چالش های آب شیرین در کشور و سیاست های توسعه بهره برداری آب

به گزارش زیست آنلاین، با افزایش تقاضا، منابع آب به طور فزاینده ای کم می شود. رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تغییر سیاست های تجاری، عوامل اصلی حرکت افزایش تقاضا و نیاز به آب است. افزایش در مصرف آب در این قرن بیش از دو برابر افزایش جمعیت بوده است. تا سال ۲۰۲۵، تا دو سوم جمعیت جهان در کشورهایی که تحت فشار آب قرار دارند زندگی خواهند کد، که اکثر آنها کشورهای در حال توسعه هستند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، دسترسی به آب در معرض نوسانات فصلی و یا چند ساله است. کشور ما نیز یکی از کشورهای در حال توسعه است که به شدت تحت تأثیر نوسانات فصلی قرار دارد و بنابراین سیاست های توسعه بهره برداری مناسب از منابع آبی باید به درستی اجرا گردد. بیشترین اصلاحات در سیاست مدیریت آب کشاورزی کشور خلاصه می شود، زیرا در حدود ۸۰ درصد از آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.

بر همین اساس نتایج حاصل از مطالعات مشاورین ماوراء بحار در زمینه توسعه منابع آب در کشور نشان داد که در مدیریت منابع آب:

۱. با در نظر گرفتن منابع آب موجود و نیازهای کشور، آبهای زیادی که در حال حاضر تلف می گردد باید مهار و مورد استفاده قرار داد.

۲. راه حل اساسی برای کاهش نوسانات میزان تولیدات سالانه کشاورزی، که علت اصلی آن تغییرات میزان بارندگی از یک سال به سال دیگر است، از طریق افزایش سطح زیرکشت اراضی آبی، که آب مورد نیاز آن تنظیم شده است، در مقابل سطح زیرکشت دیم و یا زمینهای آبی سنتی خواهد بود.

۳. برای حداکثر استفاده از منابع آب احتیاج به یک برنامه ریزی است.

۴. در درازمدت و با توجه به نیازهای کشور، منابع آب کشور فقط در صورتی تکافوی احتیاجات را خواهد کرد که برنامه ریزی منابع آب با توجه به اصل حداکثر استفاده مجدد از این منابع پایه گذاری شود.

۵. کاهش تلفات آب و در نتیجه استفاده بیشتر از این منابع از طرق ذیل:

الف) احیا جنگلها و درختان طبیعی در آبخیزهای بالادست.

ب) استفاده از روش های صحیح آبیاری.

ج) انتقال منابع آب سطحی از حوضه های پرآب به منطقه فلات مرکزی ایران و احداث سدهای مخزنی برای کنترل آب رودخانه ها که در مواقع سیلابی آب آنها تلف می گردد.

د) استفاده از آبهای زیرزمینی مخصوصاً در سفره هایی که منابع آب از طریق جریان زیرزمینی از دسترس خارج شده و غیرقابل استفاده میگردند.

بر اساس بررسی های انجام شده از جمله علل تلفات شدید آب در اراضی آبی کاملاً روشن است و راه حلی هایی برای کاهش این تلفات ارائه گردیده است. از جمله علل تلفات آب ب شرح زیر است:

- عدم تسطیح اراضی آبی

- عدم وجود تأسیسات لازم برای کنترل آبیاری

- وجود روشهای ناصحیح آبیاری

- کاربرد زمان های آبیاری غلط

- وجود مسئله تناوب و نیز ترکیب کشت نامناسب

- عدم توجه به نوع خاک در انتخاب روشهای آبیاری

- عدم وجود وسائل لازم برای شخم و شیار مناسب

- عدم استفاده کامل از آبهای سیلابی

دو راه عمده برای حل مسائل فوق توسط مشاورین ماوراء بحار پیشنهاد گردیده که عبارتند از اولاً در دسترس قراردادن وسائل مکانیکی به اندازه کافی برای تسطیح اراضی، شخم زدن، بذرافشانی و برداشت اراضی به منظور افزایش تولید نسبت به آبی که مصرف میگردد، ثانیاً کاهش تلفات و ضایعات آب از طریق آموزش که برای توسعه آموزشهای کشاورزی و آبیاری با پیشنهاد تشکیل "مؤسسه تحقیقات و ترویج " ارائه شده است. به طوری که چنین مؤسسه ای در هر استان تأسیس گردد که در هر استان دارای یک مرکز تحقیقاتی و آزمایشی و یک یا چند مزرعه برای آموزش کشاورزان خواهد بود.

باید توجه داشت که حل مسائل مربوط به احیاء جنگل ها و نیز کاهش تلفات آب در اراضی آبی سنتی به برنامه های درازمدت احتیاج داشته و بدین جهت برای افزایش سطح زیرکشت آبی در کوتاه مدت دو برنامه دیگر یعنی: (۱) انتقال منابع آب سطحی از حوضه های پرآب به منطقه فلات مرکزی ایران و نیز احداث سدهای مخزنی برای کنترل آب رودخانه ها (۲) استفاده از آبهای زیرزمینی، اساس پیشنهادات مشاورین ماوراء بحار برای برنامه توسعه منابع آب باید مد نظر قرار گیرد. بنابراین، با توجه به موارد ذکر شده، نیاز به یک برنامه جامع مدیریت یکپارچه آب در کشور ضروری به نظر می رسد.

منبع: تاریخچه برنامه ریزی در توسعه بهره برداری از منابع آب ایران. دکتر فریدون مبشری

https://zistonline.com/vdce7n8p.jh8ffi9bbj.html