خروج آبهای ژرف و خطر وقوع زلزله

مبلغ ۲۵۰ میلیارد ریال اعتبار از محل منابع قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشورنیز ، برای تامین آب شرب اضطراری استان سیستان و بلوچستان در قالب انجام حفاری آب ژرف در اختیار وزارت نیرو قرارداد . با وجود انکه چیت چیان وزیر نیروی دولت یازدهم معتقد است که استفاده از آبهای ژرف اثر زیست محیطی ندارد، اما برخی از کارشناسان معتقدند که این آبها باید بلااستفاده بماند و برای آیندگان باقی بماند .
تورج فتحی کارشناس منابع آب در گفت و گو با زیست انلاین می گوید : آبهای ژرف یک اصطلاح زمین شناسی است که شامل آبهایی است که در دوره های مختلف زمین شناسی در لایه های سنگ ها فسیل شده اند و طی گذشت دوره های زمین شناسی تشکیل شده اند. در حوزه های رسوبی دریایی ، آبهای شور و شیرین قدیمی هستند که داخل سنگ های پوسیده به دام افتاده اند و محبوس شده اند .از سوی دیگر پوسته زمین در ایران، پوسته ای قدیمی و فعال است و دوره های مختلف زمین شناسی را طی کرده است. پس از آنکه فرایند کوه زایی اتفاق افتاده است و در حوزه های رسوبی تغییراتی به وجود آمده است، این آبها در اعماق پوسته زمین محفوظ شده اند .
وی در خصوص شروع بحث آبهای ژرف در ایران می گوید : چندی پیش چند نفر ایده ای برای بازار کار ارائه دادند که در این ایده تنها به دنبال منافع شخصی خودشان بودند وپیشنهاد دادند برای حل مساله آب از این آبها استفاده کنند و این طرح مطرح و حتی در جلسه هیات دولت به تصویب رسید .
این در حالی است که کارهای کارشناسی برای آن در نظر گرفته نشده است ،زیرا این آبها ترکیبات شور دارند و با توجه به اینکه این آب ها در گسل های فعال دیده میشود خارج کردن این آبها نیاز به بررسی بیشتری دارد. زیرا این آبها هیدروترمال می شوند درجه حرارت آنها به شدت بالا می رود و این توانایی را پیدا می کنند که سنگ ها را در خودشان حل کنند و به این ترتیب می توان گفت غلظت انواع سنگ های میزبان در آن بالا می رود
وی در این خصوص مثالی می زند و در ادامه می گوید : شرکت نفت و گاز وزارت نفت چندی پیش تصمیم گرفت برای ذخیره سازی گاز مخازنی را در اطراف ورامین ایجاد کند و در این مخازن مقادیری از گاز را برای فصول پر مصرف ذخیره کند و با تزریق گاز حجم زیادی گاز را ذخیره و در زمستان از آن استفاده کند . اما وقتی حفاری آن شروع شد به آبهایی رسیدند که برای ذخیره کردن گاز ناچار بودند این آب را تخلیه کنند، تا در خلل و فرج سنگ ها گاز داخل کنند.بررسی های ابتدایی نشان داد میزان املاح موجود در این آبها به شدت بالا بود و نمونه برداری از ان نشان داد هدایت الکتریکی این آب ۶۰ هزار میکروزیمنت بر ثانیه است این در حالی است که برای استفاده از آب باید میزان هدایت الکتریکی آب زیر ۲ هزار میکروزیمنت باشد. طبیعتا این آب باید تصویه شود و این در حالی است که هزینه تصویه و شیرین سازی آب بسیار بالا می شود و این کار اصلا صرفه اقتصادی ندارد .
وی با اشاره به اینکه آب داخل سنگها در اعماق زمین می تواند از شدت فعالیت های گسل ها بکاهد در ادامه می گوید : در چند سال گذشته تحقیقی در یکی از ایالت های آمریکا انجام شد که بر مبنای آن مشخص شد که اگر به داخل سنگ ها که در محدوده گسل های فعال وجود دارند آب تزریق شود ،می تواند از میزان شدت فعالیت این گسل ها بکاهد و در صورت وقوع زمین لرزه شدت زمین لرزه را کاهش دهد . به همین دلیل عکس این مساله را نیز نمی توان منکر شد یعنی اینکه اگر این میزان آب داخل سنگ از دل سنگ ها بیرون کشیده شود چه بسا می تواند تاثیر مستقیم در فعالیت گسل های فعال داشته باشد . این موضوعی است که نیاز به تحقیقات کارشناسی بیشتری دارد .
این کارشناس حوزه آب در ادامه می گوید : اما موضوع اینجا است که این آبها به واسطه فعالیت های گسلی داغ می شوند و به محلولهای گرمابی تبدیل می شود و می توانند سنگ های اطراف را در دل خود مذاب کنند به همین دلیل شاخص فلزهای سنگین با غلظت های بالا در آن دیده می شود .این در حالی است که در آبهای معمولی و قابل شرب میزان آلودگی فلزهای سنگین کم است و در نتیجه در تصویه خانه های آب مانند حجاب ، جلالی و کن هیچ کدام طراحی نشده اند و اگر بنا به استفاده از این آبها باشد باید دستگاههای تصویه فلزات مورد استفاده قرار گیرد که بسیار پر هزینه است .
وی با اشاره به اینکه میزان ناچیزی از این آبها نیز شیرین و قابل مصرف است در ادامه می گوید : اما در میان این آبهای ژرف درصد پایین و بسیار ناچیزی آب های شیرین و قابل مصرف هم وجود دارند که قابل استفاده هستند و نسبت به سایر ابهای ژرف استثنا هستند. تاکید می کنم که این آبها میزان و فراوانی بسیار کمی دارند .اگر بنا را بر این بگذاریم که این منابع در ایران هم وجود دارند باید انصاف را رعایت کنیم و این میزان را برای آیندگان ذخیره کنیم .نمی توانیم به خاطر مسائل سوء مدیریت آب همین میزان منابعی را که استراتژیک هستند را نابود کنیم .
فتحی در ادامه می گوید:مساله ای که در این میان وجود دارد این است که تصمیم گیری ها و سیاست ها باید به سمت حفاظت از منابع موجود باشد، نه اینکه منابعی را هم که داریم را تا انتها به پایان برسانیم .طرح های حفاظت ، آبخوانداری ،طرح های تغذیه مصنوعی ،اصلاح الگوی مصرف،افزایش راندمان کشاورزی می تواند به عنوان راهکار مطرح شود و به عنوان راه حل های موثر برای بحران بی آبی خصوصا در شرق کشور به کار برد و امید داشت در دو یا سه دهه اجرای درست این شاخه ها شرایط طبیعی را به شرق کشور بازگرداند .
وی در ادامه تصریح می کند :اگر همین مقدار آب و منابعی را که داریم برای مصارف مختلف استحصال کنیم نتیجه ای جز نابودی شرق کشور نخواهد داشت و در آینده ای نه چندان دور،نیمه شرقی کشور خالی از سکنه و حیات خواهد شد .پس منطقی به نظر می رسد که این منابع شناسایی شوند اما مورد استفاده قرار نگیرند .
می توان برای روشن شدن مطلب مثالی زد . به طور مثال ما در مصرف مس خودکفا هستیم و به میزان مصرف داخلی مس داریم .این عاقلانه نیست که اگر معدن مسی پیدا کردیم با وجود آثار مخرب زیر محیطی و صرف هزینه های هنگفت این منبع را استخراج و آن را صادر کنیم منطقی این است که این معادن نیز بمانند تا در شرایط بحرانی و اتمام ذخایر دیگر از آنها بهره ببریم
وی به عنوان کارشناس در این حوزه در ادامه می گوید : منطقی ترین راه برای گذر از بحران بی آبی شیرین کردن آب دریا است . زیرا ما در شمال و جنوب کشورمان به دریا و دریاچه راه داریم و می توانیم از این دو نعمت بزرگ استفاده کنیم نه اینکه به فکر استفاده از همین میزان آب اندک در داخل زمین هم باشیم
فتحی در ادامه می گوید : کشورهای همجوار حوزه خلیج فارس در بسیاری از موارد منابع آبی خود را از شیرن کردن آب دریا تامین می کنند و این موضوعی است که باید در داخل کشور ما نیز بیش از سایر روش ها مورد توجه قرار گیرد تا مشکل آب در خراسان جنوبی ، سیستان و بلوجستان، اصفهان و استان های مرکزی کم آب مرتفع شود.

https://zistonline.com/vdcbfzb0.rhbffpiuur.html