مدیریت تنش آبی در آب های زیر زمینی

به‌گزارش زیست آنلاین، تشدید بحران‌های آبی در ایران، دولت را واداشت که راه‌کارهای عملیاتی و کارآمدی را برای حل تنش‌های آبی در نظر بگیرد. در همین راستا اخیرا وزیر نیرو طرحی را برای سامان بخشیدن به آب‌های زیرزمینی مطرح کرده که براساس آن، استان‌ها در تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی نقش محوری خواهند داشت.

در حال حاضر، برداشت غیرمجاز آب از سفره‌های زیرزمینی ۴.۷ میلیارد مترمکعب است که موجب شده در سطح تمامی دشت‌ها، با افت و کسری مخزن سفره‌های زیرزمینی روبه‌رو شویم؛ به‌گونه‌ای که به ندرت دشتی وجود دارد که با چنین شرایطی مواجه نباشد.

هم‌چنین طبق جدیدترین اطلاعات شرکت مدیریت منابع آب ایران، در حال حاضر، حدود ۴۲ میلیارد مترمکعب آب از منابع سفره‌های زیرزمینی برداشت می‌شود که افزون بر ۴.۷ میلیارد مترمکعب از این رقم، مربوط به برداشت چاه‌های غیرمجاز است. در این بین، براساس قانون برنامه ششم توسعه باید ۱۱ میلیارد مترمکعب از برداشت سفره‌های زیرزمینی کاهش یابد.

بیشتر بخوانید: بحران آب در جهان مدیریت استفاده از منابع آب زیرزمینی

آب، نسخه‌ای در سطح ملی ندارددر این راستا، رضا اردکانیان - وزیر نیرو - معتقد است که بسیاری از عرصه‌ها از جمله آب، نسخه‌ای در سطح ملی ندارد اما واقعیت این است که کارنامه ما در مقایسه با هدف‌ طرح تعادل‌بخشی به آب‌های زیرزمینی و انتظارات موفق نبوده‌ است لذا اگر بخواهیم مساله آب در کشور سامان یابد، تردید نکنید که استان‌ها باید نقش و سهم بیش‌تری داشته باشند.

وی با بیان این‌که در استان خراسان رضوی، خطاب به استاندار این استان عرض کردم که بنده به‌عنوان وزیر نیرو تمامی اختیارات و امکانات که تفویضش غیرقانونی نباشد، به شما تفویض و البته بر عملی شدن آن هم نظارت می‌کنم، اظهار کرد: راه‌حل مشکل آب‌ زیرزمینی این است که در استان‌ها متمرکز شویم و به دستگاه‌های ستادی اختیارات مقدور را تفویض کنیم. به همین دلیل بنا داریم این کار را در چند نقطه شروع کنیم و امیدواریم بتوانیم در آینده گزارش مناسبی را از عملکرد تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ارائه کنیم.

علاوه‌بر این، یکی از برنامه‌های وزارت نیرو، انسداد چاه‌های غیرمجاز شناخته شده است و بر اساس آخرین آمارها، امسال ۵۵۱۸ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شد و هم‌چنین ۲۱.۲ میلیون مترمکعب اضافه‌ برداشت غیرقانونی آب در چاه‌های مجاز کاهش یافت. براساس بررسی‌های صورت گرفته در زمینه آب‌های زیرزمینی، به‌صورت جمعی رقمی در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد مترمکعب از ظرفیت مخازن دشت‌ها برداشته شده است؛ بنابراین برای تعادل بخشی باید فرصت مناسبی به آن داد تا به مرور زمان با تغذیه درست این رقم به سفره‌ها بازگردد.

اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشیبراساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، باید در برنامه ششم توسعه ۱۱ میلیارد مترمکعب از برداشت سفره‌ها کاسته شده و به منابع آبخوان اضافه شود. براین اساس، برنامه‌های متعددی در قالب اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی برای دستیابی به این مهم در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته اما به‌نظر می‌رسد که طرح فعلی وزیر نیرو در سرعت بخشیدن به این مهم عملی باشد.

بیشتر بخوانید: وضعیت منابع آب در ایران

مدیریت استفاده از منابع آب زیرزمینی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) همگام با یونسکو، بانک جهانی، تسهیلات جهانی محیط‌زیست (جف) و انجمن بین‌المللی متخصصان آ‌ب‌های زیرزمینی خواستار اقدام جامعه جهانی برای مدیریت استفاده از منابع محدود آب های زیرزمینی شد. به گزارش دفتر نمایندگی فائو در ایران، ۵ سازمان مذکور مجموعه‌ای از اصول و ضوابط را با عنوان «چشم‌انداز سال ۲۰۳۰ و چارچوب جهانی برای اقدام» پیشنهاد داده‌اند که امکان مدیریت بهتر منابع آب زیرزمینی را برای دولت‌ها فراهم می‌آورد. بنا بر بررسی‌های فائو، شدت برداشت از منابع آب زیرزمینی در قسمت‌‌های وسیعی از چین، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، ایران، ایالات متحده آمریکا، مکزیک و اروپا در بالاترین میزان قرار دارد. چنین فرآیندی می‌تواند منجر به از دست رفتن منابع آب شیرین در زمانی که ذخیره آب زیرزمینی برای تامین امنیت آبی و سازش با تغییرات اقلیم بسیار حیاتی است، شود. گمانه‌زنی‌های فائو نشان می‌دهد که طی ۴۰ سال گذشته سرانه دسترسی به آب شیرین در منطقه خاور نزدیک به میزان دو سوم کاهش یافته و این روند نزولی احتمالا تا سال ۲۰۵۰ میلادی به میزان ۵۰ درصد دیگر ادامه خواهد داشت. ایران نیز همچون سایر کشورهای منطقه، بیش از ۹۰ درصد منابع آب خود را در بخش کشاورزی مصرف می‌کند و بیش از ۵۵ درصد اراضی زیر کشت در این کشور با آب زیرزمینی آبیاری می‌شوند. مجموعه ضوابط یاد شده که طی برگزاری هفتمین نشست «مجمع جهانی آب» در کره جنوبی در هفته گذشته اعلام شد، بیانگر فراخوان آشکار برای اقدام جمعی و مسوولانه دولت‌‌ها و جامعه جهانی با هدف اطمینان از استفاده پایدار آب‌های زیرزمینی محسوب می‌شود. برای مدت طولانی تصدی آب‌های زیرزمینی در حوزه سیاست‌گذاری مورد توجه قرار نگرفته بود که منجر به تخریب و کاهش این منابع شده است. به گزارش فائو، برداشت جهانی از آب‌های زیرزمینی طی نیم قرن گذشته سه برابر افزایش یافته و بیش از یک چهارم برداشت‌های کنونی به شیوه غیرپایدار انجام می‌پذیرد. این در حالی است که آلودگی گسترده آب‌های زیرزمینی، زندگی بشر و محیط زیست را با تهدید جدی رو به رو کرده است. بسیاری از سفره‌های آب زیرزمینی شهری در جهان به دلیل سیستم تخلیه فاضلاب آلوده شده‌اند و سفره‌های آب زیرمینی ساحلی نیز در معرض نفوذ آب‌های شور قرار گرفته‌اند. همچنین آلاینده‌های صنعتی، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی نیز به این ذخایر آب راه پیدا کرده‌اند. میزان توزیع آب‌های زیرزمینی تجدیدپذیر در مناطق مختلف یکسان نیست، برخی از مناطق به خصوص نواحی کم بارش، بیش از سایر مناطق در معرض خطر قرار گرفته‌اند. آب‌های زیرزمینی نقش انکارناپذیری را در کاهش فقر و ایجاد رفاه عمومی ایفا می‌کنند. بیش از یک‌سوم از آب‌های شهری و صنعتی، همچنین به بیش از ۴۰ درصد از آب مصرفی در بخش کشاورزی جهان از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شوند. آب زیرزمینی پتانسیل لازم برای فراهم کردن آب شرب برای میلیون‌ها نفر جمعیت شهری و روستایی فقیر را دارد. بسیاری از کشاورزان و خانواده‌هایشان برای آبیاری محصولات کشاورزی و تامین معیشت خود به این نوع آب وابسته‌اند.

https://zistonline.com/vdcjihea.uqehyzsffu.html