتر آب در شمال و حدود چهار هزار میلیمتر در مرکز و جنوب سیستان و بلوچستان تبخیر می شود گفت: تداوم توفان و سطح تبخیر بالا برای مردم سیستان به امر طبیعی تبدیل شده از این رو باید نقاط بحرانی تالاب هامون را شناسایی و با مدیریت یکپارچه توسط تمام بهره برداران روند احیاء این تالاب بین المللی را به درستی به صورت کارشناسی به پیش برد.

مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان افزود: زمانی تالاب هامون احیا خواهد شد که حداقل نیازهای آبی تالاب در زمانهای کم آبی، پرآبی و خشکسالی بررسی و مشخص شود.

وی با بیان اینکه پس از ورود آب و آبگیری بخشی از دریاچه تمام موارد از جمله خشکیدن آن قابل پیش بینی بود اظهار داشت: با خشک شدن تالاب هامون بار دیگر حرکت شنهای روان و ریزگردها تکرار خواهد شد.

او گفت: بیش از دهها مطالعه در خصوص تالاب هامون انجام شده و برای احیا آن باید خطاها کاهش یابد و به دنبال مدیریت یکپارچه آن باشیم.

وی تاکید کرد: مجامع بین المللی باید به اهمیت تالاب بین المللی هامون بر زندگی و تاثیر آن بر اکوسیستم منطقه آگاه شوند و برای احیا دریاچه چاره اندیشی کنند.

مدیرکل اداره شیلات سیستان نیز به ایرنا گفت: هم اینک سه هزار و ۷۰۷ صیاد به همراه خانواده هایشان با حضور در اطراف تالاب هامون به صید انواع ماهیان گرمابی از جمله کپور، آمور و فیتوفاگ مشغول هستند.

ˈحسن خمرˈ افزود: با توجه به شدت وزش توفان و افزایش گرمای هوا گودالهای آبی تالاب هامون که محل رشد و تکثیر بچه ماهیهای گرمابی محسوب می شوند رو به خشکیدن هستند و هر روزه شاهد تلف شدن شماری از آبزیان هستیم لذا صیادان این ماهیان را خشک نموده و برای تهیه خوراک دام به کارخانه ها می فروشند.

وی گفت: آبگیری تالاب هامون در چند ماه اخیر علاوه بر صیادان باعث جذب مردم بومی منطقه برای صید به تالاب هامون شد و منبع درآمد خوبی را برای آنان ایجاد کرد.

مدیرکل اداره شیلات سیستان افزود: فقط هزینه تهیه تور ماهیگیری بر عهده صیادان است و ماهیان صید شده از تالاب هامون کیلوگرمی ۲۵ تا ۳۰ هزار ریال در بازارهای منطقه به فروش می رسد.

وی گفت: با افزایش سرعت خشکی مجدد تالاب هامون بار دیگر صیادان شمال سیستان و بلوچستان بیکار می شوند بنابر این برای جلوگیری از این وضعیت تعیین حق آبه برای شیلات در شرایط کم آبی و انتقال آن به گودالهای عمیق تالاب در کارگروه احیاء تالاب هامون مطرح شده است.

خمر اضافه کرد: همچنین در صورت تصویب کارگروه احیاء تالاب هامون در خصوص فعالیت صیادان در چاه نیمه چهارم، شیلات سیستان آمادگی دارد بچه ماهی در این چاه نیمه رهاسازی کند.

وی گفت: با اجرای این طرح برای آخر سال صیادان می توانند در چاه نیمه چهارم مشغول به صید ماهی شوند.

رییس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیای دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز با تاکید بر وجود نگاه سطحی و غیرعلمی مسوولان به موضوع احیاء تالاب هامون اظهار داشت: پدیده های اقلیمی نشان می دهد تاثیر محیط بر تالاب و انسان از مرحله تنشهای محیطی تا خشکسالی بیش از ۱۵ ساله به پدیده تاثیر انسان بر محیط تبدیل شده است.

ˈغلامرضا نوریˈ افزود: امروزه به دلیل افزایش سطح تخریب، نبود مدیریت جامع تالاب هامون، برخورد بخشی و جزیره ای و انجام نشدن مطالعات جامع و مستمر برای بررسی روند تغییرات محیطی شاهد تغییر عناصر علمی از جمله دمای هوا، انعکاس نور از زمین، میزان رطوبت هوا، شیب مرکز پرفشار و کم فشار توسط انسان در منطقه سیستان هستیم.

وی ادامه داد: برخورد شعاری، مقطعی و غیرعلمی با موضوع تالاب هامون دغدغه و نارضایتی مردم را بیشتر خواهد کرد زیرا با توجه به همکاری اندک دستگاههای اجرایی، مسوولان علمی و سیاسی، کارشناسان و محققان استان در قالب ˈستاد احیاˈ و علمی و تخصصی نبودن موضوعات مطرح شده نتیجه مطلوبی از این ستاد حاصل نشده است.

رییس پژوهشکده علوم زمین و جغرافیای دانشگاه سیستان و بلوچستان اظهار داشت: با توجه به توانمندی بالای محققان سیستان و بلوچستان انجام مطالعات تالاب هامون برای رسیدن به نتایج کارشناسی قابل اجرا بطور قطع باید توسط آنان انجام شود.

فرماندار زابل نیز سازمان حفاظت محیط زیست را متولی تالاب هامون دانست و گفت: اهمیت تالاب بین المللی هامون بر زندگی مردم و اکوسیستم منطقه غیرقابل انکار است لذاو باید مدیریت یکپارچه این اکوسیستم تقویت شود.

ˈهوشنگ ناظریˈ افزود: تمامی اقداماتی که در بستر دریاچه انجام می شود باید زیر نظر محیط زیست باشد.

وی اظهار داشت: با توجه به عدم ورود آب به دریاچه و کاهش آب موجود ضروری است سازه هایی ایجاد تا آب موجود در چند نقطه ذخیره و انباشته شود.

فرماندار زابل گفت: همچنین حق آبه دریاچه هامون از طریق مسوولان از کشور افغانستان و سازمانهای مردم نهاد پیگیری شود.

وی ادامه داد: توپوگرافی جی.آی.اس که در گذشته بر روی دریاچه هامون کار شد مخصوص این دریاچه تهیه و مطالعات سنجش از راه دور بر روی تالاب انجام شود.

ناظری بیان کرد: با توجه به گستره بالای تالاب بین المللی هامون اداره حفاظت محیط زیست از نظر امکانات و نیرو برای انجام برخی کارها با مشکل رو به رو است و به همین سبب نیاز به تقویت و همکاری دارد.

وی ورود شتر و دام به بستر دریاچه را خطری جدی برای تالاب هامون دانست و اظهار داشت: ورود غیرقانونی دام به بستر دریاچه باعث شده حرکت شنهای روان و ریزگردها افزایش یابد که در این زمینه هنگ مرزی و نیروی انتظامی باید برای جلوگیری از ورود آنها اقدام کنند.

وی گفت: پس از ورود آب به دریاچه با تاکیدات استاندار سیستان و بلوچستان آب ورودی به مناطق بحرانی ریزگردها و شنهای روان حد فاصل هامون صابوری و پوزک انتقال داده شد.

فرماندار زابل ضمن انتقاد از پژوهشکده تالاب بین المللی هامون نیز گفت: این پژوهشکده بر اساس نوع ضرورت کار نکرده است.

هامون متشکل از سه دریاچه کوچک به نامهای پوزک، صابری و هیرمند بود که در زمان فراوانی آب به هم متصل شده و دریاچه هامون را تشکیل می دادند. دریاچه هامون پیش از خشکیدن کامل در پی تداوم خشکسالی ۱۶ سال اخیر، بسته شدن آب ورودی آن از سمت افغانستان و ادا نشدن حق آبه دریاچه از طرف آن کشور، به عنوان بزرگترین پهنه آب شیرین در سیستان و بلوچستان نقشی حیاتی در معیشت و زندگی مردم و اقتصاد منطقه سیستان داشت.

خشکیدن هامون گذشته از ضربه شدید به اقتصاد و زندگی مردم، تاثیرات سوء زیست محیطی را در منطقه سبب شده است