ابتکار ایران و اجماع جهانی علیه پدیده گرد وغبار

پدیده گرد وغبار بیش از ۱۰ سالی است که معضل زیست محیطی برخی مناطق ایران شده تا آنجا که زندگی و فعالیت های شهروندان ساکن استان های غربی و جنوبی کشور را مورد تاثیر قرار داده است.
کانون های تولید گرد وغبار کشور تنها منشاء داخلی نداشته و بخش زیادی از آن برآمده از کانون های خارجی است. از این رو، مسئولان سازمان محیط زیست و دولت یازدهم در چهارسال گذشته بخش زیادی از تلاش های خود را در کاهش بحران گرد وغبار به رایزنی های منطقه ای و جلب همکاری کشورهای همسایه ایران معطوف ساختند.
ثبت و تصویب چهار قطعنامه با موضوع گرد وغبار با تلاش و پیشنهاد ایران در سازمان ملل متحد در سال های گذشته حاصل تلاش های ایران برای مقابله با این پدیده بود. طرح این موضوع در فضای بین المللی منجر به برگزاری کنفرانس بین المللی مقابله با گرد و غبار در تهران شد.
کنفرانس بین المللی مقابله با گرد وغبار که با هدف بررسی چالش و راهکارهای عملی مبارزه با این پدیده زیست محیطی برگزار شده است، ۱۲ تیرماه با حضور حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری و ۳۴ کشور به در سالن اجلاس سران گشایش یافت تا امروز (۱۴ تیرماه ) ادامه دارد.
کارشناسان محیط زیست در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا ضمن ارزیابی مثبت برگزاری چنین کنفرانس هایی در کشور و اجماع جهانی برای حل معضل گرد وغبار، بر ضرورت اقدام های اجرایی در این حوزه تاکید کردند. این گفت و گو با «حسن احمدی » عضو پیوسته فرهنگستان علوم، مدرس دانشگاه و رییس پیشین انجمن مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران و
«علی درویشی» مدرس دانشگاه و پژوهشگر محیط زیست در حوزه گرد وغبار انجام شده است .

** سدسازی، مهمترین عامل بروز گرد وغبار
احمدی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا اظهار کرد : ۸۵ درصد از حجم گرد وغبار ایران از کانون های خارجی برمی خیزد و تنها ۱۵ درصد آن دارای منبع داخلی است. با توجه تشدید وضعیت خشکسالی در دهه های اخیر به نظر می رسد، مهمترین عامل گرد و غبار ایران، تغییر اقلیم است. عامل انسانی نیز پس از تغییر اقلیم در افزایش گرد وغبار موثر است. کاهش بارش ها و تشدید خشکسالی و همچنین سدسازی روی رودهایی چون دجله و فرات باعث کاهش «دبی» روخانه های شده و در نتیجه حدود ۲ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی عراق از بهره برداری خارج شده است. بخش عمده ای از گرد وغبار ایران ناشی از همین مناطق است.
به گفته این کارشناس محیط زیست، سدسازی های ایران باعث بروز خشکسالی در برخی مناطق ایران به ویژه تالاب ها شده است. ریزدانه ها و غبار موجود در تالاب ها در اثر فرسایش بادی وارد هوا شده و گرد وغبار ایجاد می کند.
این مدرس دانشگاه برگزاری کنفرانس مقابله با گرد وغبار و صدور قطعنامه را مفید ارزیابی کرد اما بر این باور است که در کنار این اقدام ها، فعالیت های اجرایی کمک زیادی به حل این معضل خواهد کرد.
«تلاش ها برای مبارزه با گرد وغبار بدون فعالیت های اجرایی، بی اثر خواهد بود. در این میان، سازمان ملل و کنوانسیون مقابله با بیابان زدایی نقش مهمی برای هماهنگی میان دولت های مختلف خواهد داشت.»
احمدی با اشاره به حضور نداشتن نماینده عربستان در این کنفرانس اشاره کرد و گفت: بخش زیادی از گرد وغبار ایران از کشور عربستان وارد می شود. بدون شک حضور نیافتن این کشور در کنفرانس کنونی باعث ایجاد کاستی هایی خواهد شد.
«دولت باید با کمک دیپلماسی حقابه های ایران را از کشورهایی چون افغانستان دریافت کند و همچنین، با زیر کشت بردن مناطق داخلی ایران، این مصیبت را کاهش دهد.»

** لزوم الگو برداری از تجربه های بین المللی مبارزه با گرد وغبار
درویشی مدرس دانشگاه و پژوهشگر محیط زیست در حوزه گرد وغبار در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، به تشریح وضعیت کانون های داخلی پرداخت و گفت: در حال حاضر برخی نقاط کشور دارای وضعیت بحرانی است که مهمترین آن حوزه دریاچه هامون در سیستان و بلوچستان است. بنابراین، اکنون باید بر کانون های داخلی تمرکز کنیم.
به گفته این پژوهشگر محیط زیست، خشکسالی های پیوسته در غرب آسیا، افزایش دما، سدسازی در کشورهای همسایه و نپرداختن حقابه های ایران توسط افغانستان، وضعیت ناگواری در مناطق شرقی ایران پدید آورده است. افغانستان از ارایه حقابه های ایران سرباز می زند و تنها به هنگام بارندگی های شدید و جاری شدن سیلاب، آب را به سمت ایران جاری می سازد.
درویشی گفت: خوزستان نیز دیگر حوزه خطرناک و بحرانی است. ساخت سدهایی مانند گتوند یکی از دلایل بحرانی شدن این منطقه است. این سد، نمک زیادی به سمت زمین های گتوند سرازیر ساخته است. همچنین، حوزه های شمال غرب کشور و دریاچه ارومیه، دشت های قزوین، نظرآباد، هشتگرد و بوئین زهرا نیز از مناطق بحرانی کشور به شمار می روند.
«وضعیت بحرانی گرد وغبار در کشور به شرایطی اطلاق می شود که گرد وغبار بر فعالیت های انسانی و جریان زندگی اثر بگذارد.»
این مدرس دانشگاه با مفید و موثر خواندن اجماع بین المللی برای حل بحران گرد وغبار، بر لزوم فعالیت های اجرایی و اقدام های عملی تاکید کرد.
درویشی با بیان تاریخچه ای از اقدام های صورت گرفته در سطح بین المللی گفت: از بهمن ۱۳۸۶ تاکنون اقدام های بسیاری در عرصه منطقه ای صورت گرفته است. امضای معاهده تهران در ۸ بند، بیانیه وزیران کشورهای همسایه در سال ۲۰۱۰، تفاهم نامه چهارجانبه میان ایران، عراق، سوریه و ترکیه و قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ از نمونه گام های سازمان محیط زیست و مسئولان دولت یازدهم در سطح منطقه ای و بین المللی برای مقابله با گرد وغبار بوده است.
«این کنفرانس در نوع خود بزرگ ترین و مهمترین کنفرانس مربوط به گرد وغبار در ابعاد جهانی به شمار می رود.»
پدیده گرد وغبار در وضعیتی که الان شاهد آن هستیم، پس از این نیز در برخی کشورها مانند آمریکا و چین رخ داده است اما اقدام های مهارکننده در این کشورها باعث کنترل این وضعیت شده است.
درویشی نیز معقتد است اگر ایران در مبارزه با گرد وغبار از این کشورها الگوبرداری کرده و از کارشناسان خارجی استفاده کند، نتایج موفقیت آمیزی را به دست خواهد آورد. ایالات متحده آمریکا در دهه ۱۹۳۰ با راهکارهایی چون مدیریت منابع آبی، کاشت گیاهان خشکی پسند و شورپسند، زیر کشت بردن زمین های کشاورزی با تشویق و ارایه یارانه به کشاورزان، این پدیده را در مناطق بحرانی خود کنترل کرد.
«ایران برای مهار گرد وغبار باید از تجربیات جهانی در این زمینه بهره ببرد و از کارشناسان استرالیایی و آمریکایی استفاده کند.»

منبع: ایسنا

https://zistonline.com/vdcgtq93.ak9ww4prra.html