تغییرات آب و هوایی؛ علت مشکلات قنات‌های ایران

به گزارش زیست آنلاین، همایون خوشروان در یک میزگرد رادیویی به مشکل قنات‌های امروز اشاره کرد و گفت: تغییرات آب و هوایی علت اصلی مشکلات قنات‌های ایران است. در سال‌های اخیر با گرم شدن کره زمین، وضعیت آب در ایران به مرحله هشدار رسیده است.

وی با بیان اینکه برای نخستین بار در زمان هخامنشیان قنات یافت شد، تصریح کرد: بر اساس یافته‌های زمین‌شناسی حدود ۲۵۰۰ قبل، خشکسالی وسیعی در فلات ایران، منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه حاکمیت پیدا کرد و حدود ۵۰۰ سال نیز به درازا کشید. آن زمان که جامعه شهرنشینی رو به رشد بود و تقابل خود با خشکسالی را با معماری نوینی به نام قنات شروع کرد. در حقیقت قنات، نمایه‌ای عقلی با محیط طبیعی در زمان خشکسالی است.

این عضو هیات مدیره انجمن مهندسی سواحل و سازه‌های دریایی درباره علت استفاده از قنات برای مقابله با خشکسالی اظهار کرد: میزان تبخیر در ایران چندین برابر میزان بارندگی است و این یکی از صفت‌های بارز مناطق خشک و نیمه خشک است. با توجه به اینکه تمام آب‌های سطح زمین تبخیر می‌شوند، نگهداری از آب در زیرزمین بهترین راهکار برای حفاظت است. از این رو از قنات استفاده شد.

خوشروان به سیر قهقرایی قنات‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: توسعه و افزایش جوامع شهری جوابگوی منابع آبی قنات و رشد جمعیت متناسب با آب‌دهی قنات‌ها نبود. میزان آب‌دهی قنات‌های ایران ۴میلیارد متر مکعب یعنی معادل یک سانتی متر سطح تراز آب دریای خزر است. در واقع اگر یک سانتی متر از آب دریای خزر را برداریم، معادل کل آب قنات‌های ایران است.

در ادامه حسین رسانژاد - رییس گروه توسعه و بهبود منابع آب وزارت جهاد کشاورزی- در تشریح نقش وزارت جهاد کشاورزی در نگهداری از قنات‌ها گفت: با توجه به اینکه متولی آب، وزارت نیرو است، وزارت جهاد کشاورزی در امر مهم نگهداری، بازسازی و نوسازی قنات‌ها به کشاورزان و بهره‌برداران کمک می‌کند.

وی ادامه داد: قبل از ادغام دو مجموعه وزارت جهاد سازندگی و وزارت جهاد کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی کمیته‌های آب را تشکیل داده بود که در لایروبی و بازسازی قنات‌ها کمک می‌کردند. وزارت جهاد کشاورزی نیز این کار را بعد از ادغام با وزارت جهاد سازندگی، به صورت نظام‌مند و منسجم با اجرای طرحی به نام کمک‌های فنی، اعتباری، بازسازی و نوسازی قنات‌ها تعریف کرد، تنها با این تفاوت که دیگر دولت کار لایروبی را انجام نمی‌دهد و این کار برعهده بهره‌برداران است.

این کارشناس قنات تاکید کرد: هرگونه دستکاری توسط صاحبان و نمایندگان قنات باید با حکم و مجوز وزارت نیرو انجام شود.

رییس پروژه توسعه و بهبود منابع آب در جهاد کشاورزی ادامه داد: پس از بررسی، بازدید و تایید کارشناسان وزارت نیرو امر لایروبی انجام می‌شود چون نباید به قنات مجاور آسیب برسد اما کارهای نوسازی و بازسازی برعهده جهاد کشاورزی است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا با وجود رشته‌های فعال قنات در بعضی مناطق خشکسالی داریم، گفت: از بین ۸ میلیون هکتار اراضی کشاورزی تنها حدود ۸۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی ما از قنات استفاده می‌کنند.

برج ایفل در چاه قنات گناباد

رسانژاد با اشاره به قنات سطحی و هوابین تصریح کرد: اراضی کشاورزی که پایین دست این قنات‌ها هستند، کشت نمی‌شوند. قنات‌های عمیق تحت تاثیر تغییرات جوی قرار نمی‌گیرند. این نوع قنات حتی در ایام خشکسالی هم آب‌دهی لازم خود را دارد مانند قنات‌هایی که در خراسان داریم و عمق مادر چاه اینها بالغ بر ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر است همین‌طورعمق چاه قنات گناباد مادر ۲۶۵ متر است یعنی برج ایفیل در مادر چاه این قنات جا می‌شود و طبیعتا این قنات هیچگاه خشک نمی‌شود.

در ادامه رضا راعی عزآبادی -رییس گنجینه ملی آب ایران- با تاکید بر اینکه قنات یکی از منابع اصلی تامین آب برای بخش کشاورزی است، گفت: درحال حاضر ۴۱ هزار رشته قنات داریم که حدود ۳۲ هزار و ۵۸۹ رشته از آنها فعال و بقیه بایر هستند و آبی از آن‌ها خارج نمی‌شود.

راعی عزآبادی با بیان اینکه روش‌های استخراج آب استفاده از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، چشمه‌ها و قنات‌ها هستند، اظهار کرد: ما حدود ۴ میلیارد متر مکعب آب در سال از قنات‌ها برای کشاورزی، شرب و بخش کوچکی از آن را هم برای صنعت برداشت می‌کنیم

رئیس گنجینه ملی آب ایران در ادامه با بیان اینکه آمار رشته‌های قنات دائم در حال نوسان است، تاکید کرد: وقتی بارندگی خوبی داشته باشیم این قنات‌ها آب‌دار می‌شوند تا اینکه وارد یک دوره خشکسالی شویم. در این صورت بعضی از قنات‌ها که سطحی هستند سریع خشک می‌شوند و ما به این قنوات که تحت تاثیر نزولات جوی هستند قنات «هوابین» می‌گوییم.

راعی عزآبادی با اشاره به نقش وزارت نیرو در لایروبی قنات‌ها اظهارکرد: لایروبی برعهده صاحبان قنات و بهره‌برداران است و وزارت نیرو مجوز آن را می‌دهد و پس از صدور مجوز همکاری‌های لازم را با صاحبان قنات برای لایروبی انجام می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه بنیان‌گذار قنات در جهان ایرانی‌ها بودند، اظهارکرد: امروز شاهد مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های آبی در کشور هستیم که یک موضوع مهم و با ارزش محسوب می شود.

به گزارش سایت رادیو گفت و گو این کارشناس قنات‌ها در پایان گفت: در ایران اولین بار حفر قنات از آذربایجان غربی و شرقی شروع و کم کم به مرکز ایران انتقال داده شد.

https://zistonline.com/vdchzin-.23nkmdftt2.html