۱۲۸گونه جانوری کشور در معرض خطر انقراض

به گزارش زیست آنلاین، روز جهانی حیوانات در سال ۱۹۳۱ در کنوانسیون زیست شناسان در فلورانس و به منظور شناساندن گونه‌های در خطر انقراض در نظر گرفته شد و ۴ اکتبرهر سال این مناسبت گرامی داشته می‌شود. برخی از گونه‌های جانوری به علت شکل زیستگاه و منابعی که در زیستگاه آن‌ها وجود دارد، جمعیت زیادی ندارند بنابراین تخریب آن زیستگاه به دلایل انسانی و طبیعی می‌تواند ضربه مهلکی به جمعیت آن‌ها وارد کند. به طور مثال تغییرات اقلیمی که کشور را دچار خشکسالی‌های شدید کرده با همه‌گیرتر و طولانی‌تر شدن می‌تواند به جمعیت انواع گونه‌ها ضربه بزند.
خطر انقراض ۱۲۸ گونه‌ جانوری در ایران

در حال حاضر حدود ۱۲۸ گونه جانوری و مهره‌دار کشور در معرض خطر انقراض هستند که برخی وضع خوبی ندارند و «دوزیستان» بیشترین آسیب پذیری را در این حوزه دارند. خطر انقراض دامن رده‌ پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و پرندگان ایران را گرفته است و برخی گونه‌ها نظیر «یوز آسیایی» هم از بعد ملی و هم از نظر بین المللی در خطر انقراض شناخته شده‌اند.

در رده پستانداران گور ایرانی، یوزپلنگ ایرانی ، خرس سیاه و گوزن زرد، از رده خزندگان گونه‌هایی مانند افعی شاخدار دم عنکبوتی و افعی دماوندی، ۲۰ گونه از رده دوزیستان شامل وزغ‌ها ، قورباغه‌ها و سمندرها، پنج گونه از خاویارماهیان دریای خزر در رده ماهیان و پرندگانی نظیر درنای سیبری، بالابان، اردک سرسفید ، میش مرغ، عقاب طلایی و اردک مرمری در معرض خطر انقراض هستند.
۱۲۸گونه جانوری کشور در معرض خطر انقراض
گوزن زرد ایرانی


در ایران میش‌مرغ بیشتر از همه گونه‌های دیگر حتی یوزپلنگ در معرض خطر قرار دارد. میش‌مرغ از خانواده میش‌مرغ شکلان است. از این خانواده سه نوع پرنده مختلف وجود دارد که دو نوع دیگر آن به جز میش‌مرغ، هوبره و زنگوله بال هستند. وضعیت میش‌مرغ درمیان آن‌ها از همه نامناسب‌تر است. بر اساس آمار سرشماری زمستان ۱۴۰۰ تعداد ۱۹ فرد از این گونه باقی مانده که در پناهگاه حیات وحش دشت «سوتاو حمامیان» زندگی می‌کنند.

فعالیت کمباین‌ها قبل از به قدرت پرواز رسیدن میش‌مرغ و تبدیل کشاورزی دیم به کشاورزی آبی باعث از بین رفتن سطح زیستگاه‌های جوجه‌آوری این پرنده شده است چراکه میش‌مرغ‌ها تنها در اراضی گندم که به روش دیم کشت می‌شوند، جوجه آوری می‌کنند و آبیاری بارانی باعث از بین رفتن جوجه و تخم پرنده می‌شود بنابراین میش‌مرغ‌ها اراضی که به‌صورت بارانی آبیاری می‌شود را ترک می‌کنند.

۱۲۸گونه جانوری کشور در معرض خطر انقراض
میش‌مرغ

پس از میش مرغ می‌توان گفت یوزپلنگ آسیایی"در رتبه دوم گونه‌های در خطر انقراض ایران قرار می‌گیرد. با احتساب یوزهایی که احتمالا شناسایی نشده‌اند، جمعیت این گونه در ایران زیر ۳۰ فرد برآورد می‌شود. طی سه سال اخیر تعداد یوزهای بالغ و جدا از مادر به ۱۳ فرد رسیده است که یک یوز در خراسان جنوبی، سه یوز در یزد و ۹ یوز در توران سمنان زندگی می‌کنند.

وضعیت یوزپلنگ آسیایی به‌قدری وخیم است که  در حال حاضر این گونه جانوری در کشورهای همسایه ایران به‌طور کلی منقرض و در ایران هم به بخش‌هایی از استان‌های یزد، خراسان جنوبی، کرمان و سمنان محدود شده و جمعیت آن در سه استان یزد، خراسان جنوبی و کرمان بسیار ناچیز است.

۱۲۸گونه جانوری کشور در معرض خطر انقراض
یوزپلنگ آسیایی

گور ایرانی یکی دیگر از گونه‌های در معرض خطر انقراض است که در دو زیستگاه ایران وجود دارد؛ یکی در منطقه حفاظت‌شده توران در جنوب استان سمنان که حدود ۲۵۰ فرد گورایرانی در آن موجود است و دیگری منطقه حفاظت شده بهرام‌گور در جنوب شرقی استان فارس که ۱۲۰۰ فرد گور ایرانی در آن نگهداری می‌شود و با توجه به زادآوری آن طی یک سال اخیر پیش‌بینی می‌شود جمعیت آن به ۱۵۰۰ راس رسیده باشد البته گور ایرانی هم به لحاظ قوانین ملی و هم بین المللی یک گونه در حال انقراض محسوب می‌شود.


تهدیدات بسیاری برای در معرض خطر قرار گرفتن گونه‌های حیات وحش وجود دارد که تغییر اقلیم و خشکسالی‌های طولانی مدت، تخریب و تبدیل زیستگاه‌ها که ما در ایران با آن بسیار دست و پنجه نرم می‌کنیم، جاده‌سازی، معدن، دام مازاد بر ظرفیت، خطوط انتقال نیرو، زمین‌های کشاورزی‌ و دیم‌کاری‌ها که هر مکانی را با شخم زدن به زمین کشاورزی و دیمی تبدیل می‌کنند از جمله این چالش‌ها و تهدیدها است.

مشکل تامین اعتبار برای اجرای برنامه‌های حفاظتی

می‌توان گفت تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه‌ها بیشترین اثر را بر انقراض گونه‌ها دارد.  با این وجود گرچه بنا بر اعلام مسوولان برای این ۱۲۸ گونه جانوری در معرض خطر  ۱۹ برنامه عمل طراحی شده است اما پیشرفت این برنامه‌ها عمدتا کمتر از ۱۰ درصد است چراکه مشکل اصلی در این راستا تامین «اعتبار» است.

مطابق با آمارهای ارائه شده از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست کشور طی نیم قرن اخیر ٧٠ درصد گونه‌های برجسته حیات وحش از دست رفته است و بسیاری از گونه‌ها نظیر یوزپلنگ آسیایی در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند.

به نظر می‌رسد توجه به تنوع زیستی و حیات وحش در داخل کشور به‌تنهایی کارساز نخواهد بود و برای مدیریت شرایط بحرانی فعلی و جلوگیری از انقراض گونه‌های در معرض خطر بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی نیز حائز اهمیت است.