عملکرد نامناسب در تولید کمپوست از زباله های مازندران

به گزارش زیست آنلاین، علیرضا فلاحتکار، فعال محیط زیست اظهار کرد: نمونه بزرگ تر از مجموعه سایت زباله تنکابن در شهرستان بهشهر وجود دارد اما به دلیل عملکرد نامناسب در تفکیک زباله کمپوست تولیدی غیرقابل مصرف است. در تفکیک زباله دو رویکرد فنی یا تکنیکال و اجتماعی وجود دارد که پرداختن به مباحث اجتماعی تنها راه حل اصلی رفع بحران زباله در کشور است.

وی در مورد رویکرد فنی و تکنیکال گفت: امحا، تولید و بازیافت زباله توسط دستگاه‌های زباله سوز و دستگاه های پردازش، سرند کمپوست سیار و ترنرها مراحلی است که به رویکرد تکنیکال در بحث زباله مربوط است.

فلاحتکار با بیان این‌که تفکیک زباله تولیدی از خانه و توسط خانواده‌ها، اساس و بنیان این رویکرد بوده و باید مردم در پیشانی و صف اول اجرای پروژه تفکیک زباله قرار گیرند، یادآور شد: بیش از ۱۹۵ روستا و ۲۰۶ مدرسه تحت آموزش تفکیک زباله قرار گرفت، اما با توقف این روند اکنون راندمان به زیر ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

وی با تاکید بر اینکه کمپوست تولید شده در کارخانه کمپوست باید عاری از هرگونه اشیاء خارجی مانند شیشه، پلاستیک و فلزات باشد، خاطرنشان کرد: چنانچه یکی از این عناصر حتی به اندازه بسیار کوچک وارد مراحل تولید کمپوست در کارخانه شود نه تنها کمپوست تولید شده فاقد ارزش بوده و غیرقابل استفاده است، بلکه انباشت کمپوست های بی‌ثمر خود مشکلی دیگری را به وجود خواهد آورد.

فلاحتکار در گفت‌وگو با ایسنا تصریح کرد: اینکه هر گرم شیرابه ۶۰۰۰ لیتر آب را آلوده می‌کند، گفت: تفکیک زباله از مبدا کمک به سزایی به حل بحران شیرابه می کند و مانع از تشدید بحران زباله خواهد شد.

این فعال زیست محیطی با یادآوری این که بیش از نیمی از جمعیت شهرستان تنکابن روستا نشین بوده و دارای حیاط و فضای دفن زباله های بازگشت پذیر هستند، تصریح کرد: همه روستاییان قابلیت این را دارند که زباله تولیدی خود را به حداقل ممکن رسانده و سبب کاهش تناژ ورودی زباله به سایت شوند.

این محقق، مؤلف و پژوهشگر با اعلام اینکه زباله تهدید نیست، بلکه فرصت یا سرمایه‌ای است که باید از آن بهره برداری درست انجام گیرد، یادآور شد: این ظرفیت وجود دارد که میزان تولید زباله شهرستان به زیر ۳۰ تن در روز کاهش یابد.

وی، خواستار تغییر الگوی مصرف در تمام خانواده ها و به ویژه مسئولین شهری شد و گفت: برای جلوگیری از پیشرفت این معضل بسیج همگانی لازم است، در غیر این صورت امنیت اکوسیستم ها و زنجیره آب و غذا به مرز نابودی نزدیک می‌شود. با اجرای یک مدیریت درست در این حوزه و القای باور احترام به محیط زیست در تک تک مردم می توان از زباله به عنوان یک ظرفیت، پلی به درآمد و اشتغال زد و شکوفایی و توسعه را از طریق این فرصت به دست آورد.

وی به متصاعد شدن گاز متان در اثر انباشت زباله در جنگل اشاره کرد و یادآورشد: انتشار این گاز باعث خشک شدن درختان جنگلی و همچنین تشدید بیماری های تنفسی در منطقه می شود.

فلاحتکار از ظرفیت بالای تنکابن در صادرات گل و گیاهان آپارتمانی یاد کرد و ضمن یادآوری این مطلب که همراه صادرات این گیاهان مقدار هنگفتی از خاک منطقه به ناچار صادر می شود، تاکید کرد: تولید کمپوست خانگی توسط مردم در منازل می تواند جبران این حجم از خاک از دست رفته باشد.

این فعال و پژوهشگر محیط زیست اثرات باقی مانده از زباله در طبیعت را بین چند هفته تا چند صد سال و حتی بیشتر دانست و تصریح کرد: بسته به نوع زباله رها شده در عرصه، فرآیند بازگشت آن به طبیعت مشمول دوره زمانی بوده که از این میان شیشه دارای بیشترین دوره زمانی است.

در ادامه به تشریحی از کمپوست و چگونگی فرایند های تشکیل دهنده آن پرداخته شده است.

رشد بیرویه جمعیت به ویژه در مناطق شهری، تمرکز جمعیتی وموج مصرف گرایی همگام با پیشرفت تکنولوژی, موجب گردیده طیف وسیعی از مواد زائد در جهان با شتابی تولید شود که آهنگ رشد آن درهمه کشورها از جمله در کشور ایران به طور چشمگیری درحال افزایش می باشد . مسلماً این روند، ناشی از مصرف بیرویه منابع طبیعی و و خروج میلیونها تن مواد از چرخه مصرف می باشد . به همین دلیل در دهه های اخیر یکی از مهم ترین ارکان بهداشت و محیط زیست، مدیریت مواد زائد, ضایعات و پسماندها شناخته شده که شامل مجموعه ای از مقررات منسجم و هماهنگ در زمینه کنترل، تولید، ذخیره و یا جمع آوری، حمل ونقل، پردازش و دفع آن ها است .

متاسفانه تاکنون دراکثر کشورهای درحال توسعه توجه شایسته و علمی به مقوله مواد زائد نشده است که این امر موجب آلودگیهای شدید زیست محیطی به ویژه درشهرهای بزرگ آن کشورها گردیده است. براساس یک مطالعه جامع توسط سازمان بهداشت جهان ی، عدم توجه به جمع آوری ودفع صحیح زباله می تواند ۳۲ مشکل زیست محیطی را فراهم نماید که مقابله با آنها به سهولت امکان پذیر نمیباشد. بیتردید برنامهریزی درجهت دفع صحیح زباله وتوجه به اثرات زیانبار آن بر محیط زیست , درهر کشوری یکی از اصول مهم و ضروری در راستای تأمین منافع بلند مدت جامعه و حرکت درمسیر توسعه پایدار میباشد.

یکی از راه حلهای بسیار موثر برای مبارزه و خنثی سازی اثرات نامطلوب زباله های تر، تبدیل آنها به کود است که نه تنها باعث رهایی جوامع بشری از بسیاری از معضلات مذکور میشود بلکه فوایدی را نیز فراهم میسازد و علاوه بر کمک به حفظ منابع طبیعی موجود, موجب به دست آمدن سود اقتصادی هم می شود. با توجه به اهمیت موضوع, در سالهای اخیر در بهبود روشها و فناوریهای تولید کود از زباله های آلی فعالیت های علمی و عملی فرآوانی به طور گسترده در جریان است تا بتوان با آثار سوء و مخرب پسماندها و ضایعات ناشی از شیوه زندگی امروز انسان بر روی کره خاکی مقابله نمود.

ویژگی کود آلی از زباله (کمپوست) و خواص آنکودکود به هرگونه مواد طبیعی و یا غیر طبیعی که عموماً بخاطر تأثیر مثبت عناصر مفیدی که در آن وجود دارد, برای تقویت به خاک کشاورزی افزوده میشود اطلاق میگردد. برای آنکه فقر خاک از لحاظ برخی از مواد غذایی مختلف مورد نیاز رشد گیاه برطرف شود , استفاده از کود بسیار مفید خواهد بود.

کمپوستکمپوست در لغت به معنای مخلوط و یا مرکب میباشد و در کاربرد به عنوان کود با عبارات زیر تعریف میشود:
تجزیه مواد آلی نامتجانس که بوسیله میکروارگانیزمهای مختلف در حضور رطوبت و گرما، در محیط هوازی صورت گیرد .
یک فاز بیولوژیکی که توسط میکروارگانیزم های هوازی در داخل توده انجام گرفته و در حرارتی حدود ۶۵ الی ۷۵ درجه سانتی گراد تولید می شود.
تجزیه مواد آلی توسط دسته ای از میکروارگانیزم ها در محیط گرم، مرطوب و هوازی
سیستم مهندسی تصفیه ضایعات جامد به روش تجزیه بیولوژیک در شرایط کنترل شده
کمپوست کردن شاید قدیمیترین روش بازیافت باشد. کمپوست ترکیبی از ضایعات مواد خوراکی و زباله های تری است که در دگرگونی , از طریق تجزیه هوازی به خاک سیاه و سفید غنی تبدیل شود. فرآیند کمپوست بسیار ساده است و میتواند توسط افراد با تجربه در خانه و توسط کشاورزان در زمینهای شان و یا به شکل صنعتی انجامشود . این کود که از پسماندهای خانگی و غذایی تولید میشود یکی از عالیترین کودها برای تولید کلیه محصولات کشاورزی، از جمله تولید گل و گیاه ، به شمار میرود. منیزیوم و فسفات موجود در این کود سبب آبرفتی شدن خاک های کشاورزی و جذب سریع تر مواد مغذی درون خاک میشود.

کمپوست، خاکی است بسیار غنی که در مکانهایی همچون باغها، فضای سبز در محوطه ها، باغداری و کشاورزی به عنوان کود بکار می رود. این فرآیند طبیعی، مواد آلی را به ماده ای غنی دگرگون می سازد. کمپوست مکملی بسیار سودمند برای بهبودی و بهسازی و تقویت خاک است. ترکیبات تولید شده در این فرآیند به آسانی برای گیاهان قابل جذب است و جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی در کشاورزی به شمار می آید.

مشخصات کمپوستکمپوست حاصل از زباله های خانگی، حاوی مقدار زیادی عناصر معدنی است که بعضی از آنها برای رشد گیاهان ضروری میباشند . مهمترین این عناصر عبارتند از: روی، مس، منگنز، مولیبدن و کبالت.
همچنین عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم، منیزیم و سدیم نیز سایر عناصر عمده موجود در کمپوست میباشند. ترکیب کمپوست تابعی است از ترکیبات زباله مورد مصرف. در استانداردهای موجود، کمپوست را به دو رده “یک” و “دو” تقسیم بندی میکنند. این تقسیم بندی بر اساس فاکتورهای کیفی صورت گرفته است و رده “یک” دارای کیفیت بهتری میباشد.

مزایا و ویژگی های کمپوستاستفاده از کمپوست فواید زیادی برای خاک، محصولات زراعی و باغی و گیاهان مختلف دارد. در زیر خلاصه ای از فواید استفاده از کمپوست گرد آمده است:

افزایش حجم محصول تولیدی
افزایش میزان ذخیره آبدر خاک
بهبود ساختمان و تهویه خاک و تسهیل در عملیات شخم زنی
افزایش موادآلی و تأمین بعضی از ویتا نمی ها،هورمون ها و آنزیم های موردنیازدر خاک
جلوگیری از تغییرمیزان اسیدیته خاک
کاهش قابل توجه وزن مخصوص ظاهری خاک
در ادامه مهمترین ویژگیهای محصول تولیدی طرح توضیح داده شده است:

اصلاح خاکاستفاده از کمپوست تأثیر مثبتی بر روی خواص فیزیکی خاک میگذارد مشروط بر آنکه به مقدار متناسب با نیاز خاک استفاده .دشو با مصرف ۱۰۰ تن کمپوست در هر هکتار از مزارع می توان تغییراتی در خلل و فرج خاک تا میزان ۱۰ درصد بوجود آورد. مصرف کمپوست با افزایش خلل و فرج خاک موجب ایجاد عمل بهتر تهویه در خاک شده و هوای مورد نیاز موجودات زنده خاک نیز را نیز تأمین مینماید. بطورکلی در اراضی که بافت آنها سبک است، آب به سرعت از دسترس گیاه خارج شده و درزمین های با بافت سنگین نیز قابلیت نفوذ پذیری آب کمتر میشود . در هر دو وضعیت بامصرف کمپوست تغییرات مثبتی ایجاد می شود . مصرف کمپوست علاوه بر اصلاح فیزیکی خاک، از نظر ارزش معدنی آن جهت رشد گیاه نیز بسیار ثروم است.تأثیر استفاده از کود های معدنی در ازدیاد رشد گیاه، آنگاه که همراه با کمپوست استفاده میشوند به مراتب بیشتر از زمانی است که به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرند .

حفظ آب و کاهش فرسایش خاکاستفاده از کمپوست موجب نگهداری آب در خاک کشاورزی و تنظیم رطوبت آن می شود. هوموس موجود در کمپوست قادر است ۲ تا ۶ برابر وزن خود آب جذب نماید این امر بخصوص در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سبب می گردد که آب ذخیره شده و در اثر تبخیر زیاد بیهوده به هدر نرود. کاهش فرسایش خاک نیز از مزایای دیگر کاربرد کمپوست میباشد. در مطالعات تخصصی مشخص شده است که استفاده از ۴۰۰ تن کمپوست در هر هکتار، فرسایش خاک راکه در اثر باد و آب پدید میآید تا حدود ۹۵ درصد کاهش می دهد.

افزایش قدرت جذب مواد غذاییکمپوست کاملاً از مواد زائد خارجی عاری است این در حالی است که کودهای حیوانی و گیاهی مورد مصرف در اراضی زراعی ناخالص بوده و حاوی مقادیر زیادی تخم علف های هرز و انگل های مضر می باشند. از سوی دیگر چون اکثر خاک های زراعی کشور حالت قلیایی دارند و مواد غذایی در این وضعیت غیر قابل جذب می باشند, استفاده از کمپوست این شرایط را کاهش داده و با ایجاد محیط اسیدی مناسب, قدرت جذب مواد غذایی را افزایش می دهد . مصرف کمپوست نه تنها موجب افزایش محصولات کشاورزی می گردد، بلکه در بهبود کیفیت آنها نیز مؤثر است .

منافع بهداشتیتولید علمی و فنی کمپوست موجب از بین رفتن بسیاری از باکتریها و عوامل بیماریزای مدفوعی و حتی تخم آسکاریس میشود. در کمپوست قارچ هایی رشد می نمایند که با تولید آنتی بیوتیک های ویژه ،موجبات ایمنی محصول نهایی را تضمین می کند . گونه هایی از میکرب ها و سایر ارگانیسم ها نیز که در کمپوست باقی می مانند با میکرب های معمولی خاک معارض نیستند.
موارد کاربرد کود کمپوست
در این بخش اصلی ترین کاربردهای کمپوست مورد بررسی قرار گرفته است.

فواید کمپوست

زمین های زراعی و باغیهر چند که در زمینهای زراعی و باغی استفاده از کودهای حیوانی و شیمیایی به دلیل قیمت پائین تر این کودها در اندازه مورد نیاز، در مقایسه با کمپوست رایجتر است، لیکن در سال های اخیر استفاده از کمپوست که به دلیل فوایدش گاه در طبقه بندی کود هم قرار داده میشود، به دلیل مزایای متعددی که پیشتر توضیح داده شد، از سوی بسیاری از کشاورزان و باغداران مورد توجه قرار گرفته است. به گفته کارشناسان به طور متوسط در هر کتار زمین زراعی و باغی, سالانه به ترتیب ۳ تن در سطح دیم و ۷ تن در سطح آبی، کود مورد نیاز میباشد.
گلها و گیاهان زینتی
گلهای گلدانی، نهال، درخت و درختچه،گیاهان فصلی و نشایی، زعفران، گل محمدی و گیاهان دارویی از جمله گل و گیاهانی هستند که در این طبقهبندی قرار میگیرند. با توجه به این مهم که استفاده از کمپوست در کشتهای خاص کاربرد فرآون دارد، گلخانه های منازل، گلخانه های شیشه ای، چوبی و پلاستیکی و کلیه اماکنی که گلها و گیاهان زینتی در آن کشت میشود، به عنوان پتانسیل های مصرف کمپوست شناخته میشوند. در این ارتباط با توجه به نوع گیاه، نهال، درختچه و … و بسته به نظر کشاورز ناظر، نسبت مصرف کود و کمپوست (خاک غنی شده) کاملاً متغیر است.

فضای سبزیکی از بیشترین مصارف کمپوست که در سالهای اخیر مورد توجه شهرداری استانهای مختلف قرار گرفته است، استفاده از آن در ایجاد فضای سبز و کاشت چمن میباشد. با توجه به توسعه پارک ها، احداث بزرگراهها و اتوبانها و نقش گیاهان در کاهش آلودگی هوا، گسترش فضای سبز در سالهای آتی در همه شهرهای کشور، به خصوص کلان شهرها، قابل پیش بینی است. روشن است گسترش فضای سبز همراه با ضرورت مدیریت پسماندهای شهری، راه حلی مستقیمتر از تولید کمپوست از زباله های تر و مصرف کمپوست در غنی سازی خاکهای مورد مصرف در ایجاد فضای سبز و سایر فعالیتهای تولید محصولات زراعی ندارد.

بررسی کالاهای جایگزین کود کمپوستهرچند کمپوست خاک غنی شده است ولی به دلیل تأثیر آن بر افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات میباید اثرات آن را در رده تأثیرات استفاده از کودها دسته بندی کرد. بنابراین اصلیترین محصولات جایگزین برای کمپوست، انواع کودهای شیمیایی و کودهای حیوانی میباشد. نتایج تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که کودهای ارگانیک بسیار بهتر از کودهای شیمیایی هستند و استفاده از آنها علاوه بر کاهش هزینه های اقتصادی، مشکلات کودهای شیمیایی نظیر خراب کردن بافت خاک، نفوذ مواد شیمیایی به آبهای سطحی و رسیدن این آلودگی ها به صورت چرخهای به غذای حیوانات و انسانها را نیز به همراه
ندارد.

در مقایسه با کودهای دامی نیز کمپوست دارای مزایای زیادی بوده و مشکلات ناشی از استفاده از کود های دامی مانند انتقال بیماریهای انگلی از طریق فضولات دامی و آلودگی های محیطی ناشی از مصرف کودهای حیوانی را نیز به همراه ندارد . از سوی دیگر میزان مواد آلی در کمپوست تقر یبا دو برابر و در صد مواد معدنی آن بیش از سه برابر کود حیوانی است. ازت و فسفر در کمپوست بیش از کود حیوانی بوده و منیزیم و کلسیم نیز که معمولا در کود حیوانی وجود ندارد در کمپوست فراوان است. همچنین کمپوست مواد غذایی پر مصرف گیاهان یعنی ازت , رففس و پتاس را که از طریق کود های شیمیایی به زمین داده می شود در خود ذخیزه کرده و بتدریج به گیاه می رساند.

با توجه به توضیحات ارائه شده، تنها برتری کودهای شیمیایی و حیوانی نسبت به کمپوست قیمت فروش آنها است که در مقیاس وزنی کود یا کمپوست مورد نیاز، تفاوت درخورتوجهی دارد که این شاخص در مقایسه با مزایای استفاده از کمپوست کاملاً کمرنگ می باشد. هرچند به همین دلیل، همراه با محدودیت عرضه کمپوست، استفاده از این خاک غنی شده در کشت زارهای وسیع و کشتهای غیر صنعتی هنوز ترویج نشده و متداول نگردیده است.

اهمیت استراتژیکی کمپوستامروزه رشد سریع جمعیت و توسعه صنایع با توجه به افزایش مواد مصرفی و همچنین افزایش تنوع کالاها و محصولات، مشکلی به نام افزایش تولید پسماندها را بوجود آورده و این معضل از موضوعاتی است که اخیراً بحران های بزرگ و جدی را در تمام جوامع بشری و کشورهای گوناگون ایجاد نموده است. نکته حائز اهمیت این است که جمع آوری و دفع اینگونه مواد در اکثر کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه که از فناوری چندان پیشرفته ای برخوردار نیستند و معمولاً زباله ها را در زمین دفن مینمایند، مشکلات بسیاری را پدید آورده است.

اصول بهداشت و بهسازی محیط، در هر شهر ایجاب میکند که زباله ها در حداقل زمان از منازل و محیط زندگی انسان دور شده و در اسرع وقت دفع گردند. اهمیت دفع بهداشتی زباله ها موقعی بر همه روشن خواهد شد که خطرات ناشی از آن ها بخوبی شناخته شود. زباله ها نه فقط باعث تولید بیماری، تعفن و زشتی مناظر می گردند، بلکه میتوانند به وسیله آلوده کردن خاک، آب و هوا خسارات فراوانی را ببار آورند. آثار سوء ناشی از پسماندها ی جامد، مدیریت بخش شهر ی جوامع امروز ی را بر آن داشته تا با رو ی آوردن به سیستم های نوین مدیریتی از جمله سیستم های مدیریت مواد زائد جامد، همواره در پی راهکارهای مناسب جهت تقلیل آثار سوء ناشی از این گونه مواد باشند. در این راستا، بازیافت زباله و تولید کود کمپوست از بهترین روشهای مقابله با مشکلات مذکور میباشد.

سالهاست که این فعالیت در بسیاری از کشورهای اروپا و آمریکا رواج یافته و متداول گشته است لیکن در ایران همچنان در بسیاری از استانهای کشور،زباله ها را به روشهای سنتی دفن کرده یا می سوزانند. مجریان طرح با توجه به حساسیت موضوع و مسئولیت حرفهای خود در مدیریت پسماندهای استان قزوین، اقدام به ایجاد محلی مناسب برای انتقال زباله های جمع آوری شده از شهر قزوین و حومه نموده اند تا در مرحله اول با تفکیک زباله های جمع آوری شده به “پسماند خشک” و “پسماند تر”، نخستین گام از فعالیت اقتصادی برنامه ریزی شده خود را برداشته و در مرحله بعد با تولید کمپوست از زباله، بخش قابل توجهی از مشکلات زیست محیطی استان را حل نمایند.

بررسی اجمالی روش تولید وتشریح تکنولوژی تولید کمپوست از زباله های شهری
جهت تهیه کمپوست زباله های شهری می بایست، مراحل مختلفی را طی نمود تا در نهایت به کود کمپوست قابل استفاده در کشاورزی تبدیل شوند.این مراحل عبارتند از :

آماده سازی مواد خام(stock feed)
مرحله تجزیه و تثبیت هوازی مواد آلی
مرحله تثبیت کامل و بلوغ(curing)
پس از مراحل فوق کمپوست بالغ بدست آمده، آماده عرضه به بازار مصرف خواهد بود.

آماده سازی مواد خامجداسازیقبل از عمل تجزیه بایستی مواد خام برای تهیه کمپوست تحت یک سری پردازش قرار گیرند که هدف از این مراحل بهبود فرآیند تجزیه است. در این مرحله ترکیبات موجود در زباله شهری از مواد آلی قابل کمپوست شدن جداسازی و سپس دفع یا بازیافت می گردند. به منظور افزایش سطح تماس مواد خام با میکروارگانیزم ها، مواد اولیه خرد می شوند. در برخی از مواقع نیز در صورت نیاز مواد مغذی همانند ازت و فسفر به آن اضافه می شود.
در مرحله جداسازی درصدی از اجزاء غیر قابل تجزیه موجود در زباله حذف می شوند و زباله جهت تجزیه آماده می شود. بعنوان مثال، آهن آلات موجود در زباله توسط آهن ربا، پلاستیک ها بوسیله سرند یا بازیافت دستی جدا می شوند. سایر مواد نیز با استفاده از خواص فیزیکی خاص هر ماده جدا می شوند.

تجزیهتجزیه مواد آلی بوسیله میکروارگانیزم های موجود در توده کود انجام می گیرد. این مرحله در واقع مهمترین مرحله تهیه کمپوست می باشد که کیفیت نهایی محصول را تحت تأثیر قرار می دهد. در این مرحله مواد آلی ناپایدار پس از طی روند تجزیه به مواد آلی پایدار (هوموس) تبدیل می شوند. بر اساسمطالعات انجام شده کود تولیدی می بایست تا تبدیل حداقل ۱۰٪ کربن آلی هوموس تحت عملیات تجزیه قرار گیرد. زباله های شهری بر اساس ترکیبات تشکیل دهنده از قابلیت تجزیه متفاوتی برخوردارند.

تجزیه هوازی Aerobic در این صورت گونه های میکروارگانیسم تنها در حضور اکسیژن فعالیت می کنند و محصولات اصلی این متابولیسم بیولوژیکی دی اکسید کربن، آب، گرما و مواد آلی به شکل هوموس تثبیت شده است. در تجزیه هوازی وجود اکسیژن و آب باعث تسریع عملیات تجزیه می گردند.

تجزیه بی هوازی Anaerobics در این حالت گونه های میکروارگانیسم برای فعالیت نیازی به وجود اکسیژن ندارند. محصولات نهایی این متابولیسم نیز متان، دی اکسید کربن و مواد حد واسط بیشماری مانند اسیدهای آلی با وزن مولکولی پایین است.
فرآیند کمپوست بی هوازی بطور قابل توجهی نسبت به کمپوست هوازی انرژی کمتری از مواد در حال تجزیه آزاد می کند، در این روند به دلیل تولید مواد شیمیایی آلی حد واسط محصول بدبویی تولید می شود. به همین دلیل تقریباً تمام سیستم های مکانیکی تولید کمپوست از فرآیند هوازی بهره می گیرند.
رسیدن و بلوغ کمپوست
عملیات Curing یا داشت کمپوست عبارتست از: نگهداری کمپوست تجزیه شده و تثبت کامل مواد آلی برای بدست آوردن محصولی با کیفیت مناسب. شاخصهایی مانند pH ، درصد اکسیژن، رطوبت و توزیع اندازه ای ذرات بر طول این دوره تأثیر بسزائی دارند. در صورتی که کمپوست تازه فوراً پس از تولید مصرف شود، مواد تثبیت نشده بعلت تغییر شدید و ناگهانی شرایط شیمیایی محیط رشد و نسبت N/C زیاد و تولید ترکیبات سمی به گیاه آسیب وارد می کنند. از طرف دیگر کمپوست نارس و تازه هنوز دارای بو است که از مطلوبیت آن در فضاهای سبز شهری می کاهد.
فرآوری جهت عرضه به بازار
در این مرحله معمولا برای افزایش مطلوبیت و بازار پسندی محصولی، کمپوست تولید شده که معمولاً درشت دانه است خرد شده و مجدداً الک می شود و در صورت لزوم با سفارش مشتری از نظر مواد غذایی غنی سازی می شود و در نهایت بسته بندی می گردد.
تشریح فرآیند تولید مورد بررسی
به طور کلی فرآیند تولید کود کمپوست به شرح زیر خلاصه میگردد:
فرآیند جداسازی پسماند
فرآیند تخمیر
فرآیند دانه بندی کود
بسته بندی

فرایند کمپوست

در ادامه به تشریح هریک از مراحل فوق پرداخته شده است:

فرآیند جداسازی پسماندخودروهای حمل زباله، پسماندهای جمع آوری شده را روزانه به محل پروژه انتقال و پس از توزین در یک محوطه محصور در کنار سوله تولید تخلیه می نمایند. پسماندهای مخلوط به وسیله یک دستگاه لودر به داخل قیف ورودی تخلیه میگردد، اسلت (نقاله زنجیری جهت انتقال زباله از قیف ورودی به ابتدای خط جداسازی) زباله را وارد خطوط جداسازی می نماید. در ابتدای خطوط جداسازی نوار نقاله اجسام حجیم نصب گردیده است که توسط کارگر کیسه های زباله پاره می شود تا جداسازی پسماندهای آلی در دستگاه سرند بهتر انجام گیرد.
انتهای نوار نقاله جداسازی به قسمت مخزن دستگاه سرند متصل می شود و پسماندها را در داخلی مخزن سرند تخلیه می نماید. پسماندها از داخل مخزن سرند به طور منظم به قسمت الک دوار ۸۰ میلیمتر هدایت می شوند.
بستگی به نوع مواد آلی، حدود ۵۵ درصد از کل پسماندها که حداقل ۷۰% پسماندهای آلی را تشکیل میدهد از سرند اول جداسازی میگردد سپس خروجی پس سرندی (۴۵%) توسط یک دستگاه نوار نقاله به دستگاه سرند دوار هدایت میشود. طی عبور زباله از این نوار نقاله مقداری شیشه که از منافذ سرند عبور کرده اند و موجب کاهش کیفیت کود میگردد توسط تعدادی کارگر جداسازی میگردد. سپس انتهای نوار نقاله افقی به یک نوار نقاله مایل متصل و خروجی این نوار به یک کمپرسی متصل است پس از پرشدن هر کمپرسی یک کمپرسی دیگر جایگزین شده و در محل سایت تخمیر تخلیه می گردد.
دو نوار نقاله دستگاه سرند مجهز به سیستم مغناطیسی می باشد و فلزات آن قبل از انتقال به کمپرسی یا انتقال به روی نوار نقاله یا دستگاه سرند ثانویه جداسازی می شود ( ۱/۰۹%).
خروجی پس سرندی دستگاه سرند که درشت تر از ۸۰ میلیمتر است. (براساس تجربه ۱۵% آن مواد آلی می باشد) وارد دستگاه سرند دوار می شود. مواد ریز آن که بیشتر مواد آلی است با مقداری ناخالصی (۲۰%) از لابلای دیسک ها به سمت پایین دستگاه ، بر روی نوار نقاله ای افقی تخلیه و از آنجا توسط یک نوار نقاله دیگر به یک کمپرسی جهت تخلیه به سایت تخمیر متصل است.
پسماندهای درشت، کیسه های پلاستیک و منسوجات مرطوب و آغشته به مواد آلی هستند (۲۰%) در هنگام عبور از روی دستگاه فلاور دیسک و به نوار نقاله انتهای خط جهت جداسازی دستی هدایت می شود.
پسماندهای خروجی دستگاه سرند دوار (۲۴%) بر روی یک نوار نقاله جداسازی در حال حرکت هدایت می شود در ضمن حرکت به وسیله تعدادی کارگر از روی نوار نقاله پسماندهای قابل بازیافت (۴%) مقداری مقوا مرطوب و مواد آلی درشت ، Pet ، مواد بازیافتی، پلاستیک، شیشه و سایر جداسازی می شود ۲% هم منسوجات مرطوب، در نتیجه حدود ۱۸% پس سرندی باقی میماند. که وارد دستگاه پرس شده و کاهش حجم داده میشود و توسط کمپرسی جهت دفن بهداشتی به جایگاه دفن منتقل شده و دفن میگردد.

فرآیند تخمیر و دانه بندی کمپوستروش استفاده شده جهت تخمیر کود، روش بیومکانیکال (هوازی) می باشد که جزء روشهای مکانیکی-بیولوژیکی برای امحاء زبالهاست و بر مبنای تجزیه بیوشیمیایی مواد آلی انجام می گیرد. پسماندهای آلی تفکیک شده با خودرو در محل تخمیر به صورت مجزا تخلیه می گردد .
تخمیر در فضای باز انجام می گیرد. بر روی هر خط تخمیر پسماندهای الی به صورت سه گوش به عرض ۴/۵ متر، ارتفاع ۱/۸ متر و طول ۱۵۰ متر توده می گردد. روزانه در مجموع حدود ۳۵۰ تن پسماندهای آلی تفکیک شده در محل طرح به محل سایت تخمیر در محل انتقال و ۲ توده تشکیل می گردد.
عمل هوادهی توده ها با بر نامه ریزی به وسیل دستگاه ویندرو (همزن) انجام می گیرد . عمل هوادهی به این روش است که پره های دستگاه همزن با حرکت مخصوص دو طرفه خود به سمت داخل پسماندهای بخش خارج توده را به قسمت داخلی و قسمت داخلی را به قسمت خارجی بر میگرداند و به هم میزند و در همین حال بخش مخلوط شده را ۳ متر عقب تر از پشت تخلیه می کند.
توده های پسماند در ابتدا توسط دستگاه همزن سیار ، روزانه هوادهی می شود و پس از آن هفتگی هوادهی می گردد.
عمل هوادهی موجب می گردد که اکسیژن لازم در اختیار میکروارگانیسم های هوازی (باکتریها و قارچ ) ها موجود در پسماندها قرار گیرد همچنین میکروارگانیسم ها برای تامین انرژی خود از ارزش های غذایی موجود در پسماندها استفاده می کنند و گرمای مناسب ۶۰ الی ۷۰ درجه را در توده ها ایجاد مینمایند. این حرارت موجب عمل تخمیر یا پاستوریزاسیون پسماندها می گردد(باکتری و ها میکروبهای مضر موجود در پسماندها را از بین میبرد).
عدم هوادهی کامل موجب غیر هوازی شدن فرآیند، در نتیجه باعث تولید گازهای ناخواسته مانند متان و آمونیوم که منشاء بو می باشند را می گردد.
در طول دوره تخمیر که ۵۶ الی ۹۰ روز ادامه دارد، حداقل ۸ الی ۱۲ بار هوادهی توده ها تکرار می گردد. پس از حدود ۱۲ هفته که عملیات تخمیر به اتمام رسید بیو کمپوست حاصل آماده سرند می گردد.
در پشته های جمع آوری شده لوله هایی عمودی تعبیه خواهد شد که گازهای تولیدی را به بالا منتقل نموده و از آنجا توسط مشعل سوزانده می شوند.
کمپوست آماده ابتدا ۱۵% به وسیله دستگاه سرند ۱۵ میلیمتر دانه بندی و مجدد به صورت پشته قرار گرفته و پس از ۸ هفته ۴ بار هوادهی به عنوان کمپوست آماده با سرند ۱۰ میلیمتر جهت بازاریابی،دانه بندی می گردد در مجموع حدود ۵۰ تن کود در روز تولید می گردد.
شیرابه های حاصل از پسماندها را در سطح تخمیر جمع آوری و به روش استفاده از حوضچه های تخمیر نیزار تصفیه بیولوژیکی نموده و سپس به عنوان افزایش رطوبت در توده های تخمیر مورد استفاده قرار می گیرد با توجه به حجم شیرابه ها در صورت تامین بودجه یک واحد بیو گاز برای تصفیه شیرابه ها پیش بینی می گردد.
دستگاه همزن مجهز به سیستم شبکه آب پاش می باشد، هنگامی که مشخص شود رطوبت مناسب در توده تخمیر موجود نیست از شبکه پخش آب دستگاه همزن استفاده می شود یعنی همزمان با هوادهی توده ها،توده آب پاشی و افزایش رطوبت صورت می گیرد.
در طول مدت تخمیر باید به وسیله ابزارهای(هواسنج، دماسنج و رطوبت سنج) مرتباً درجه حرارت، رطوبت و اکسیژن توده های کمپوست کنترل شود. چنانچه حرارت یا رطوبت کم باشد باید عمل هوادهی و افزایش رطوبت انجام پذیرد.
پس از عملیات تخمیر دانه بندی کود توسط خط کود نرم انجام می پذیرد.

بررسی نقاط قوت و ضعف تکنولوژی تولید کمپوستبطور کلی در فرآیندهای متفاوت جهت تولید کودهای ارگانیک از روشهای بیوتکنولوژی و یا از مواد با ارزش بالا استفاده میشود که در هر دوحالت هزینههای سربار تولید افزایش خواهد یافت و این بار باعث کاهش قدرت رقابت پذیری با محصولات مشابه میشود. البته لازم بتوضیح است که در روشهایی که در فرآیندهای بیوتکنولوژی کود تهیه میگردد، نه تنهاکیفیت کود حاصله بالاتر است بلکه قدرت استحصال کودهای مختلف جهت موارد استفاده گوناگون بدست میآید ولی این روشها بسیار گران قیمت و دانش فنی پیچیدهای نیز دارند که باید از منابع خارجی تامین گردد. بنابراین با توجه به اینکه در طرح موجود از مواد اولیه ارزان و سرمایه گذاری به نسبت پایین قیمت محصولی با ارزش افزوده مناسب و مورد نیاز یکی از صنایع پر رونق کشور (صنعت کشاورزی) بدست می آید، این طرح نسبت به طرحهای تولید کود از جایگاه خوبی برخوردار است.

https://zistonline.com/vdch--nq.23n6zdftt2.html