ساخت بیش از 30 سد بر روی دجله و فرات عامل اصلی گرد و غبار در ایران و عراق

حسن احمدی در پویش ملی بیابان که به بررسی مدیریت ریزگردها در دولت دوازدهم در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج پرداخت، افزود: این سدها توسط کشورهای ترکیه، عراق و سوریه ساخته شده که منجر به خشک شدن شدن این ۲ رودخانه شده است.
وی اظهار داشت: در نتیجه این سدسازی ها بیش از ۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در کشور عراق بدون استفاده باقی مانده و خود منشا برداشت ذرات ریز و ایجاد گردو غبار در عراق و ایران شده است.
وی گفت: همچنین موجب کاهش آب تالاب ها و خشک شدن نزدیک به ۹۰درصد از مناطق مرطوب و تالاب ها در جنوب عراق(عظیم و هویزه) شده است.
احمدی ادامه داد: اراضی کشاورزی وابسته به آب فرات در چند سال گذشته از ۲۰ درصد به ۱۲ درصد کاهش یافته که موجب خارج شدن ۶۹۶ هزار هکتار از زمین های کشاورزی وابسته به آب دجله در شمال غرب عراق از چرخه تولید خواهد شد.
وی افزود: در اثر کاهش دبی رودخانه های دجله و فرات حدود ۴۰ درصد از زمین زراعی از چرخه تولید خارج شده است (در برخی آمارها عدد ۷۰ درصد ذکر شده است ) که این امر یکی از مهم ترین علت های تولید گرد و غبار در منطقه محسوب می شود.
استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران اضافه کرد که سدسازی در ایران نیز اثرات سوء خود را در مناطق جنوبی کشور به جا گذاشته است.
وی یکی دیگر از علل پیدایش گرد و خاک را تغییر اقلیم و چرای بیش از حد دام ها در مراتع دانست که موجب از بین رفتن پوشش گیاهی سطح خاک می شود.
احمدی ادامه داد: با توجه به انجام مطالعات انجام شده و مشخص شدن مناطق برداشت گرد و غبار و بررسی شرایط اقلیمی و اکولوژی، روش های مناسب که شامل احیاء پوشش گیاهی و استفاده از بادشکن های زنده و غیر زنده و همچنین مالچ های نفتی و پلیمری جهت تثبیت مناطق برداشت و کنترل طوفان های ماسه ای و گرد و غبار پیش بینی شده است.
وی در این قسمت از سخنان خود به راه های پیشگیری و کنترل این پدیده اشاره کرد و گفت: این راهکار بایستی در مناطق برون و درون مرزی به طور جداگانه انجام شود که در مناطق برون مرزی می بایست کمیته منطقه ای با واسطه گری کنوانسیون مقابله با بیابانزدایی و با مشارکت کشورهای عراق، سوریه، کویت، عربستان، ایران، ترکیه و در صورت لزوم مصر تشکیل شود.
وی اضافه کرد: با توجه به انجام مطالعات فاز اول و مشخص شدن مناطق برداشت گرد و غبار و بررسی شرایط اقلیمی و اکولوژی، روشهای مناسب که شامل احیاء پوشش گیاهی و استفاده از بادشکن های زنده و غیر زنده و همچنین مالچ های نفتی و پلیمری جهت تثبیت مناطق برداشت و کنترل گردوغبارها استفاده کرد.
این استاد دانشگاه به کنترل مناطق درون مرزی نیز اشاره کرد و گفت: در داخل کشور به دلیل خشکسالی های چند سال اخیر و همچنین ساختمان سد درمسیر رودخانه های منطقه که موجب خشک شدن خورها و همچنین خشک شدن تالاب هورالعظیم، رسوب های بستر بوسیله باد، حمل و موجب ایجاد طوفان های ماسه ای و گردوغبارها در محدوده ای از استانهای جنوبی و جنوب غرب کشور شده است.
وی تصریح کرد: بنابراین با توجه به مطالعات فاز اول و مشخص شدن مناطق حساس و با در نظر گرفتن شرایط منطقه با ایجاد پوشش گیاهی و استفاده از بادشکن زنده و غیر زنده و بهره گیری از انواع مالچ جهت کنترل طوفان های ماسه ای استفاده کرد.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در بخشی از سخنان خود به تاریخچه پیدایش اولین پدیده های گرد و غبار در ایران اشاره کرد و گفت: عنوان ریزگرد که به پدیده گرد و غبار اطلاق می شود عنوانی اشتباه است زیرا ریزگرد در مناطق کنار دریا که حالت شرجی دارند در هوا ایجاد می شود در حالیکه در محدوده ی زندگی ما پدیده گرد و غبار و گرد و خاک که در اثر فرسایش بادی است، ایجاد می شود.
وی افزود: اولین پدیده گرد و غبار در ایران از سال ۱۳۶۷-۱۳۶۳ در جنوب غرب ایران گزارش شد که در آن دوره تمام و سپس در سال ۱۳۸۴ دوباره ظاهر شد و سال بعد از آن فروکش کرد و مجددا از سال ۱۳۸۶ افزایش یافت.
احمدی بیان داشت: پدیده گرد و غبار در ۲۲ استان حتی تا تهران و استان های مازندران و گیلان مشاهده شده است.

منشاء بیش از ۸۴ درصد گرد و غبارها خارجی است

معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تهران نیز در این نشست گفت: پدیده گرد و غبار محدود به زمان و مکان نیست و شاهد افزایش روند این پدیده هستیم.
قاسم حقانی افزود: بر اساس آخرین مطالعات انجام شده توسط سازمان زمین شناسی ۸۴.۶ درصد منشاء این پدیده خارجی و کمتر از ۱۶ در آن داخلی است.
وی با بیان اینکه مرز مشاهده ی گرد و غبار حتی از کوه های زاگرس و البرز نیز گذشته و در سواحل دریای خزر و استان های گیلان و مازندران نیز مشاهده شده است، اظهار داشت: علیرغم اینکه کاشت درخت در جذب گرد و غبار موثر است ولی درختان نمی توانند جلوی ورود این پدیده را بگیرند.
وی یکی از راهکارها برای کاهش این پدیده را تامین حقابه تالاب ها توسط دولت دانست و گفت: در دریاچه ارومیه و هورالعظیم با توجه به بارندگی های اخیر اتفاق خوبی افتاده که مقداری رطوبت ایجاد شده و موجب چسبندگی ذرات خاک شده است.
حقانی با بیان اینکه تا کنون در بیش از ۸ میلیون هکتار از اراضی بیابانی کشور عملیات بیابانزدایی انجام شده، افزود: اخیرا در بیش از ۳ هزار هکتار از اراضی بیابانی خوزستان به صورت ضربتی عملیات بیابانزدایی انجام شده است.
وی به پدیده گرد و غبار در تهران نیز اشاره کرد و اظهار داشت: سال گذشته گرد و غبار با منشاء داخلی در تهران که بیشتر از ملارد سرچشمه می گیرد به صفر رسید که دلیل آن ۸۰۰ هکتار عملیات احیای بیابان ها بود ولی هنوز یک لکه ۴۰۰ هکتاری در اطراف تهران وجود دارد که نتیجه واگذاری این اراضی توسط اوقاف به بخش خصوصی است که عرصه را لخت کرده است.
معاون منابع طبیعی و آبخیزداری تهران به عوامل خارجی منشاء گرد و غبار اشاره کرد و گفت: یکی از راهکارها تثبیت اراضی کشاورزی در عراق است که نمی توانیم کاری از پیش ببریم زیرا یا باید خودمان وارد عمل شویم یا کار را به پیمانکاران بسپاریم که در هر دو صورت امنیت چندانی وجود ندارد.
وی با بیان اینکه به هر طریق باید درصدد جلب مشارکت هایی باشیم، افزود: برنامه برای کشور تهیه شده است ولی در موقع اجرا هر دستگاه راه خود را می رود.

منبع: ایرنا

https://zistonline.com/vdccmpqe.2bqi18laa2.html