نقش فناوری‌ های نوین در توسعه مدل‌ های پیش‌ بینی بلایا

به گزارش زیست آنلاین، بر اساس پیش‌ بینی‌ های سازمان‌ ملل، تا سال ۲۰۳۰خشکسالی و بیابان‌ زایی به میزان قابل توجهی در آسیای جنوب غربی افزایش خواهد یافت. این پیش‌ بینی به ویژه برای ایران که روی کمربند خشک اقلیمی جهان قرار دارد و میزان بارندگی سالانه آن حدود یک سوم میانگین بارندگی در دنیاست، بسیار نگران‌ کننده است. برای مدیریت این بلایا باید از فناوری‌ های روز دنیا استفاده کرد.

روند فزاینده خسارات ناشی از خشکسالی طی دهه‌ های اخیر، باعث شده تمرکز بیش از حد جامعه جهانی بر مدیریت پس از وقوع بلایا (مدیریت بحران)‌ نسبت به مدیریت پیش از آن (مدیریت ریسک) بیشتر از قبل شود اما طی سال‌ های اخیر، محققان به منظور کاهش عواقب ناشی از بلایا، به روش‌های کنترل و مدیریت بلایا پیش از وقوع روی آورده‌اند. بر اساس این استراتژی لازم است کشور ما نیز هر چه سریعتر با استفاده از فناوری‌ های نوین فضایی مانند سنجش از دور و سیستم‌ های اطلاعات جغرافیایی، مسیر را طی کند.

فاز «مدیریت ریسک» یکی از دو فاز کلی مدیریت بلایا است. کارشناس خشکسالی سنجش از دور سازمان فضایی کشور می‌گوید: در حقیقت هر بلا یا مخاطره، دارای عواقب خاصی است. این عواقب اغلب منفی و شاید باور آن سخت باشد. وظیفه مدیریت بلایا، کنترل، کاهش و پیشگیری از عواقب بد و منفی بلایاست.

به طور کلی مدیریت همه انواع بلایا یا مخاطرات دارای دو فاز ریسک و بحران هستند. به صورت خلاصه باید بگوییم تمام فعالیت‌ های مدیریتی قبل از وقوع بلایا را «مدیریت ریسک» و تمامی فعالیت‌ های پس از وقوع را «مدیریت بحران» می‌نامند. اما هر یک از فازهای مدیریت ریسک و بحران نیز خود به فازهای کوچکتری تقسیم‌ بندی می‌شوند و در مجموع این فازها، چرخه مدیریت بلایا را تشکیل می‌دهند.

عبدالرضا انصاری آملی خاطرنشان کرد: فاز مدیریت ریسک، شامل فازهایی مانند پیشگیری، آمادگی است و مدیریت بحران فازهای مقابله (پاسخ) و بازسازی و بازتوانی را شامل می‌شود. مدیریت ریسک با پیش‌ بینی بلایا متفاوت است هر چند بعضا ممکن است این دو مقوله را با یکدیگر اشتباه کنند. با توجه به آن‌که پیش‌ بینی بلایا نیز از جمله فعالیت‌ هایی است که قبل از وقوع انجام می‌شود، از بخش‌های مدیریت ریسک محسوب می‌شود. اما پیش‌ بینی بلایا همچنان یکی از چالش‌ های بزرگ دنیای ما است و محققان همواره در حال توسعه مدل‌ هایی برای پیش‌ بینی هستند.

درست است که مدیریت ریسک، تمام فعالیت‌ های مدیریتی قبل از وقوع بلایا را شامل می‌شود، اما این قضیه در مورد خشکسالی کمی متفاوت است. یکی از اشکالات موجود در مدیریت خشکسالی این است که زمان دقیق شروع و پایان آن مشهود نیست و در بیشتر اوقات ناگزیر دو فاز مدیریت ریسک و خشکسالی به شکل هم‌زمان اجرا می‌شوند.

به عبارت دیگر اغلب بلایا دارای شروع و پایان تند و ناگهانی هستند ولی خشکسالی این‌طور نیست. ویژگی طولانی‌ مدت بودن عواقب و تاثیرات خشکسالی در طی زمان، ایجاب می‌کند که حتی در حین ترسالی، همچنان مدیریت بحران در برخی حوزه‌ها ادامه پیدا کند.

فناوری‌ های نوین امروزه نقش بسیار مؤثری در توسعه مدل‌ های پیش‌ بینی بلایا ایفا می‌کنند. این کارشناس خشکسالی در این خصوص گفت: طی دهه‌ ‎های اخیر، تمرکز مدیران بلایا روی فعالیت‌های پس از وقوع یا همان مدیریت بحران بوده اما با گذشت زمان، روند مخرب بلایا به شکل فزاینده‌ای شدت گرفته است. در کنار این عواقب بلایا با گذشت زمان بیش از پیش مخرب و غیرقابل کنترل و فاز پاسخ نیز، با وجود پیشرفت علم و فناوری، سخت و سخت‌ تر شده، به همین دلیل است که محققان و مدیران این حوزه در سطح بین‌ المللی به سمت برنامه‌ریزی بیشتر در زمینه فعالیت‌ های پیش از وقوع بلایا توجه نشان دادند.

او درباره استفاده از فناوری‌ های نوین برای مدیریت ریست گفت: در حوزه مطالعات خشکسالی، کمّی‌ سازی برخی از مفاهیم، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که این موضوع در مدیریت ریسک بسیار برجسته است. در حقیقت هدف مدیریت ریسک بلایا این است که اطلاعات توصیفی را به شکل کمّی در آورده تا مسئولان مربوطه کشور بتوانند به منظور کاهش خطرات آن، تصمیمات لازم و ضروری بگیرند. امروزه فناوری‌ های نوین فضایی مانند سنجش از دور و سیستم‌ های اطلاعات جغرافیایی قادرند تا در کمّی‌سازی مفاهیم توصیفی و تشریحی بلایا در فاز مدیریت ریسک نقش قابل توجهی ایفا کنند.

این کارشناس با در ادامه با این توضیح که سنجش از دور و GIS از فناوری‌های مهم در زمینه مدیریت ریسک خشکسالی به حساب می‌آیند، تصریح کرد: این فناوری‌ ها با فراهم آوردن امکان دسترسی، پردازش و تلفیق حجم عظیمی از داده‌های مکانی مختلف از سطح زمین، نقش بسیار مهمی در مدل‌ سازی پدیده‌ها ایفا می‌کنند.

بررسی و ارزیابی ریسک بلایا نیز یکی از شاخه‌ هایی است که به‌ دلیل نیاز مبرم به داده‌های کمّی، به شدت به این فناوری‌ ها وابسته‌اند. روش‌های سنتی مدیریت ریسک بلایا بسیار زمان‌بر بوده و دسترسی به داده‌های مکانی دقیق نیز بسیار دشوار است. اما امروزه تصاویر ماهواره‌ای این امکان را فراهم آورده‌اند تا در زمان دقیق به اطلاعات دقیق در سطح وسیع از پدیده‌ های سطح زمین دسترسی داشته باشیم. او اشاره کرد: فناوری سنجش از دور و GIS، قابلیت نمایش وضعیت ریسک را به شکل نقشه‌های رقومی برای ما فراهم می‌آورند. همانطور که اکنون چنین نقشه‌ای در اداره کل سنجش از دور سازمان فضایی ایران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و فناوری GIS تهیه می‌شود.

لازم است تا ضمن دسترسی به لایه‌های اطلاعاتی زمینی و همچنین آمارهای دقیق به‌دست آمده از طریق سازمان‌ های مرتبط و تلفیق آنها با تصاویر ماهواره‌ای، دقت چنین نقشه‌ هایی افزایش یابد.

این کارشناس در انتها به نحوه همکاری سازمان فضایی با نهادهای بین‌ المللی در حوزه مدیریت خشکسالی اشاره کرد و گفت: این سازمان طی سال‌های اخیر در حوزه‌های ظرفیت‌ سازی و انتقال تجربیات در زمینه کاربرد فناوری سنجش از دور در مدیریت خشکسالی با نهادهای بین‌ المللی مانند UN-SPIDER،‌APSCO و RCSSTE-AP و چند سازمان دیگر همکاری داشته است.

برگزاری دوره‌های بین‌ المللی و تدریس توسط کارشناسان سازمان، اجرا و انجام پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و همچنین چاپ و انتشار تجربیات در قالب کتاب و مقاله از جمله فعالیت‌های مشترک سازمان با نهادهای مذکور است.

https://zistonline.com/vdcawyna.49n6a15kk4.html