منابع آلودگی هوا در ایران چیست؟

به طور کلی آلودگی را می توان یک تغییر نامطلوب، در خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی هوا، آب یا زمین تعریف کرد، به موجب به خطر افتادن سلامت، بقا و فعالیت های انسان و سایر موجودات زنده می شود، که یکی از انواع آن آلودگی هوا نام دارد.

آلودگی هوا چیست؟آلودگی هوا عبارت است از حضور یک و یا بیش از یک آلاینده در هوای آزاد، مانند گرد و خاک، دود غلیظ، گاز مه آلود، بوی نامطبوع، با خواص مشخص و مداوم که می تواند زندگی انسان، گیاه و جانوران و اصول انسانی به مخاطره اندازد.
اولین آلاینده های هوا احتمالا دارای منشا طبیعی بوده اند. دود، بخار بدبو، خاکستر و گازهای متصاعد شده از آتشفشان ها و آتش سوزی جنگل ها، گرد و غبار ناشی از طوفان ها در نواحی خشک، در نواحی کم ارتفاع مرطوب و مه های رقیق، شامل ذرات حاصل از درخت های کاج و صنوبر در نواحی کوهستانی، پیش از آنکه مشکلات مربوط به سلامت انسان ها و مشکلات ناشی از فعالیت های انسانی محسوس باشند، کلا جزئی از محیط زیست ما به شمار می رفتند.
به استثنای موارد حاد، نظیر فوران آتش فشان، آلودگی های ناشی از منابع طبیعی، معمولا ایجاد چنان مشکلات جدی برای حیات جانوران و یا اموال انسان ها نمی کنند.
این درحالی است که فعالیت های انسانی، ایجاد چنان مشکلاتی از نظر آلودگی می نمایند، که بیم آن می رود بخش هایی از اتمسفر زمین تبدیل به محیطی مضر برای سلامت انسان ها گردد.
دود یکی از قدیمی ترین آلاینده های هوا است، که برای سلامت بشر، مضر است. زمانی که دود ناشی از آتش، حاصله از سوختن پوب توسط ساکنین اولیه غارها، جای خود را به دود ناشی از کوره های ذغال سوز در شهرهای پرجمعیت داد، آلودگی هوا به قدری افزایش یافت که زنگ خطر برای برخی از ساکنان آن شهر ها به صدا در آمد.

بیشتر بخوانید: آلودگی هوا موجب مرگ سالانه سه میلیون نفر آلودگی هوا و تاریخچه آن

تاریخچه ای از آلودگی هوادر سال ۶۱ به بعد از میلاد (سنکا) فیلسوف رومی از هوای روم به عنوان هوای سنگین و از دودکش های هود به عنوان تولید کننده های بوی بدنام برد.
در سال ۱۲۷۳ میلادی، ادوارد اول پادشاه انگلستان عنوان کرد که هوای لندن به حدی با دود و مه آلوده شده و آزاردهنده است که از سوختن زغال سنگ دریایی، جلوگیری خواهد کرد. علی رقم هشدار پادشاه مذکور، نابودی گسترده جنگل ها، چوب را تبدیل به یک کالای کمیاب نمود و ساکنان لندن را وادار ساخت تا به جای کم کردن مصرف زغال سنگ به میزان بیشتری از آن استفاده کنند.
تا سال ۱۶۶۱ میلادی یعنی بیش از یک قرن بعد، تغییر قابل ملاحظه ای در آلودگی هوا به وجود نیامد. چاره جویی و پیشنهادات عبارت بودند از برچیدن تمامی کارخانه های اطراف شهر لندن و به وجود آمدن کمربند سبز در اطراف شهر و بالاخره چاره جویی ها کارساز شد.
شواهد دال بر علاقه مندی جوامع انسانی در غلبه بر مشکل آلودگی هوا دارند که از جمله می توان از تصویب و اجرای قوانین کنترل دود در شیکاگو سنسیاتی به سال ۱۸۸۱ نام برد
ولی اجرای این قوانین و قوانین مشابه آن ها با دشواری هایی مواجه گردید وبرای تمیز نمودن هوا یا جلوگیری از آلودگی بیشتر آن تقریبا کاری انجام نشد.
در سال ۱۹۳۰ در دره ی بسیار صنعتی میوز در کشور بلژیک، در اثر پدیده وارونگی، مه دود در یک فضای معین محبوس گردید.
در نتیجه ۶۳ تن جان خود را از دست دادند. چندین هزار تن دیگر بیمار شدند. حدود ۱۸ سال بعد در شرایط مشابهی در ایالت متحده آمریکا، یکی از اولین و بزرگ ترین فاجعه های زاییده آلودگی ها رخ داد، یعنی ۱۷ نفر جان خود را باختند و ۴۳ درصد جمعیت فورا، در پنسیلوانیا بیمار شدند. درست سه سال پس از فاجعه مه دود لندن درسال ۱۹۵۲، نادیده گرفتن اثرات جدی آلودگی هواغیر ممکن گردید.

منشا آلاینده های هوای تهران چیست؟آلاینده های اصلی هوای تهران عبارت است از مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ترکیبات آلی فرار و ذرات معلق ، منابع متحرک(خودرو و سوخت ان)عامل اصلی آلاینده های فوق می باشد ، عامل دیگر الودگی ، منابع ثابت (کارخانه ها و سوخت منازل) است .

بیشتر بخوانید: معاینه فنی راهکاری موثر برای کاهش آلودگی هوا عوامل اصلی آلودگی هوا

منابع آلاینده هوامنابع آلاینده هوا را می توان بر اساس نوع منشاء آن ها به دو دسته طبيعي (natural) و مصنوعي (man-maid) تقسيم بندي کرد.

منابع طبيعي:همان طور که پیش تر نیز به آن اشاره گردید، منابع طبيعي آلودگي هوا شامل عواملی نظیر طوفان هاي گرد و غبار، آتش‌سوزي جنگل ها، آتشفشان ها، گرده گياهان و نشت گاز طبيعي و مشابه آن ها هستند، از این رو می توان آلودگي ناشي از آنها را يك پديده دائمي برشمرد كه بعلت گردش فرآيندهاي طبيعي مقدارش كمابيش در سطح زمين ثابت است.
مقدار آلودگي طبيعي در مقايسه با آلودگي مصنوعي خيلي بيشتر و قابل توجه مي‌باشد. البته این موضوع نیز لازم به ذکر است که در طبيعت چندين مكانيسم خودپالايي نیز وجود دارد و آن ها به شکل مستقیم و غیر مستقیم سطح زمين را براي حيات موجودات مناسب و قابل تحمل مي‌سازد.
نقش انسان در كنترل آلودگي ناشي از منابع طبيعي خيلي كم است. اما انسان بوسيله بر هم زدن تعادل اكولوژيكي و طبيعي ناشي از آلودگي مصنوعي مي‌تواند وضع را به آستانه بحرانی برساند و به آلودگي طبيعي بيافزاید.

منابع مصنوعي :این منابع بر اساس ساکن یا متحرک بودن به دو زیر گروه جداگانه تقسیم می شوند.

الف) منابع ساکن (Stationary Sources)آلودگي خانگي: این نوع از آلودگی عموما در اثر فعاليت هاي خانگي يا نظافت منازل يا استفاده از حشره‌كش ها جهت نظافت و نگهداري منازل ايجاد مي‌شود.
آلودگي صنعتي: همان طور که از نام آن پیداست، آلودگي ناشي از صنايع منبع اصلي آلودگي است كه عمدتا در اثر فعاليت هاي مصنوعي ايجاد مي‌شود. البته باید یادآور گشت که در ميان صنايع نيروگاه هاي حرارتي، كارخانه‌هاي توليد مواد شيميايي، سيمان سازي، كاغذسازي، نساجي، دباغي و غيره منابع اصلي آلودگي هوا هستند.

ب ) منابع متحرک (Mobile Sources)آلودگي ناشي از حمل و نقل بعلت شهرسازي بي‌رويه و سريع به اندازه آلودگي صنعتي مهم و از اهميت برخوردار مي‌باشد. آلودگي ناشي از حمل و نقل و وسايل نقليه به شكل گازهاي خروجي از اگزوز، ذرات معلق، صدا و غيره مي‌باشد. اين آلودگي می تواند با ایجاد و به کار گیری روشهای صحیح برنامه‌ريزی در كشور، منطقه‌، شهر و... کنترل گردد.
به عنوان مثال استفاده از سوخت‌هاي مناسب برای اتوموبیل ها می تواند همراه با اعمال تكنولوژي كنترل آلودگي هوا را به حداقل برساند.

عوامل اصلی آلودگی هواعوامل اصلی آلودگی هوا را می توان در چهار گروه اصلی قرار داد:

سوزاندن سوخت های فسیلی

فعالیت های کشاورزی

گازهای خروجی کارخانه‌ها و صنایع

عملیات معدن

سوزاندن سوخت های فسیلیاز دی اکسید گوگردی که از احتراق سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ، نفت و سایر منتشر می گردد، می توان به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا نام برد. همانطور که می دانید. این سوخت ها همیشه مضر هستند اما ما از آن ها استفاده می کنیم تا نیازهای اساسی حمل و نقل روزانه‌مان را برآورده کنیم.

فعالیت های کشاورزیآمونیاکی که توسط محصولات مرتبط با کشاورزی ساخته می شود بسیار شایع می‌باشد و یکی از گازهای خطرناک در جو است. همچنین استفاده از حشره کش ها، آفت کش ها و کود در فعالیت های کشاورزی نیز بسیار زیاد مورد استفاده قرار می گیرد. در حقیقت آنها مواد شیمیایی مضر را در هوا پخش می کنند و علاوه بر هوا می توانند باعث آلودگی آب نیز شوند.

گازهای خروجی کارخانه‌ها و صنایعصنایع تولیدی مقدار زیادی مونوکسید کربن، هیدروکربن، ترکیبات آلی و مواد شیمیایی را در هوا پخش می کنند و به همین دلیل کیفیت هوا را کاهش می دهند.

عملیات معدنبه فرآیندی که در آن مواد معدنی زیر زمینی با استفاده از تجهیزات بزرگ استخراج می شوند، فعالیت های معادن اطلاق می گردد، در طول این فرآیند گرد و غبار و مواد شیمیایی در هوا پخش می شود و باعث آلودگی هوا می شود.

بیشتر بخوانید: خسارت‌های اقتصادی آلودگی هوای تهران

برخی از راهکارهای مبارزه با آلودگی هواوسایل نقلیه عمومی: همواره تاکید بر وسایل نقیله عمومی یکی از بهترین و مناسب ترین راهکار ها از گذشته تا به امروز بوده است، در واقع استفاده از حمل و نقل عمومی به جای ماشین شخصی راهکاری مهم و توصیه شده است.
صرفه جویی در مصرف انرژی: این راهکار به شکل ویژه و با هدف کاهش میزان سوخت های فسیلی از تخریب محیط زیست جلوگیری به عمل می آورد.
درک مفهوم کاهش، استفاده مجدد و بازیافت: چیزهایی که دیگر ارزش خود را از دست داده اند نیز می توانند دوباره و به منظور استفاده دیگری به کار گرفته شوند، برای مثال می توان از شیشه های قدیمی برای ذخیره حبوبات استفاده کرد.
استفاده از دستگاه های کارآمد انرژی: چراغهای کم مصرف نسبت به لامپ های قدیمی بسیار بهینه تر هستند، برق کمتری مصرف می کنند، عمرشان طولانی تر است و به کاهش مصرف انرژی کمک می کنند.

قانون کنترل آلودگی هوااین قانون به نام قانون کنترل آلودگی هوا به تصویب رسید. اما این مصوبه تنها موجب به تصویب رسیدن یک قانون موثر گردید. این قانون یک بار در سال ۱۹۶۰ و یک بار دیگر در سال ۱۹۶۲ مرسوم شد.
این قانون معیارهایی برای کیفیت هوا وضع کرد. که بر اساس آن ها، استانداردهای کیفیت هوا و گازهای متصاعد شده در دهه ی ۱۹۶۰ میلای پی ریزی شد.

اجرای قانون هوای تمیزاجرای قانون هوای تمیز در سال ۱۹۷۰ به آژانس نو بنیاد حفاظت محیط زیست (EPA) محول گردید. قانون به وضع استانداردهای درجه اول و دوم کیفیت هوای محیط زیست پرداخت.
استانداردهای اولیه متکی بر معیارهای کیفیت هوا، برای حفظ سلامت عموم مردم، دامنه وسیعی از ایمنی را در نظر می گیرد.
در حالی که استانداردهای ثانوی که آن ها نیز متکی بر معیارهای کیفیت هوا باشند، برای حفظ رفاه عموم انسان ها، به علاوه گیاهان، جانوران، اموال و دارائی هستند.
اصلاحات قانون هوای تمیز به سال ۱۹۷۷ به تقویت باز هم بیشتر قوانین موجود پرداخته است.
به طور کلی می توان گفت، تلاش های چندگانه در سطوح شخصی، صنعتی و دولتی در سراسر جهان برای جلوگیری از شدت آلودگی هوا افزایش یافته است و یک اقدام مستقیم در افزایش گرمایش جهانی است. با اینکه ما امروزه شاهد مجموعه ای از نوآوری ها و آزمایش هایی هستیم که با گزینه های متناوب و غیر متعارف برای کاهش آلاینده ها همراه است اما همچنان عوامل اصلی آلودگی هوا دردسر ساز هستند و باید توجه بیشتری به آن ها شود.
از این رو اگرچه این امکان وجود دارد که تغییرات بیشتری انجام شود، کاملا محتمل است که کنترل آلودگی هوا برای ایجاد شرایطی که تحت آن هوا برای نسل های آینده تمیز تر و سالم تر نگاه داشته شود، از حمایت بیشتر عامه مردم برخوردار شود.

کارگروه ملی کاهش آلودگی هواتاکنون راهکارهای زیادی برای کاهش آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها ارائه شده است که نوسازی ناوگان تاکسیرانی، شناور شدن ساعت کار ادارات و تعطیلی زمستانه مدارس برخی از آنهاست اما تاکنون هیچ کدام از آنها به نتیجه مطلوبی نرسیده است. در این راستا کارگروهی با عنوان کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در ایران تشکیل شده است.

تشکیل این کارگروه پیگیری همان برنامه جامع آلودگی هوای کلانشهرهای ایران با اولویت شهر تهران است و در نظر دارد تا راهکارهای مختلفی برای جمع‌بندی برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی که در گذشته برای کنترل و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها به‌ویژه شهر تهران درنظر گرفته شده بود، ارائه دهد. برای مطالعه آخرین نشست برگزاری این کارگروه اینجا کلیک کنید.

https://zistonline.com/vdcdsk05.yt0nz6a22y.html