توسعه گردشگری در آشوراده مغایر اسناد بالادستی است

به گزارش زیست آنلاین، سالهاست اجرای طرح توسعه گردشگری در آشوراده؛ تنها جزیره دریای خزر  محل اختلاف است. جزیره آشوراده که زمانی مسکونی بوده با پیشروی دریا دوره‌ای آب دریا زیر آب می‌رود. آخرین باری که این شبه جزیره زیر آب رفت سال 68 بود و باعث شد آشوراده خالی از سکنه شود. حال که آب پس‌روی کرده و پیش‌بینی‌های متخصصان خبر از کاهش تراز آب می‌دهد، طرح توسعه گردشکری با آب و تابی بیشتر سر زبان مسئولان افتاده است در حالی که به به اعتقاد کارشناسان این جزیره که بخشی از ذخیره‌گاه زیست‌کره خلیج گرگان و میانکاله است باید برای محیط زیست و ساکنان وحشی‌اش بکر بماند.

منطقه 22 هکتاری آشوراده در دل پناهگاه حیات وحش میانکاله قرار دارد. طرح گردشگری جزیره آشوراده به عنوان یكی از مصوبات سفر ریاست جمهوری در سال 93 به استان گلستان به تصویب رسید ولی همان زمان هم با مخالفت‌های بیشماری از سوی متحصصان مواجه شد. این طرح که در یک دوره تحت عنوان طبیعت‌گردی مطرح شد شامل ساخت اسكله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز حضور گردشگران می‌شد و قرار بود با سرمایه‌گذاری چهارهزار میلیارد ریالی بخش دولتی و خصوصی تا سال سه سال بعد از تصویب به بهره‌برداری برسد. این در حالی است که جزیره آشوراده تمام سال میزبان انواع پرندگان بومی و مهاجر است و جزو نخستین مناطق زیست‌كره جهان معرفی و ثبت شده است.

دو سال پیش برای احیای تالاب میانکاله برنامه‌ای 5 ساله تدوین و در جلسه «ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور» و برای اجرای آن به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد. در این جلسه که با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری برگزار شد، برنامه‌های جامعی به مانند آنچه برای دریاچه ارومیه تدوین شد، به تصویب رسید. بر اساس این برنامه سازمان حفاظت محیط زیست موظف شد ظرف 36 ماه، برنامه جامع مدیریت زیست بومی میانکاله را با کمک سایر دستگاه‌های تهیه و اجرا کند.

اجرای پروژه‌های اکوتوریستی بر اساس اهداف کنوانسیون رامسر و مطابق با ظوابط طرح جامع پناهگاه حیات‌وحش میانکاله با هدف تقویت کارکرد تالاب و جوامع محلی و ایجاد اشتغال در این جلسه مورد تاکید قرار گرفت. در آن زمان مسعود باقرزاده کریمی، مدیرکل وقت دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها به همشهری تاکید کرد که مصوبه شورا از تغییر کاربری تالاب جلوگیری خواهد کرد و گفت: بر اساس ضوابط کنوانسیون رامسر، اقامت شبانه در تالاب رخ نخواهد داد در نتیجه سرمایه‌گذار فقط در شهرهای اطراف امکان ساخت هتل خواهد داشت و گردشگران را برای دوچرخه سواری و پیاده روی در مسیر‌های مشخص چوبی و پرنده‌نگری در دکل‌های از پیش طراحی شده با قایق به منطقه خواهد برد. تنها سازه‌های موجود دستشویی و سایه‌بان چوبی برای استراحت است. ما نمی‌توانیم به طور کلی حضور مردم را در مناطق حفاظت شده ممنوع کنیم بلکه با تعیین ضوابط فقط علاقه‌مندان واقعی را به منطقه راه دهیم. متاسفانه عموم مردم بهره‌برداری درستی از این مناطق ندارند و مثلا ترجیح می‌دهند در این جا عروسی برگزار کنند. ما نباید در برابر فشارها کوتاه بیایم و از کسانی که به دنبال حفاظت از 60 کیلومتر عرصه تالابی هستند حمایت کنیم. میانکاله جایی برای هتل ساختن نیست.

اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده با چندبن مصوبه در اسناد بالادستی مغایرت دارد. در سال 94 شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مصوبه‌ای را به تصویب رساند که بر اساس آن صدور هر گونه مجوز ساخت «مناطق نمونه گردشگری» در مناطق چهارگانه محیط زیست اکیدا ممنوع است. پناهگاه حیات وحش نیز جزو مناطق چهارگانه است. همچنین در سال 97 این شورا ایجاد هرگونه «شهرک گردشگری» در مناطق چهارگانه را مطلقا ممنوع اعلام کرد. به گفته محمد داس‌مه، وکیل دادگستری، این طرح بر اساس «دستورالعمل تهیه طرح‌های مدیریت حفاظتی» که در «نشریه 257» ابلاغی از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شده، قابل اجرا نیست. بر اساس این دستورالعمل پناهگاه حیات وحش، فاقد زون تفرجی متمرکز است. در واقع این دستورالعمل نیز در تایید مصوبات شورایعالی شهرسازی و معماری است.

وکیل «ستاد مردمی نجات آشوراده» در گفت و گو با زیست آنلاین، به مصوبه سال 1400 شورای عالی شهرسازی که مشخصا برای موضوع توسعه گردشگری در جزیره آشوراده تصویب شده است نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس مصوبه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران برای "طرح ساماندهی طبیعت گردی وگردشگری جزیره آشوراده" استقرار هرگونه فضای اقامتی، پذیرایی، تجاری-خدماتی، ورزشی، تفریحی و فرهنگی در جزیره آشوراده ممنوع شده است. این مصوبه در تاریخ 28 فروردین 1400 توسط رییس شورایعالی شهرسازی ومعماری ایران، امضا و خطاب به استاندار گلستان ابلاغ شده است.

به استناد همین مواد قانونی و تعارضات، در تابستان سال گذشته معاونت حقوق عامه دادستانی کل کشور دستور توقف واگذاری آشوراده برای اجرای طرح‌های گردشگری را صادر کرد. حال با سفر رییس جمهوری به استان گلستان، دوباره لابی‌های منطقه بر طبل اجرای طرح گردشگری در آشوراده کوبیده‌اند. این در حالی است که به اعتقاد سمیه رفیعی، رییس فراکسیون محیط زیست مجلس «محیط زیست به مثابه اکوسیستم چرخه‌ای از عوامل در هم تنیده است که یک تصمیم اشتباه، اثر سوء خود را بر کل آن می‌گذارد. انتظار می‌رفت مراجع تخصصی نظیر سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از هرتصمیم مقام اجرایی دولت، نظر کارشناسی خود را ارائه می‌کردند»

با وجود این علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست روز گذشته اعلام کرد که توسعه گردشگری در آشوراده مجوز زیست محیطی دارد و باعث شگفتی فعالان محیط زیست شد. او گفت: بحث گردشگری در آشوراده مربوط به دستور اخیر رییس جمهوری نیست و  گردشگری در این منطقه مجوز خود را در فروردین ماه ۱۴۰۰ دریافت کرده است. مجوز محیط زیستی این موضوع نیز در سال ۱۳۹۷ صادر شده است. حتی در رابطه با مستثنیات مردم در این منطقه که مساحتی بالغ بر چهل و چند هکتار را شامل می‌شود، مجوز از شورای عالی شهرسازی کشور دریافت شده است و در این زمینه نیز مشکلی وجود ندارد. علاوه بر صدور مجوز زیست‌محیطی در سال ۱۳۹۷ با اسناد بالادستی موجود و بازدیدی که نمایندگان کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در فروردین ماه ۱۴۰۰ از آشوراده داشتند، کار کاری قانونی است و مشکلی ندارد اما چالش اصلی ما در نحوه اجرای آن است.  

اظهارات این مقام مسئول با روند پیگیری قضایی که این موضوع طی کرده است به کلی متفاوت است. ضمن اینکه به گفته حر منصوری، موسس تشکل دیده‌بان میانکاله نیز بارگذاری سازه‌ای در این منطقه اصلا توجیه اقتصادی ندارد. او در گفت و گو باهمشهری می‌گوید: با زیر‌آب رفتن جزیره میانکاله در سال 68، بنیاد مسکن به اهالی این منطقه وام و در محدوده بندر ترکمن زمین معوض داد. در نتیجه بنیاد مسکن نیز در مورد این مناطق مدعی است.

او مخالف گردشگری در میانکاله نیست ولی معتقد است به هیچ عنوان گردشگری انبوه مناسب این منطقه نیست و این منطقه 2 هزار متر با بندر ترکمن فاصله دارد و در صورت بدی آب و هوا و بروز حادثه و بیماری نمی‌توان گردشگران را با هیچ وسیله‌ای از منطقه خارج کرد.

به اعتقاد این فعال محیط زیست توسعه گردشگری در این بخش از ذخیرگاه زیست‌کره میانکاله، نه تنها مشکلات زیست محیطی ایجاد می‌کند، اقتصاد کسانی را که سال‌هاست در بندر ترکمن با ساخت اقامتگاه به توسعه گردشگری پرداخته‌اند را به خطر می‌اندازد. مردم منطقه با توضیحات فنی، اقتصادی و منطقی درستی که در اختیارشان قرار گیرد مخالف تخریب جزیره هستند. معیشت آنها باید از راه پایدار و در سازگار با محیط زیست تامین شود.

خبرنگار: زهرا رفعیی