لزوم بهبود جایگاه و راهکارهای آب در توافقنامه‌های تغییر اقلیم

به گزارش زیست آنلاین، اغلب مردم در سراسر جهان تغییرات اقلیمی را در شکل مسائل و رویدادهای آبی تجربه می کنند. این مواجه‌ها با افزایش سیلاب‌ها، خشکسالی‌ها و گسترش بیماری‌های مرتبط با آب در اثر تشدید آلودگی ها به دلیل ناکافی بودن ظرفیت سیستم های دفع بهداشتی فاضلاب برای دفع پسابها به خاطر افزایش تفاضاهای جدید و تخلیه مستقیم و بدون تصفیه پسابها به طبیعت و در فضای شهرها، صورت می گیرد.

با وجود این جنبه های منفی، آب، همچنین، برخی از بهترین راهکارهای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیم را در خود دارد. تاکنون، نقش آب در مقابله با اثرات تغییر اقلیم در اغلب مباحث و گفت و گوهایی تغییر اقلیم در سطح بین المللی نادیده گرفته شده است.
توافقنامه تغییر اقلیم پاریس در ۲۰۱۵ اهداف بلندپروازانه ای را برای کاهش انتشار کربن و کمک به کشورها در سازگاری با پیامدهای نامطلوب تغییرات جهانی اقلیم ترسیم می کند. اما آب غایب بزرگ این توافقنامه است. در این توافقنامه تنها اشاره ناچیزی به نقش اساسی آب در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و سازگاری با تغییرات اقلیمی شده است. در عین حال، بسیاری از کشورها که موافقتنامه پاریس را امضاء کردند، آب را به عنوان مولفه کلیدی و اساسی برنامه ملی خود(NDCs) در نظر گرفته اند.
این اختلاف بین متن قرارداد پاریس و واقعیت‌های رخداده بر روی زمین در طول جلسه COP ۲۴ در لهستان، در دسامبر ۲۰۱۸، به طور برجسته‌ای مورد توجه و گفت و گو قرار گرفت.
در فرایند نهایی کردن سند توافقنامه پاریس، جامعه آب در سطح بین المللی از عدم توجه برای استفاده از پتانسیل کامل آب برای کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی در این ابراز نگرانی و تاسف کردند. با برآوردهای اخیر که نشان می دهد انتشار گازهای گلخانه ای باید در چند سال آینده به طور چشمگیری کاهش یابد، عدم استفاده از ظرفیت های آب ریسکی و خطر بزرگی است که جهان نمی تواند آن را مدیریت کند.

بیشتر بخوانید: بحران آب در جهان

به همین ترتیب، قدرتمندترین تظاهرات تغییر اقلیمی مربوط به مسائل و بحرانهای آب است و اگر در این توافقنامه تصدیق و بر آن تاکید نگردد، بسیار سخت خواهد بود که کشورها به صورت مناسب به آن پاسخ دهند و آن را مدیریت کنند. تغییرات اقلیمی از طریق تغییر الگوهای بارندگی و تغییرات تبخیر و تعرق و در نهایت به هم زدن تعادل بین عرضه و تقاضای آب باعث وخیم تر شدن وضعیت کیفیت و کمیت آب می شود.
از این رو، این سوال مطرح می شود که اگر در توافقنامه مسئله آب را مورد توجه قرار ندهیم چه چیزهای باارزشی واقعا از بین می‌روند؟ هنگامی که زمان کاهش اثرات تغییرات اقلیمی فرا می رسد، برخی از بزرگترین امیدهای ما به جنگل ها، منظره ها و کشاورزی گره می خورد. جنگل ها و تالاب ها به عنوان مخازنی برای جذب و ذخیره گازهای گلخانه ای عمل می کنند و نقش کلیدی در چرخه هیدرولوژیکی، فیلتر کردن، ذخیره و تنظیم جریان های سطحی و زیرزمینی دارند. جریان و ذخیره آب یک سیستم پیچیده را شکل می‌ دهد که به طور اندام‌واره‌ای با کارویژه‌ها و مولفه های بزرگتر پیوند تنگاتنگی دارند.
متاسفانه، این کارویژه مهم در معرض خطر جدی قرار می گیرد، زمانی که این چشم انداز از طریق توسعه و جایگزینی کاربردهای جدید تغییر می کند. در سال های آینده در اثر رشد سریع جمعیت، شهرنشینی، افزایش مصرف و اشتیاق ظاهرا غیرمعمول به مصرف گوشت گاو و پنیر در طبقه متوسط جامعه شهری در سراسر جهانی، شاهد رقابت شدید بر سر منابع زمین خواهیم بود. بدون یک درک کلان از نقش مناظر و منابع طبیعی در محافظت از بشر در مقابل افزایش دمای کره زمین، ما تحت خطر فرسایش زمین و کاهش اثربخشی فعالیت های احیای منابع طبیعی قرار خواهیم گرفت.
اهمیت تالاب ها اغلب حتی کمتر از نقش جنگل ها درک می شود. در بسیاری از کشورها، تالاب ها از طریق تغییرات صورت گرفته در رژیم های جریان آب که این تغییرات با حکمرانی ضعیف ارتباط دارند، تهدید می شوند. همچنین، آگاهی اندکی وجود دارد که خاک های اشباع‌شده از آب در زمین‌های باتلاقی قادر به نگهداری کربن بیشتر در هر هکتار نسبت به دیگر مخازن جذب کربن، و همچنین قادر به جذب کربن دو برابر بیشتر از جنگل های جهان هستند. براساس گزارش اخیر، اجتناب از زهکشی و تبدیل زمین های باتلاقی، که تقریباً در هر سال حدود ۷۸۰ هزار هکتار از این زمین‌ها از بین می‌روند، به تنهایی می تواند سالانه معادل حدود ۶۷۸ میلیون تن انتشار گاز کربن را در خود ذخیره کند. این میزان بدون این روش، با حذف ۱۴۵ میلیون خودرو از خیابان‌ها حاصل می شود.

بیشتر بخوانید: راهکارهای نجات کشور از بحران کم آبی

مدیریت زمین‌های باتلاقی و مردابی هم برای ذخیره کربن و هم حفاظت از منابع آب، منافع متقابل مهمی را به همراه می آورد و می تواند نقش مهمی در کاهش انتشار دی اکسید کربن در سطح جهانی ایفا کند. دانشمندان و سیاستگذاران آب در حال تلاش برای درک، حفاظت و احیای بهتر این سیستم های مهم تنظیم آب هستند و کار آنها می تواند برای کشورهائی که به دنبال انجام تعهدات کاهش کربن ملی خود و بهبود میزان تاب‌آوری خود در برابر تغییرات اقلیمی هستند، بسیار مفید باشد.
بدیهی است، همان نوع استدلال در مورد سازگاری با پیامدهای ناگوار افزایش دما، حتی در افزایش‌های نسبتا متوسط دما، مطرح می‌باشد. در اینجا نیز جنگل ها، تالاب ها و مناظر طبیعی مهم هستند. آنها می توانند به عنوان محیط بافر عمل کنند و راه حل های مبتنی بر طبیعت را برای حل بسیاری از مشکلات زیربنایی که تصمیم گیران با آن مواجه هستند، به ویژه برای افزایش ظرفیت تاب آوری سکونت‌گاه‌ها در مقابل خطرات سیل ‌ها و خشکسالی ها، فراهم کنند.

افزایش شدت و فراوانی سیل ها، خشکسالی ها، طوفان های حاره‌ ای و عقب راندن خطوط ساحلی، تنها برخی از تهدیداتی است که ما با آن مواجه هستیم. ایجاد جوامع و اکوسیستم ها تاب‌آور و امن تنها در صورتی امکان پذیر است که آب از ابتدا مورد توجه قرار گیرد. از این رو جامع و یکپارچه دیدن مسائل مربوط به آب در برنامه های انطباق ملی، ضروری است.
در حال حاضر طوفان‌های سهمگین‌تر و پربسامدتر جوامع ساحلی در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهند و برای بهبود ظرفیت سازگاری این مناطق، کارهای زیادی انجام می شود: کاشت مانگرو، تقویت دیوارهای محافظتی دریایی، اتصال مجدد سیلاب‌ دشت های ساحلی، ایجاد سیستم هشدار سریع، برنامه ریزی یکپارچه ساحلی و غیره.
همچنین، کمیابی شدید آب می تواند منجر به کاهش تولید کشاورزی و افزایش خطر آتش سوزی برای جوامع شود. برای مقابله با این، هر دو بخش کشاورزی و جنگل باید شیوه ها و فعالیت‌های خود را تغییر دهند تا اطمینان حاصل شود که حوزه های آبخیز آنها تاب آوری بیشتری دارند و قادر به مقاومت در برابر دوره های طولانی تر خشکی هستند. در سال های آینده، متخصصین آب در تمام سطوح تصمیم گیری برای یافتن راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی مورد نیاز خواهد بود. بنابراین، نیاز فوری به درک بیشتر در مورد چگونگی ارتباط آب و اقلیم وجود دارد.
به همین خاطر نهادهایی بین المللی چون سازمان خوار و بار جهانی، IUCN،IUFRO و SIWI ظرفیت ها و توانایی‌های خود را جمع کردند و به هم پیوسته اند تا با اهمیت پیوند متقابل جنگل و آب، ‌نه تنها در رابطه با تغییرات اقلیمی، را درک کنند و آن را برجسته و مورد تاکید قرار دهند.

بیشتر بخوانید: كاهش منازعات استانی بر سرمنابع آب

شایان توجه است که با ۸۰ درصد فاضلاب خامی که بدون هیچ گونه تصفيه ای و مستقیم به طبیعت تخليه می شود، رودخانه‌ها و دریاهایمان به زباله‌دانی‌هایی برای خالی کردن پسماندهای حاصل از شیوه‌های مصرفی و تولیدی ما در درون خشکی تبدیل شده اند. اقیانوس ها ۵۰ درصد اکسیژن ما را تامین می کنند، همچنین ۳۰ درصد از گازهای CO۲ انتشار یافته در جو را جذب می کنند. عدم برقراری موازنه در کیفیت آب و درجه حرارت دریاها اثرات منفی قابل توجهی در افزایش سطح دریا خواهد داشت و همچنین نفوذ آب شور باعث نابودی اکوسیستم دریایی می شود که نقش محوری در ایجاد موازنه بین تولید اکسیژن و جذب CO۲ دارد.
به همین خاطر کشاورزی، انرژی، شیلات، شهرها، توسعه زیرساخت ها، و استحصال و تصفیه آب باید همگی به صورت یکپارچه و جامع در برنامه ریزی، عملیات و مدیریت از منبع تا دریا در نظر گرفته شوند.
از این رو، مدیریت تاب‌آورانه آب نقش کلیدی در مقابله با تغییرات اقلیمی ایفا می کند و برای دستیابی به اهداف توافقنامه تغییر اقلیم پاریس بسیار حاثز اهمیت است. با توجه به افزایش تقاضا برای آب توام با افزایش نیاز به تولید انرژی، غذا و تولیدات صنعتی، تغییرات اقلیمی با تغییرات سریع و چشم گیر در میزان در دسترس بودن، قابلیت اطمینان و کیفیت منابع آب چالش ها و بده‌ - بستانهایی را تشدید می کند.
برای حصول اطمینان از توسعه پایدار، امنیت غذایی و ثبات اقتصادی، ضروری است که آب در تلاش‌ها و فعالیت‌های متعدد برای کاهش تغییرات اقلیمی و سازگاری با پیامدهای ناگوار آن مدنظر گرفته شود. کشورها، شهرها، بخش خصوصی، سازمان های بین المللی، دانشگاهیان و سازمان‌ های جامعه مدنی باید به طور جمعی و سیستماتیک با هم کار کنند تا استراتژی های مدیریت تابآورانه آب را در بسته اقدامات، سیاست ها و برنامه ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی به کار ببندند.
از آنجا که بسیاری از جنبه های اثرات اقلیمی، غیرقطعی و دارای عدم قطعیت هستند، راه حل های یکپارچه و جامع باید پابرجا (طیف گسترده ای از آینده‌های بالقوه را در نظر بگیرد) و انعطاف پذیر (قادر به پاسخ به آینده های غیر منتظره یا جایگزین) باشند. همچنین، فعالیت‌های اقتصادی باید تحت یک پارادایم اقتصاد چرخشی طراحی شوند، به صورتی که پسابهای یک فعالیت اقتصادی منبعی برای فعالیت دیگر باشد.
در پایان، شایان توجه خاص است که زمین دارای منابع بزرگ و دارای توانایی تاب‌آوری بالایی است که می تواند خود را احیا کند اما به شرطی که ما از بهره برداری بی رویه و اضافه تر از ظرفیت از آن جلوگیری کنیم و منابعی را که قبلاً استحصال کرده‌ایم، بازچرخانی و استفاده مجدد کنیم تا به نقطه ناپایداری بازگشت ناپذیر نرسیم.
ماخذ:
Maggie White, ۲۰۱۸, WATER SOLUTIONS PROMOTED AT COP۲۴, Stockholm International Water Institute (SIWI), WATERFRONT, NO. ۳–۴ • DECEMBER • ۲۰۱۸ •

https://zistonline.com/vdcaumn0.49noa15kk4.html