بحران آب و خطر فرونشست زمین در قم

به گزارش زیست آنلاین، زمین صحنه بی کران نعمت های الهی و مادر مهربان بشریت است که در سالیان اخیر به دلیل بی مهری انسان ها دچار آسیب های جدی شده؛ فرونشست از مهمترین این آسیب هاست که پیامدهای منفی آن، طبیعت و حیات موجودات را تهدید می کند.
فرونشست زمین در بسیاری از نقاط جهان قابل مشاهده است اما در کشور ایران به دلیل برداشت بی رویه از منابع آبی زیرزمینی این مشکل درحال تبدیل به یک بحران است که حل آن به عزم ملی نیاز دارد.
در این میان استان قم به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای خشک و بیابانی با وضعیت دشوارتری برای مقابله با پدیده فرونشست زمین رو به روست و اگر در آینده نزدیک برای حل این مشکل چاره ای اندیشه نشود، زندگی در شهر قم، آرامش و ایمنی قبل را نخواهد داشت.
بررسی کارشناسی این پدیده در استان قم و پیدا کردن راهکارهای عملی رفع آن، خبرنگار ایرنا را بر آن داشت تا ابعاد مختلف این موضوع را در گفت وگو با مسئولان استان پیگیری کند.
** برداشت بی رویه از منابع آبی زیرزمینی، عامل اصلی فرونشست زمین در دشت قم است
معاون فنی حفاظت محیط زیست استان قم اظهار داشت: فرونشست زمین مساله جدیدی است که یکی از علت های اصلی به وجود آمدن آن، استفاده بی رویه از منابع آبی زیر زمینی و خشک شدن لایه های زیرین زمین است.
سید احمد شفیعی گفت: در سطح زمین دریاچه هایی وجود دارد که در طول میلیون ها سال آب در آن ذخیره شده است، اما اکنون عده ای با حفر چاه های عمیق به طور مستمر و بدون رعایت قوانین از این منابع آبی برداشت می کنند تا جایی که در برخی از مناطق مانند دشت قم، سطح آب سفره های زیر زمینی به طور میانگین سالانه یک متر کاهش پیدا می کند.
وی با اشاره به این که نیمی از دشت های کشور به دلیل برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی دچار وضعیت بحرانی شده اند، ادامه داد: دشت قم جزو نخستین دشت هایی است که با این وضعیت رو به روست، به صورتی که فشار لایه های فوقانی بر سطح زیرین زمین در طول سال موجب فرونشست چند میلی متری برخی مناطق آن شده است.
شفیعی گفت: اگر این بحران از سطح دشت و بیابان های استان قم به دامنه شهر نفوذ کند، ایمنی شهروندان دچار خدشه می شود و همه سازها و زیرساخت ها در آستانه تخریب قرار می گیرد.
وی افزود: اگر سازه های شهری در شیب ناشی از فرونشست زمین قرار گیرند، احتمال تخریب آنان در حوادث و بلایای طبیعی مانند زلزله چندین برابر می شود و شهرها برای ادامه زندگی امنیت کمتری خواهند داشت.
وی ادامه داد: فاضلاب های شهری، آلودگی های بسیاری را وارد محیط زیست می کند اما حداقل این کارکرد را دارد که کمبود منابع آبی در سفره های زیر زمینی را جبران می کند.
معاون فنی حفاظت محیط زیست استان قم، گفت: بازیافت فاضلاب برای استفاده در بخش کشاورزی و صنعت اقدام مطلوبی است اما باید توجه داشت این مساله با نگاه کارشناسی انجام شود و حجمی از فاضلاب به خصوص در شهر قم برای تامین منابع آبی سفره های زیر زمینی مورد استفاده قرار گیرد.
وی با اشاره به این که شهر قم از نظر زمین شناسی بافت همگن ندارد، ادامه داد: در برخی از مناطق شهر قم مانند پردیسان استفاده از شبکه فاضلاب ضروری است چرا که زمین توانایی جذب آب را ندارد اما در بسیاری از مناطق دیگر می توان در کنار شبکه فاضلاب از چاه های خانگی برای وارد کردن پساب ها به سفره های زیر زمینی استفاده کرد.
وی بیان کرد: سفره زیر زمینی دشت قم که مناطق مختلف شهر قم را نیز در بر می گیرد، در منطقه قنوات به دلیل برداشت بی رویه توسط چاه های کشاورزی در معرض بحران قرار گرفته و حجم آب آن هر سال کاهش می یابد و این مساله در آینده موجب فرونشست زمین خواهد شد.
قنوات یکی از بخش های پنجگانه استان قم است که در فاصله ۱۰ کیلومتری شهر قم واقع شده است.
وی ادامه داد: حوزه آبخیز دریاچه نمک از دیگر مناطقی در استان قم است که به دلیل کاهش منابع آبی زیرسطحی آن، در معرض خطر فرونشست زمین، قرار گرفته و متاسفانه از جمله رکوردداران این پدیده در کشور است.
شفیعی گفت: بحران فرونشست زمین در منطقه جعفریه و دشت علی آباد قم نیز به دلیل کاهش منابع آبی در اثر احداث سد در بالادست و حفر متعدد چاه های کشاورزی، مشهود است؛ عمق برخی از این چاه ها برای رسیدن به آب اکنون به بیش از ۱۰۰ متر رسیده است.
جعفریه یکی از بخش های پنجگانه استان و در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر قم واقع شده است.
وی بیان کرد: کشاورزان بزرگترین بهره برداران منابع آبی هستند، بنابراین تغییر الگوی کشت و استفاده از گیاهان کم آب بر در استان قم باید به یک باور جمعی تبدیل شود.
وی ادامه داد: سرمایه گذاری برای تبدیل مزارع کشاورزی به باغات و استفاده از روش های آبیاری نوین، نه تنها حجم استفاده از منابع آبی را کاهش می دهد و از فرونشست زمین جلوگیری می کند، بلکه ارزش افزوده اقتصادی بالاتری را نیز برای کشاورزان استان به ارمغان می آورد.

** فرونشست زمین در قم نتیجه عدم تعادل میان منابع و مصارف آبی است
همچنین مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم اظهار داشت: واقعیت این است که در استان قم میان منابع آبی با مصارف آن نسبت معقولی برقرار نیست و مشکل افت سطح آب سفره های زیر زمینی در این استان با تامین آب شرب موردنیاز مردم از سایر نقاط کشور حل نمی شود، چرا که مصرف کننده اصلی منابع آبی در قم، بخش کشاورزی است.
احمد حاجی حسینی مسگر، گفت: برای جلوگیری از فرونشست زمین در قم باید بستن چاه های غیر مجاز و تعیین سقف برداشت برای چاه های مجاز در اولویت قرار گیرد و نهادهای انتظامی با متخلفان برخورد قانونی لازم را به عمل آورند.
وی با اشاره به این که حفظ منابع آبی برای تامین ایمنی محیط زیست بسیار اهمیت دارد، بیان کرد: برداشت بی رویه از سفرهای زیر زمینی در قم موجب کاهش سالانه یک متر از منابع آبی آنان می شود و خطر فرونشست زمین را در پی دارد.
وی ادامه داد: اگر استفاده از منابع آبی، آبخوان دشت قم با این حجم بالای برداشت ادامه یابد و برای جبران آب مصرفی چاره ای اندیشه نشود، فرونشست زمین و آسیب های ناشی از آن، زندگی شهروندان قمی را در معرض خطر قرار می دهد.
حاجی حسینی مسگر گفت: ظرفیت محیط زیستی قم برای داشتن حجم بالای جمعیت مناسب نیست و این پدیده، فشار بیشتری را بر منابع آبی زیر زمینی برای تامین سطح رفاه ساکنان، وارد می کند که نتیجه ای جز کاهش سطح سفره های آبی و فرونشست زمین ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای قم همچنین به مساله بالارفتن حجم آب مصرفی مردم قم در اثر مهاجرت بی رویه اشاره کرد و گفت: اگر نرخ رشد جمعیت در استان قم ادامه یابد در سال های آینده با کمبود منابع آبی حتی در زمینه آب شرب مواجه خواهیم شد که دیگر با حفر چاه و استفاده از منابع آبی زیر زمینی نیز قابل جبران نخواهد بود و روند فرونشست زمین نیز تشدید خواهد شد.

** اختصاص حقابه حوضه آبخیز قمرود تاحدی از فرونشست زمین در قم جلوگیری می کند
مدیرکل مدیریت بحران استان قم اظهار داشت: فرونشست زمین علت های مختلف دارد اما تاثیر کاهش منابع آبی زیرزمینی بیش از دیگر عوامل است؛ در همین رابطه کارگروهی مسئولیت بررسی وضعیت فرونشست زمین در استان قم را برعهده گرفته است و به بررسی های دقیق علمی در این خصوص می پردازد.
محسن اوروجی با بیان این که تحقیقات این کارگروه برای بیان نتایج نهایی همچنان ادامه دارد، گفت: کاهش بارندگی در اثر خشکسالی های پی در پی، حفر چاه های عمیق برای بهره برداران از منابع زیر زمینی و برداشت بی رویه از منابع آبی از جمله مهمترین عواملی هستند که خطر فرو نشست زمین را در استان قم تشدید می کند.
وی بیان کرد: مطالعات و پایش وضعیت فرونشست زمین در دشت ها و بیابان های استان قم به طور مستمر انجام می شود تا با راهکاری عملی از خسارت های این پدیده کاسته شود.
وی ادامه داد: پایین رفتن سطح منابع آبی زیر زمینی در استان قم همچنین موجب پیشروی آب های شور شده است که این پدیده نیز به فرونشست زمین کمک می کند.
اوروجی گفت: حوضه آبخیز ایران مرکزی که استان قم نیز در آن واقع شده است با کمبود جدی منابع آبی و خطر فرونشست زمین مواجه است، برای حل این مشکل باید حقابه های اختصاص یافته به این منطقه تامین و وارد این حوضه آبخیز شود؛ در همین رابطه وزارت نیرو ۱۵۱ میلیون مترمکعب آب به حوضه آبخیز رودخانه قمرود اختصاص داده است که با ورود این حجم از آب به منطقه بسیاری از مشکلات زیست محیطی برطرف و تا حدی از روند فرونشست زمین جلوگیری می شود.
وی همچنین به اهمیت حوضه آبخیز دریاچه نمک اشاره کرد و افزود: اگر منابع آبی و سفره های زیر زمینی حوضه دریاچه نمک خشک شود علاوه بر موضوع فرونشست زمین منطقه، گرد و خاک ناشی از خشک شدن دریاچه تمام استان های مرکزی ایران همچون قم، تهران، اصفهان و مرکزی را درگیر مشکل های زیست محیطی می کند.
دریاچه نمک در ناحیه شرقی استان قم و در حد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود ۲۰۰هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی استان قم قرار گرفته و دارای ساختار زمین شناختی کم نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است.
در پایان این گزارش باید به این نکته توجه کرد که حفاظت از منابع آبی زیر زمینی در استان قم تنها یک ضرورت نیست بلکه عامل حیات این منطقه از کشور است، چرا که اگر وضع به همین صورت ادامه یابد، با خشک شدن تدریجی سفره های زیر زمینی و فرونشست زمین، دیگر هیچ سازه ای در شهر قم از خطر بلایای طبیعی و لرزش های ناشی از زلزله در امان نخواهد بود و مردم احساس آرامش و ایمنی قبل را نخواهند داشت.
داشتن نگاه جامع نگر میان مسئولان دستگاه های اجرایی استان و همکاری آحاد مردم برای حل این پدیده، بسیار ضروری است؛ باید دانست استفاده نامعقول از منابع آبی و ادامه تخریب محیط زیست استان قم، تحت هر عنوانی که باشد در نهایت به معنای پایان یافتن زندگی در این منطقه کهن از کشورمان است.
به گزارش

به گزارش ایرنا، اگر از همین امروز برای اصلاح وضعیت استفاده از منابع آبی و جلوگیری از فرونشست زمین در دشت قم، تصمیمی اندیشه نشود و نقشه راهی ترسیم نگردد، در آینده سرمایه گذاری های اقتصادی و صرف هزینه های بسیار سنگین هم دردی را دوا نمی کند و شهر قم دیگر توانایی اسکان شهروندان خود و پذیرایی از زائران کریمه اهل بیت (س) را در محیطی ایمن و آرام نخواهد داشت.

https://zistonline.com/vdcef78p.jh8nfi9bbj.html