نشانه های وقوع پدیده ی «تغییر اقلیم» در کشور

به گزارش زیست آنلاین از ایرنا «تمدن صنعتی» اگرچه از بسیاری جهات برای انسان، پیشرفت، رفاه، آسایش و راحتی را به همراه آورده است اما برای محیط زیست جهانی، نه تنها دستاوردی نداشته است، بلکه به عاملی برای تخریب و برهم زدن نظم زمین تبدیل شده است.

پدیده ی «ماشینی شدن» از سده ی ۱۸ میلادی، بشر را به نیروی قدرتمندی تبدیل کرد تا توان هر نوع تغییری بر روی کره ی خاکی زمین را به دست آورد و ساخته های دست خود را از جمله ماشین آلات، ضایعات، پسماندها، گازهای آلوده و .... به میزان وسیعی در سطح زمین پراکنده کند. از همین جا بود که حیات محیط زیست به خطر افتاد.

به عبارت دیگر صنعتی شدن برای هر که و هر چه سودآور بود، برای محیط زیست و آب و هوا تاکنون، جز زیان و تخریب چیزی به همراه نداشته است.

اکنون با گذشت بیش از ۲ سده از حاکمیت صنعت بر جوامع، تغییر اقلیم (Climate change) یا «گرمایش زمین» (Global Warming) چالشی جهانی و تهدیدی جدی برای محیط زیست کره ی زمین به شمار می رود که به گفته ی کارشناسان این حوزه، عمده ترین دلیل آن شدت یافتن فعالیت های صنعتی انسان ها است. سرعت فعالیت های انسانی تا جایی است که پدیده های طبیعی حتی فرصت «خودپالایی» ندارند و وضعیت شان روز به روز در حال بدتر شدن است.

به گفته ی کارشناسان زمین شناسی پدیده های طبیعی و آب و هوا در شرایط عادی قدرت خودپالایی دارند و قادر هستند در صورت به خطر افتادن حیات شانی یا خارج شدن از سیر طبیعی، خود را بازیابی کنند و به حالت طبیعی بازگردند.

افزایش درجه ی حرارت، ذوب شدن یخ های قطبی، بالا آمدن سطح آب های آزاد و بی نظمی در پدیده های آب و هوایی از مهمترین پیامدهای تغییر اقلیم محسوب می شوند.

کارشناسان حوزه ی اقلیم شناسی معتقدند، ایران نیز به همراه دیگر کشورهای جهان دچار تغییر اقلیم شده است و در زمان حاضر نیز نشانه هایی از دگرگونی اقلیمی در ایران قابل مشاهده است.

در ادامه ضمن اشاره به عوامل تغییر دهنده ی اقلیم جهانی، به نشانه های وقوع تغییر اقلیم در گفت و گو با اقلیم شناسان می پردازیم.

*** تغییر اقلیم یا نوسانات آب و هوایی؟

تغییر اقلیم یا تغییرات آب و هوایی به هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی اطلاق می شود که در طولانی مدت برای منطقه یی خاص یا تمامی کره ی زمین رخ دهد.

به دلیل اینکه سخن از تغییرات در زمانی طولانی به میان می آید، برخی دانشمندان حوزه ی اقلیم شناسی اطلاق عبارت «تغییر اقلیم» را برای ناهنجاری های جوی مناسب نمی دانند و معتقدند امری به نام «نوسانات آب و هوایی» در حال وقوع است اما در عین حال بسیاری از آن ها به گرم شدن کره ی زمین نیز معتقدند.

در همین زمینه «بهلول علیجانی» پدر اقلیم شناسی سینوپتیک ایران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری گفت: تغییر اقلیم به معنای تغییر میانگین ها در دراز مدت است. تغییرات کوتاه مدت به معنای نوسانات آب و هوایی است.

وی افزود: اما می توان گفت بر اساس مطالعات صورت گرفته در جهان که ایران نیز جزیی از آن است، پدیده یی به نام گرمایش جهانی وجود دارد و کسی منکر گرم شدن هوا نیست.

به گفته ی علیجانی، جهان در حال تغییر است و وضعیت آب وهوایی نیز بر اساس مدل ها یا سناریوهایی تا سال ۲۱۰۰ میلادی تفسیر شده اند.

پدر اقلیم شناسی سینوپتیک ایران در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا، دلیل تغییر شرایط اقلیمی زمین را همانند داستان پیدایش «مرغ و تخم مرغ» دانست و گفت: خورشید، عامل مهمی در تغییر و پراکندگی فشار در سطوح بالای اتمسفر است. در این ارتفاع، بادها جابه جا می شوند که این جابه جایی در وضعیتِ آب و هوایی زمین تاثیر می گذارد. دلیل تغییر الگوی بادها در سطوح بالای زمین نیز، تغییرات دما در سطح زمین است. برای مثال اگر درجه ی هوای اقیانوس ها بالا یا پایین رود، الگوی بادها نیز تغییر می کند. بنابراین شرایط کلی اتمسفر، عامل اصلی تغییر دما و بارندگی است و در این چرخه ی سیستمی، شرایط کلی اتمسفر نیز، وابسته به شرایط کلی زمین است.

به گفته ی این اقلیم شناس، سامانه ی اقلیم، سامانه یی منظم است اما از سوی دیگر به آن سامانه ی «کیاس» نیز می گویند. این وضعیت به سامانه یی اطلاق می شود که کوچکترین تغییر در آن ها، شدیدترین عکس العمل ها را در پی دارد.

علیجانی معتقد است که فعالیت های انسانی در سطح زمین سبب به وجود آمدن این وضعیت شده است و بر اساس تحقیقات هیات بین دولتی تغییراقلیم (IPCC)، فعالیت های انسانی عامل اصلی گرمایش جهانی است.

همچنین «پرویز کردوانی» جغرافیدان برجسته ی کشور به تغییرات جوی رخ داده ی سال های اخیر در ایران، واژه ی «نوسانات» را اطلاق می کند؛ زیرا معتقد است صدها سال زمان لازم است تا اقلیمی به معنای واقعی تغییر کند و دوره یی مانند عصر یخبندان شکل گیرد.

وی گفت: نوسانات ناگهانی آب و هوا نتیجه ی گرم شدن کره ی زمین است و این انسان است که از سال ۱۸۵۰ میلادی و شروع دوره ی صنعتی شدن با افزایش فعالیت های خود، سبب افزایش گازهای گازکربنیک و متان در کره ی زمین شد.

کردوانی در خصوص تاثیر تغییرات جوی بر سطح کره ی زمین تصریح کرد: گرم شدن کره ی زمین سبب افزایش سطح آب اقیانوس ها خواهد شد و جزایر و شهرهای ساحلی به زیر آب خواهند رفت. حتی بر اساس پیش بینی ها شهر لندن تا ۳۰۰ سال آینده به زیر آب خواهد رفت.

در این میان «محسن ناصری» مدیر طرح ملی تغییر آب و هوا در سازمان محیط زیست نیز در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا گفت: برخی از دیرینه شناسان و هواشناسان معتقدند، شواهدی مبنی بر اینکه سهم اثرات انسانی در تغییرات جوی کم است، وجود دارد و به طور عمده این تغییرات را نتیجه ی رخداد دوره های بلندمدت هواشناسی می دانند اما هر چه پیش می رویم سازوکارهای روشن سازمان ملل متحد در موضوع تغییر آب وهوا، سبب شده تا از تعداد افرادی که این نظر را دارند، کاسته شود و به نظر می آید کفه ی معتقدان به دخالت انسانی در گرمایش جهانی بسیار سنگین تر می شود.

همچنین به گفته ی دانشمندان باران های ناگهانی و سیل آسا، طوفان های مهیب با قدرت پیش بینی اندک، کاهش دما و یخبندان های شدید و طولانی، خشکسالی های گسترده و دمای بالای هوا همگی از نشانه های تغییر اقلیم در کره ی زمین هستند که غیرقابل پیش بینی بودن و مهارناپذیری آن ها، فاجعه بارتر از هر موضوع دیگری است.

*** نشانه های تغییر اقلیم در ایران

افزایش ناهنجاری های جوی نظیر بارش های ناگهانی، وزش طوفان های شدید، خشکسالی و افزایش دما چند سالی است که در برخی نقاط ایران به چشم می خورد.

بارش برف در شهرهای جنوبی و مرکزی کشور پس از ۵۰ سال، سرمای شدید و بارش تگرگ در فصل شکوفه دهی درختان، بارش سنگین برف در استان های مازندران و گیلان و ... برخی از نشانه های بی نظمی در شرایط آب و هوایی کشور است.

بهلول علیجانی معتقد است که تغییر اقلیم پدیده یی جهانی است که ایران را نیز شامل می شود.

وی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا بارش باران ناگهانی و سیل آسا، بارش سنگین برف، هوای بسیار سرد، بارش برف در نقاط گرم و خشک، کاهش باران در نقاط مرطوب و کوهستانی، افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال های اخیر را نمونه هایی از تغییرات محسوس در آب و هوای ایران دانست.

استاد دانشگاه خوارزمی همچنین با تایید وقوع بی نظمی های اقلیمی در ایران، به حالت های غیرعادی آب و هواییِ به وجود آمده در کشورهای پاکستان و روسیه نیز اشاره کرد و گفت: بی نظمی های اقلیم به معنای خارج شدن وضعیت آب و هوایی از حالت عادی به معنای سرما، بارش، گرما یا خشکسالی های شدید است. برای مثال چند سال پیش سیلی بزرگ پاکستان را در بر و درست در همان موقع برخی جنگل های مسکو آتش گرفت. همچنین در سال های گذشته در مواردی شاهد زمستان های سخت و ویرانگر در شهرهای شمالی ایران یا تجربه ی دمای بیش از ۴۰ درجه در شهرهای کوهستانی، بوده ایم که این پدیده ها، پدیده یی «ترین» و «بی نظم» بودند و برای این کشورها غیرعادی محسوب می شوند.

کردوانی نیز با تایید وقوع نوسانات آب و هوایی و اشاره به خشکسالی گسترده در ایران، به وجود آمدن این شرایط را معلول افراط گرایی در توسعه طلبی در طبیعت دانست و گفت: از سال ۱۳۴۰ خورشیدی حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق رواج پیدا کرد تا اینکه در عرض ۱۵ سال، ۵۰ هزار حلقه چاه حفر شد و از سال ۵۵ تا ۶۰ تعداد حلقه چاه های حفر شده، دو برابر شد. در زمان حاضر نیز نزدیک به ۷۰۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد.

وی همچنین با انتقاد از فعالیت های سدسازی در کشور گفت: پس از انقلاب توسعه ی کشاورزی و صنعتی به منظور خودکفایی در دستور کار قرار گرفت و همین امر تاثیر مستقیمی بر وضعیت آب کشور داشت.

به گفته ی پدر کویرشناسی ایران، افراط در استفاده از آب و نگاه تک بعدی به توسعه در بخش های کشاورزی و صنعت سبب شده تا وضعیت آبی ایران در مخاطره ی جدی قرار گیرد و این در حالی است که دارایی های ایران در بخش منابع آبی محدود و این کشور در کمربند خشک قرار گرفته است.

به اعتقاد مدیر طرح ملی تغییر آب وهوا، بدون شک پدیده ی تغییر اقلیم در ایران نیز در حال وقوع است.

به گفته ی وی ناهنجاری های اقلیمی مانند طوفان ها، خشکسالی های بلندمدت و روند دار بودن تغییرات دما و بارش در کشور نشان دهنده ی عمق اثرات تغییر اقلیم است و تنها افزایش سطح آب دریاها نشانه ی تغییر اقلیم نیست بلکه به مفهوم واقعی می توان نشانه هایی از این پدیده را در کشور مشاهده کرد.

ناصری در بخش دیگری از اظهارات خود از رشد روز افزون بیابان ها، تغییر الگوی بارش کشور، از بین رفتن یا کاسته شدن قابل ملاحظه ذخایر برفی مناطق کوهستانی و یخچالی، افزایش دما و روند کاهشی مقدار بارش را فاکتورهای روشن و معناداری دانست که ضمن وقوع همزمان، همگی با حرکت در جهت منفی نشان از وقوع پدیده ی تغییر اقلیم دارند.

https://zistonline.com/vdcizyap.t1arq2bcct.html